«بنیاد دایرة المعارف اسلامی» با هدف تحقيق و پژوهش در موضوعات مختلف جهان اسلام و انتشار «دانشنامه جهان اسلام» در سال ۱۳۶۲ تأسيس گرديد و پس از سال‏هاي متمادي فعاليت و جذب و تربيت پژوهشگران و تدارك كتابخانه ‏اي كه پاسخگوي نياز محققان باشد هم اكنون از مؤسسات معتبر علمي كشور محسوب مي‏شود. بنياد هم اينك از همكاري بيش از يكصد و سی نفر عضو هيأت علمي برخودار است كه در ۱۶ گروه علمي و  بخش ها و واحدهای پشتيباني علمي همكاري مي‏كنند. انتشار نوزده مجلد «دانشنامه جهان اسلام» ( که تا ۶۰ جلد تکمیل می شود) و انتشار مجلداتي به زبانهاي عربي و انگليسي از دستاوردهاي دوره فعاليت بنياد به شمار مي‏رود.

دورنماي فعاليت اين مؤسسه علمي و پس از پايان انتشار مجلدات دانشنامه، ايجاد «مركز تحقيقات جهان اسلام» است. اين مركز پس از پايان انتشار مجلدات  دانشنامه كه به شصت مجلد بالغ خواهد شد بر آن است دايرةالمعارف‏ هاي موضوعي در حوزه جهان اسلام منتشركرده و همچنين زمينه انجام تحقيقات متناسب با نيازهاي جمهوري اسلامي ايران در مسائل داخلي و بين‏ المللي مرتبط با جهان اسلام را براي ارائه به ديگر مؤسسات كشور فراهم آورد.

در طي ساليان گذشته و گسترش  فعاليت‏ها و رشد كمي و در عين حال نبود امكانات مناسب در ساختمان فعلي بنياد، احداث ساختماني جديد را ناگزير ساخت، از اين‏رو زميني در اراضي عباس ‏آباد  با همكاري شوراي اسلامي شهر تهران و شهرداري به مساحت  ۸ هزار مترمربع و در مجاورت ساختمان‏هاي فرهنگي با اهميت شهر، نظير كتابخانه ملي و فرهنگستان‏ هاي ايران براي استقرار ساختمان بنياد دايرةالمعارف اسلامي در نظر گرفته شد. زمين مزبور دسترسي مطلوبي به بزرگراه هاي شهيد همت و شهيد حقاني داشته و موقعيت مناسبي براي ايجاد ساختمان بنياد دايرةالمعارف با كاربري فرهنگي فراهم نموده است.

 مراحل مطالعات و طراحی از اواخر سال ۸۷ آغاز گردید و پس از طی اقدامات مقدماتي در نهایت در مرداد ۱۳۸۹ کلنگ‏زنی اجرای پروژه انجام شد. طرح  معماری مجموعه نیز در آبان ماه ۱۳۸۹ به تصویب سازمان نوسازی عباس آباد  و عمليات خاكبرداري و ساخت اسكلت در اسفند ۱۳۸۹ شروع شد.

در طرح معماری مجموعه سعی شده است تا تعادلی بین نیازهای برنامه فیزیکی و بنياد، خواسته ‏های سازمان نوسازی عباس آباد و نکات مورد تأکید طراحی ایجاد گردد. با توجه به محدودیت های مالی تلاش بر اين بوده  است تا مساحت فضاها نیز در محدوده برنامه فیزیکی تعیین شده حفظ شود.

ساختمان بنیاد دایرة المعارف متشکل از دو بخش اصلی  است.  نخست  ساختمان،  پارکینگ‏ها و خدمات رفاهی نظیر رستوران و سالن همایش و  دوم، ساختمان اداری،  پژوهشي  و کتابخانه مجموعه  است . زیر بنای کل طرح، حدود  ۱۹۱۰۰ مترمربع است که ۶۴۵۰ مترمربع آن مربوط به ساختمان پارکینگ‏ها و خدمات رفاهی است.

ساختمان به گونه ای طراحی شده است تا کمترین سطح اشغال بر روی زمین را داشته باشد (در حدود %۲۳) و مابقی سطوح در زیر تراز طبیعی خاک قرار گیرد.ساختمان پروژه در طرفین یک محور اصلی عمود بر بلوار کتابخانه ملی و موازی میدان فرهنگ شکل گرفته است. در امتداد این محور فضای مرکزی ایوان قرار دارد که به عنوان یک فضای عمومی، مجموعه را به میدان فرهنگ متصل نموده است و دسترسی عموم به این فضا، ارتباط ساختمان را با مردم و شهر تقویت می كند.

ایوان مرکزی به عنوان نقطه ثقل پروژه عمل می‏كند به طوریکه در طرفین ایوان، دو بخش اداری و پژوهشی   جانمایی شده اند که با توجه به سطح مورد نیاز هر یک، تناسبات خود را در حجم ساختمان یافته ‏اند. همچنین این ایوان مربع شکل، محوری افقی به موازات بلوار کتابخانه تعریف نموده است که فضاهای ویدهای ساختمان‏های پژوهشی و اداری نیز در امتداد آن شکل گرفته‏ اند. ایوان مرکزی به عنوان یک فضای عمومی و سکوی دید به سمت قله دماوند، خود مشرف به باغ تخت در درون سایت نیز می‏باشد. در پیرامون باغ تخت، فضاهای قرائت خانه‏ ها و کتابخانه در زیر سطح زمین قرار دارند. دسترسی به ایوان از طریق دو پل که از روی حیاط چال ورودی عبور می نمایند، امکانپذیر است. حیاط چال ورودی از یک سو ساختمان پارکینگ را از ساختمان اصلی مجموعه جدا نموده است  و از سوی دیگر کاربری ‏های خدماتی ـ رفاهی شامل رستوران و سالن همایش در طرفین آن جانمایی شده ‏اند. همچنین ورود به لابی اصلی مجموعه در تراز این حیاط چال صورت می‏پذیرد.