جماعت(2) ، اصطلاحی برای اشاره به صاحبان صحاح سته. این لفظ دو کاربرد اصطلاحی دارد: یک کاربرد آن در تعبیراتی نظیر «اهل ُالسنّة و الجماعة» است(برای نمونهرجوع کنید بهابن حجر عسقلانی، ج1، ص 202، ج5، ص286؛ نوری، ج2، ص279، 355) که به مذهب اهل سنّت اشاره دارد و کاربرد آن مبتنی است بر روایتی از پیامبر اکرم و دلایل دیگر (برای تفصیل بیشتر رجوع کنید به اسفراینی، ص167ـ 168).کاربرد اصطلاحی دیگر آن، بیشتر در کتابهای حدیثی است که، به منظورِ رعایت اختصار، به معنای مجموع صاحبان صحاح سته است(رجوع کنید به ذهبی، ج2، ص277؛ ابن کثیر، ج1، ص347؛ شوکانی، ج1، ص31) و ظاهراً، به سبب تعلقات مذهبی، گاه برخی مؤلفان صحاح سته از آن استثنا شده و گاه برخی دیگر از مؤلفان به این جمع افزوده شدهاند. مثلاً، مِزّی(ج1، ص147ـ149، 279، 316، 398) و ذهبی(ج2، ص277، 574) اصطلاح جماعت را برای یاد کردن از محمد بن اسماعیل بخاری(متوفی256)، مسلم بن حجاج نیشابوری (متوفی261)، ابوداوود سجستانی(متوفی275)، ابن ماجه(متوفی273)، محمدبن عیسی تِرمِذی (متوفی279) و احمدبن شعیبنسایی (متوفی303) به کار بردهاند، حال آنکه ابنتیمیه(متوفی652) گویا به سبب حنبلی بودنش، احمد بن حنبل(متوفی241) را نیز به جمع مذکور افزوده و مصادیق جماعت را به هفتتن رسانده است(رجوع کنید به شوکانی، ج1، ص 18). ابوریه(ص24، پانویس1) نیز ابن ماجه قزوینی را از جمع یاد شده خارج کرده و احمدبن حنبل را به این جمع افزوده است.لفظ جماعت در احادیث شیعه، بیشتر کاربرد لغوی دارد؛ اما، به نوشته کلباسی(ص83 84) در برخی موارد کلینی جماعت را بهمعنای«عدّه» (رجوع کنید به کافی* ) به کار برده است که نزد او معنای خاصی دارد (نیز رجوع کنید به سبحانی، ص44).منابع: ابن حجر عسقلانی، لسانالمیزان، حیدرآباد دکن1329ـ1331، چاپ افست بیروت 1390/1971؛ ابنکثیر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت1412؛ محمود ابوریه، اضواء علیالسنة المحمدیة، أو، دفاع عنالحدیث، مصر [ ? 1383/1963]؛ شهفوربن طاهر اسفراینی، التبصیر فیالدین و تمییز الفرقة الناجیة عن الفرق الهالکین، چاپ محمد زاهد کوثری، [قاهره] 1955؛ ذهبی؛ جعفر سبحانی، کلیات فیعلمالرجال، بیروت1410/1990؛ محمد شوکانی، نیل الاوطار: شرح منتقی الاخبار مناحادیث سیدالاخیار، مصر: شوکة مکتبة و مطبعة مصطفی البابی الحلبی، [بیتا. ] ؛ چاپافستبیروت [بیتا. ] ؛ ابوالهدی کلباسی، سماء المقال فیتحقیق علم الرجال، چاپ محمدعلی روضاتی اصفهانی، قم1332 ش؛ یوسفبنعبدالرحمانمزّی، تهذیب الکمال فیاسماء الرجال، چاپ بشار عواد معروف، بیروت1422/ 2002؛ حسین بن محمدتقی نوری، خاتمه مستدرکالوسائل، قم1415 ـ1420.
