جِرجاوی، عبدالرحیم‌بن عبدالرحمان، ادیب، شاعر، واعظ و فقیه مالکی مذهب قرن چهاردهم. او را سیوطی جِرجاوی نیز خوانده‌اند (رجوع کنید به کحّاله، ج 5، ص 206؛ رفاعی، ج 1، ص 281). وی در رجب 1281 در شهر جِرْجا، واقع در استان سوهاج مصر، به‌دنیا آمد و بعدها مقیم قاهره شد (زرکلی، ج 3، ص 346). از سوانح حیات وی اطلاع چندانی در دست نیست.جرجاوی در 1342 درگذشت (زرکلی؛ کحّاله، همانجاها). بروکلمان ((ذیل ) ، ج 2، ص 739)، بدون ذکر صریح تاریخ فوت او، وی را تا 1320 زنده دانسته، اما بنا بر برخی قرائن، از جمله زمان پایان برخی از آثار ضبط شده او (رجوع کنید به المکتبة الازهریة ، ج 4، ص 278؛ زرکلی، همانجا)، وی بعد از این تاریخ نیز زنده بوده است.جرجاوی چندین اثر فقهی و کلامی برجا گذاشته ولی بیشتر آثار وی، که چاپ هم شده، در زمینه ادبیات و شعر است. از جمله آثار او در علم نحو عبارت‌اند از: غُنْیة السالک، شرحی بر اَلْفیه ابن‌مالک؛ فوائدالطارف و التالد علی شرح العلامه شیخ خالد ، حاشیه بر شرح شیخ‌خالد بر آجرومیه اثر محمدبن داود صنهاجی مشهور به ابن‌آجروم و خلاصه آن با نام عَوائدالصِلاتِ الرّبانیة علی متن الا´جرومیة (المکتبة الازهریة، ج 4، ص 276، 278، 292؛ زرکلی؛ کحّاله، همانجاها).همچنین، جرجاوی آثاری در زمینه شعر دارد، از جمله: ثالث القمرین علی بَیتَی الرَقْمَتَین ، شرحی بر دو بیت معروف به بیتی الرقمتین (منسوب به قاضی عیاض یا منسوب به شرف‌الدین مبارک، وزیر ملک‌مظفر) و المِنَنُ الاَحَدیة فی سرّ مدح خَیرِ بریه یا تَشْطیر علی همزیة البوصیری که حاشیه‌ای است بر کتاب اُمُّ القری' فی مدح خیرالوری' معروف به الهمزیة از بوصیری (متوفی 696) و مجموعه اشعاری در مدح پیامبر اکرم مانند بُرء السَّقیم فی مَدح البَرِّ الرحیم، و تلخیص الصَّنجی علی مولد البَرْزَنْجی (رفاعی، ج 1، ص 280ـ281؛ المکتبة الازهریة ، ج 5، ص 53 ،61؛ بروکلمان، همانجا).برخی آثار او در علم عروض عبارت‌اند از: الفتح القریب الوافی، شرحی بر اُرجوزه حِفْنی ناصِف‌بک (متوفی 1337) به‌نام القَوْلُ السَّدید الشّ'افی فی نظم منثور لَآلی‌ء الکافی فی عِلْمَی الْعَروضِ و القَوافی؛ النَفَحاتُ الدُرّیة؛ سُلَّم القواعد الفرضیة لاءیضاح متن‌الرحبیة؛ تشطیر التائیة و کتاب مِرآة اهلِ الزَّمَن لزوال الهَمِّ و الشَّجَن (رجوع کنید به بروکلمان، همانجا؛ رفاعی، ج 1، ص280ـ281، 408؛ المکتبة الازهریة ، ج 4، ص 469ـ 470، ج 5، ص 61، 276).آثار جرجاوی در فقه مالکی عبارت‌اند از: بُغْیة السالک الی اَقْرب الْمَسالک، که حاشیه‌ای است بر شرح‌شیخ‌احمد دَرْدِیر العَدوی (متوفی 1201) بر اقرب المسالک؛ فَتْح الخَلاق فی احکام الطلاق؛ اَقْربُ المقاصد الشَّرعیة لمعرفة المُعتَقَدات و الاحکام الدینیة؛ و اَسْهَلُ المناسک لِـإِرصادِالمُحْرِم الناسک عَلی مذهب الامام مالک (سرکیس، ج 1، ستون 1087؛ المکتبة الازهریة، ج 2، ص 306ـ307، 383؛ بروکلمان، همانجا). در علم کلام نیز دارای دو اثر است: بُغیة المُسْتَفید فی علم التوحید ، و سُلَّم المرید علی متن الباجوری ، که هر دو شرحی است بر کتابِ فی التوحید باجوری، متکلم شافعی (متوفی 1277؛ المکتبة الازهریة ، ج 3، ص 108، 227، ج 4، ص 284؛ زرکلی، همانجا).منابع: عبدالجبار رفاعی، معجم ما کتب عن‌الرسول و اهل‌البیت صلوات‌اللّه علیهم ، تهران 1371 ش؛خیرالدین زرکلی، الاعلام،بیروت 1999؛ یوسف الیان سرکیس، معجم‌المطبوعات العربیة و المعرّبة، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410؛ عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت [ بی‌تا. ]؛ المکتبة الازهریة، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریة، قاهره 1365ـ 1368/ 1946ـ1949؛Carl Brockelmann, Geschichte der arabischen Litteratur , Leiden 1943-1949, Supplementband ,1937-1942.
