چوار

چُوار، بخش و شهری در شهرستان ایلام از استان ایلام.1) بخش چوار. در مغرب و شمال‌غربی شهرستان ایلام واقع و مشتمل است بر دو دهستان به نامهای اَرْکَوازی و بولی و یک شهر به نام چوار (مرکز بخش). آبادیهای آن عمدتآ در دشت واقع‌اند. رشته‌کوه زاگرس در قسمتهای شمال، شمال‌شرقی و شمال‌غربی آن امتداد دارد، از جمله رشته کوه نسبتآ طولانی شَرَه‌زول (بلندترین قله ح 050، 2 متر) به‌طول حدود 41کیلومتر از شمال‌غربی به جنوب‌شرقیِ بخش، کوههای نیمه‌جنگلیِ اللّه‌خدا (بلندترین قله ح 690، 1 متر)، گِنو (بلندترین قله ح 692 ، 1 متر)، تُواشیرخانی (بلندترین قله ح 505 ، 1 متر) و چَکبورَه (بلندترین قله ح 302 ، 1 متر؛ جعفری، ج1، ص76، 167، 194، 360، 481). تپه وَرکبود (رجوع کنید به ادامه مقاله) در مغرب آبادی آوِه‌زا (حدود چهار کیلومتری شمال‌غربی شهر چوار)، تنگ گوری در جنوب‌غربی آبادی بانْاَمرود (حدود پانزده کیلومتری شمال‌غربی شهر چوار) و تنگِ حوزه قالب در جنوب‌غربی آبادی پَلگانه (حدود چهارده کیلومتری شمال‌غربی شهر چوار) قرار دارد.رودهای بخش عبارت‌اند از: رود فصلی تَلخاب، به‌طول حدود 43 کیلومتر، با جهت جنوب‌غربی، که پس از عبور از چمنزار بولی وارد عراق می‌گردد؛ کَلال رود، به طول حدود بیست‌وپنج کیلومتر، که از دامنه کوههای شره زول و اللّه‌خدا سرچشمه می‌گیرد و با جهت جنوبی از دهستان اَرکوازی می‌گذرد و به رود خوش می‌ریزد؛ رود چوار، به طول حدود بیست‌وپنج کیلومتر، که سرچشمه آن ارتفاعات واقع در حدود هفت کیلومتری شمال‌غربی شهر ایلام و جهت آن جنوب‌غربی است به رود چم آب می‌پیوندد و پس از طی حدود دو کیلومتر به رود خوش می‌ریزد (همان، ج 2، ص 150، 194، 399ـ 400). در این بخش چشمه‌های بسیاری وجود دارد و اهالی آن عمدتآ به کشاورزی، باغداری، دامداری، مرغداری، زنبورداری و از صنایع‌دستی به فرش‌بافی اشتغال دارند. گندم، جو و دام زنده آن صادر می‌شود. بخش چوار دارای معادن شن و ماسه، سنگ ساختمانی، گچ، زغال‌سنگ و نفت است. اهالی آن شیعه‌اند و به زبان فارسی با گویشهای کردی و لری و در قسمتهای غربی، به سبب مجاورت با مرز عراق، به زبان عربی تکلم می‌کنند (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 5، ص 1، 23، 38، 40، 48، 56). طوایفی از ایلات ارکوازی، از جمله مَلْکِشْوَنْدی و قَرِه‌شْوَندی، و نیز طوایفی از ایل بولی در آن ییلاق و قشلاق می‌کنند (همان، ج 56، ص 38؛ نیز رجوع کنید به مرکز آمار ایران، 1378ش، ص 35). در 1375ش، جمعیت بخش 195،8 تن بوده است که 713،2 تن (ح 33%) آنها روستانشین بوده‌اند (همو، 1376ش الف، ص 2). راه اصلی ایلام ـ ایوان ـ گیلان غرب از این بخش می‌گذرد.چوار در 1316ش یکی از بخشهای شهرستان ایلام از استان پنجم (کردستان) بود (ایران. قانون تقسیمات کشوری آبان 1316، ص 9). در 1355ش، بخش چوار به مرکزیت شهر چوار، از تقسیمات استان ایلام شد (ایران. قوانین و احکام، ص 700).برخی از آثار تاریخی چوار عبارت‌اند از: تپه ورکبود، با گورهایی متعلق به اواخر سده هشتم پیش از میلاد و چند گور با اشیایی متعلق به 1200ق م، بقعه سیدمحمد در چمن‌بولی، بقعه حاجی‌بختیار در روستایی به همین نام در نوزده کیلومتری شمال‌غربی شهر چوار، و بقعه سیدعیسی در آبادی بانْسَرو (سَروْصول)، در 23 کیلومتری شمال‌غربی شهر چوار (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 56، ص 39، 42؛ علیزاده و ابراهیم‌زاده، ص78). آبادیهای بخش چوار، مانند دیگر شهرها و آبادیهای غرب کشور، در جنگِعراق با ایران* آسیب دید (رجوع کنید به ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، ج5، ص182).2) شهر چوار، مرکز بخش چوار. در ارتفاع حدود 010، 1 متری، در حدود پنجاه کیلومتری شمال‌غربی شهر ایلام و در مسیر راه اصلی ایلام ـ کرمانشاه قرار دارد. شهر چوار با کوههای گنو در حدود 5ر2 کیلومتری شمال‌غربی، کرمرور در حدود سه کیلومتری مشرق و پلل‌غاز در حدود 5ر1 کیلومتری جنوب‌غربی احاطه شده است و رود چوار در جنوب غربی آن جریان دارد. آب و هوای آن معتدل و نیمه مرطوب است. بالاترین دمای سالیانه آن ْ6ر37 در مرداد و شهریور و کمترین آن ْ10- در اسفند و میانگین بارش سالانه آن حدود 667 میلیمتر است (سازمان هواشناسی کشور، ص 64). این شهر با راه اصلی به شهرهای ایلام و ایوان (حدود هفده کیلومتر به سمت شمال) مرتبط است. راه اصلی ایلام ـ اسلام‌آباد غرب نیز از آن می‌گذرد. جمعیت شهر در 1375ش،482 ، 5 تن ضبط شده است (مرکز آمار ایران، 1376ش ب، ص هفتاد و پنج). از آثار تاریخی این شهر، قلعه پشت قلعه/ پشت قلاع متعلق به دوره ساسانی است (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج 56، ص 40).چوار در حدود دویست سال پیش، با اسکان اجباری یکی از تیره‌های مَلکشوَندی (از ایل اَرکوازی) به نام چوار، شکل گرفته و به‌تدریج روستایی به نام چوار به وجود آمده است، با این حال آثار متعلق به دوره ساسانی در شمال آن مشاهده می‌شود (فرهنگ جغرافیائی آبادیها، همانجا؛ رزم‌آرا، ج 5، ص 134). در حدود 1331ش، حسینعلی رزم‌آرا (همانجا) نوشته که جمعیت آبادی چوار چهارصد تن و محصولات آنجا گندم، جو، حبوبات و برنج است. وی نیز از بافت قالیچه و گلیم در آنجا سخن می‌گوید. آبادی چوار در 1344ش به شهر تبدیل شد (ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی، ص 18).منابع : اطلس راههای ایران، تهران: گیتاشناسی، 1369ش؛ ایران. قانون تقسیمات کشوری آبان 1316، قانون تقسیمات کشور و وظایف فرمانداران و بخشداران، مصوب 16 آبان ماه 1316، چاپ دوم، تهران ]بی‌تا.[؛ ایران. قوانین و احکام، مجموعه قوانین و مقررات مربوط به وزارت کشور: از آغاز پیروزی انقلاب اسلامی تا پایان سال 1369، تهران 1370ش؛ ایران. وزارت کشور، تقسیمات کشور شاهنشاهی ایران، تهران 1355ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه شماره مصوبات آن، تهران 1380ش؛ عباس جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران 1368ـ1379ش؛ ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس، تألیف محمد جوادی‌پور و دیگران، تهران: سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران، 1373ـ1376ش؛ رزم‌آرا؛ سازمان هواشناسی کشور، سالنامه آماری هواشناسی: 76ـ 1375، تهران 1378ش؛ علی علیزاده و حسن ابراهیم‌زاده، سیمای ایلام: سرای صداقت، قم 1377ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران، ج :56 ایلام، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح، 1372ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری اجتماعی ـ اقتصادی عشایر کوچنده :1377 نتایج تفصیلی کل کشور، تهران 1378ش؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن :1375 شناسنامه آبادیهای کشور، استان ایلام، شهرستان ایلام، تهران 1376ش الف؛ همو، سرشماری عمومی نفس و مسکن :1375 نتایج تفصیلی کل کشور، تهران 1376ش ب؛ نقشه تقسیمات کشوری ایران، مقیاس 000،500 ،1:2، تهران: گیتاشناسی، 1377ش؛ نقشه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران، مقیاس 000، 500، 1:2، تهران: سازمان نقشه‌برداری کشور، 1383ش.