خوئینیزنجانی عبدالکریم بن ابراهیم

خوئینیزنجانی، عبدالکریم‌بن ابراهیم، فقیه امامی قرن چهاردهم. در حدود 1291 در خوئین (از توابع زنجان) در خانواده‌ای روحانی به دنیا آمد. پدرش، ابراهیم‌بن اسحاق (متوفی پس از 1300)، از شاگردان شیخ انصاری و از عالمان مشهور و بانفوذ خوئین (← آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 1، ص 3) و مادرش، دختر عبدالکریم روغنی قزوینی (از عالمان قزوین) و زنی فاضل و آگاه از دانش فقه بود (← احمدی ابهری، ص 358؛ احمدی زنجانی، ص 45ـ46)؛ از این‌رو، عبدالکریم به قزوینی نیز ملقب شده است (آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 3، ص 1155). خوئینی پس از آموختن دروس مقدماتی و میانی در خوئین و قزوین، در هجده سالگی برای تکمیل تحصیلات به نجف رفت (احمدی ابهری، ص 360). او در نجف در درسهای خارج فقه و اصول فقیهان مشهوری چون آخوند ملامحمدکاظم خراسانی*، سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی* و ملافتح‌اللّه شریعت اصفهانی* شرکت کرد (آقابزرگ طهرانی، همانجا؛ احمدی ابهری، ص 361؛ امینی، ج 2، ص 555) و از شاگردان فاضل و شناخته شده درس آخوند خراسانی شد (← احمدی ابهری، همانجا؛ احمدی زنجانی، ص 46).خوئینی درحالی‌که اجازاتی از آخوند خراسانی، میرزا محمدتقی شیرازی* و شریعت اصفهانی دریافت کرده بود (← احمدی ابهری، ص 366؛ احمدی زنجانی، همانجا)، در حدود 1326 (قس احمدی ابهری، ص 361، 366، که بازگشت خوئینی از نجف را پس از درگذشت آخوند خراسانی در 1329، دانسته است) به زنجان بازگشت. او در آنجا به تدریس فقه و اصول، تربیت طلاب و دیگر فعالیتهای دینی پرداخت و مرجع امور دینی مردم گردید (آقابزرگ طهرانی، همانجا؛ احمدی ابهری، ص 358، 361، 366). شاگردیِ خوئینی نزد آخوند خراسانی و تسلط او بر کتاب کفایة‌الاصول* که خبر تألیف آن به حوزه‌های دیگر رسیده بود و اشتیاق آشنایی با سبک و روش آن در این حوزه‌ها، موجب شد که خوئینی ضمن تألیف شرح گونه‌ای فارسی بر این کتاب (با عنوان خودآموز کفایة‌الاصول) درس کفایه را نیز آغاز کند. میرزا باقر زنجانی و سیداحمد زنجانی* از شرکت‌کنندگان در این درس بودند (احمدی ابهری، ص 361؛ برای تنی چند از دیگر شاگردان او ← موسوعة طبقات‌الفقهاء، ج 14، قسم 1، ص 358).خوئینی در 1360 به خوئین و پس از پنج سال به قم رفت و تا هنگام وفات در همانجا ماند. او در قم به تدریس خارج فقه و اصول پرداخت و از مدرّسان مشهور حوزة علمیة قم شد. خوئینی در 1371 در قم درگذشت و در همان شهر به خاک سپرده شد (← آقابزرگ طهرانی؛ امینی، همانجاها؛ احمدی ابهری، ص 366؛ قس احمدی زنجانی، همانجا؛ کحّاله، ج 5، ص 313، که سال درگذشت وی را به ترتیب، 1369 و 1372 دانسته‌اند).آثار خوئینی عبارت‌اند از: شرحی فارسی بر کفایة‌الاصول آخوند خراسانی، به نام خودآموز کفایه که آن را در سالهای اقامت در نجف نوشته است. این اثر بارها به چاپ رسیده است؛ حاشیه‌ای ناتمام بر العروة‌الوثقی*؛ رسالة عملیه‌والفوائد که شامل برخی آرای اصولی خوئینی بوده و از بین رفته است (آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 3، ص 1155ـ1156؛ احمدی ابهری، ص 362؛ مشار، ج 2، ستون 1944؛ نیز ← آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 14، ص 35).منابع : محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف‌الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛ همو، طبقات اعلام‌الشیعة: نقباءالبشر فی‌القرن الرابع عشر، مشهد، قسم 1ـ4، 1404؛ ابراهیم احمدی ابهری، تاریخ زنجان: علماء و دانشمندان، تهران ]1352ش[؛ زین‌العابدین احمدی زنجانی، علماء نامدار زنجان در قرن چهاردهم (ھ .ق)، قم 1374ش؛ محمدهادی امینی، معجم رجال‌الفکر و الادب فی‌النجف خلال الف عام، ]نجف [1413/1992؛ عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق 1957ـ1961، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی، تهران 1350ـ1355ش؛ موسوعة طبقات‌الفقهاء، اشراف جعفر سبحانی، قم: مؤسسة الامام‌الصادق، 1418ـ1424.