تادِلی، علی بن‌موسی‌بن عبداللّه‌بن محمدبن هِیْدور ، صاحب آثاری در ریاضیات و احکام نجوم. تادلی به ابن‌هیدور نیز شناخته می‌شود (قربانی، ص 318). از زندگی او اطلاعی در دست نیست، جز آنکه در تادلا * ، در مراکش، به‌دنیا آمد (بروکلمان، ) ذیل ( ، ج 2، ص 365)، در فاس زندگی کرد و در 816 در همانجا بر اثر قحطی درگذشت (زرکلی، ج 4، ص 306ـ 307).مهمترین اثر تادلی، تحفة الطلاب و اُمنیة ] مُنیَة [ الحُسّاب فی شرح ما اَشکَل من رفع الحجاب است در شرح کتاب رفع الحجاب عن وجوه اعمال الحساب تألیف ریاضیدانِ مشهور هموطنش، ابن‌بنّای مراکشی * (دلا ویدا ، ص 217). ابن‌بنّا بر کتابِ التلخیص فی اعمال الحساب خود ــ که اقتباسی از کتاب ریاضیِ محمدبن عبداللّه حصار * (سارتون، ج 2، بخش2، ص 2236) بود ــ شرحی نوشت و آن را رفع‌الحجاب... نامید (طوقان، ص 431). شرح تادلی را شرح التلخیص فی اعمال الحساب نیز دانسته‌اند (قربانی، همانجا) و آن را التمحیص هم نامیده‌اند (زرکلی، ج 4، ص 307؛ قربانی، همانجا). از شرح تادلی چند نسخة خطی باقی مانده است (بروکلمان، ) ذیل ( ، ج 2، ص 364). بخشی از این اثر را که اختصاص به روشهای یافتن اعداد مُتَحاب دارد، رشدی‌راشد در مجلة تاریخ العلوم العربیة (ج 6، ش1و2، ص 64ـ 68) به چاپ رسانده است. در این بخش تادلی، همانند بسیاری از ریاضیدانان پیش از خود که سابقة آنها به ثابت‌بن قره * می‌رسد، اعداد 220 و 284 را کوچکترین جفت اعداد متحاب ذکر کرده (ص 64) و برای به دست آوردن این دو عدد و دو عدد متحاب بعدی (17296 و 18416) همانند پیشینیان از اعداد زوج الزوج ( n 2) استفاده کرده است (همان، ص 64ـ 68). قربانی (همانجا) رساله‌ای با نام تقیید علی رفع الحجاب لابن‌البناء به تادلی نسبت داده است اما به نوشتة زرکلی (همانجا) این عنوان، نام دیگر تحفة‌الطلاب اوست. در فصلی از تحفة‌الطلاب که رشدی‌راشد به چاپ رسانده، تادلی از رساله‌ای یاد کرده است که قصد داشته در آینده بنویسد و در آن به شرح براهین مختلف دربارة اعداد متحاب بپردازد (ص 68)، اما از آن کتاب اطلاعی در دست نیست. از دیگر آثار اوست: رسالة فی اصول علم الحساب که نسخه‌ای از آن در تونس وجود دارد ( د. اسلام ، چاپ دوم، ذیل «کسر») و رسالة الاعتبارات النظریة فی الاحکام النجومیة در احکام نجوم که چند نسخة خطی از آن باقی مانده (بروکلمان، ) ذیل ( ، ج 2، ص 365؛ درنبورگ ، ج 2، قسم3، ص 15) و احمدبابا تُنْبکتی * ، ادیب و دانشمند سودانی، در کتاب نیل الابتهاج بِتَطریز الدیباج از آن نام برده است (رنو ، ص 179؛ درنبورگ، همانجا).منابع: علی‌بن موسی تادِلی، «فی‌ایجاد الاعداد المتحابة من‌اعداد زوج الزوج»، چاپ رشدی راشد، مجلة تاریخ العلوم العربیة ، ج 6، ش 1 و 2 (1982)؛ زرکلی؛ جورج سارتون، مقدّمه بر تاریخ علم ، ترجمة غلامحسین صدری‌افشار، تهران 1353ـ1357ش؛ قدری حافظ طوقان، تراث العرب العلمی فی الریاضیات و الفلک ، بیروت ?] 1963 [ ؛ ابوالقاسم قربانی، زندگینامة ریاضیدانان دورة اسلامی: از سدة سوم تا سدة یازدهم هجری ، تهران 1365ش؛Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949, Supplementband , 1937-1942; Giorgio Levi Della Vida, Elenco dei manoscritti arabi islamici della Biblioteca Vaticana , Vol. I, Vatican 1968; Hartwig Derenbourg, Les manuscrits arabes de l'Escurial , vol. 2,fascs. 2-3, Paris 1941; EI 2 , s.v. "Kasr" (by M. Souissi); H. P. J. Renaud, "Additions et corrections ب Suter `Die Mathematiker und Astronomen der Araber'", ISIS , XVIII (1932).
