خالد بن عبدالرحمان عطار

خالد بن عبدالرحمان عطار، راوی امامی. کنیه‌اش ابوالهیثم بود. طوسی (ص 198) او را در شمار اصحاب امام صادق علیه‌السلام آورده، اما توثیق نکرده است. ابن‌داوود حلّی (ص 87) و علامه حلّی (ص 138) به نقل از ابن‌عقده از ابن‌نمیر او را با لفظ ثقةٌ ثقةٌ توثیق کرده‌اند (نیز رجوع کنید به تفرشی، ج 2، ص 187؛ اردبیلی، ج 1، ص 292). از این‌رو متأخران درباره توثیق وی اختلاف‌نظر دارند. برخی با اعتماد به نقل ابن‌داوود حلّی و علامه حلّی او را ثقه (مامقانی، ج 25، ص 154ـ155)، ممدوح (مجلسی، ص 73) یا موثق (شوشتری، ج 4، ص 133) دانسته‌اند. برخی دیگر درباره این توثیق تردید کرده‌اند و اعتماد علامه حلّی و ابن‌داوود حلّی به ابن‌عقده و ذکر نام او در شمار موثقان را کافی ندانسته و با توجه به غیرشیعه بودن و عدم وثاقت ابن‌نمیر، توثیق وی را بی‌ثمر شمرده‌اند (رجوع کنید به خویی، ج 7، ص30؛ مامقانی، ج 25، ص 153، پانویس 2، ص 155، پانویس) و در نتیجه او را مجهول (جزائری، ج 3، ص 447؛ جواهری، ص 206) یا ضعیف (مامقانی، ج 25، ص 155، پانویس) خوانده‌اند.فرد دیگری با همین نام و کنیه در کتب رجالی اهل سنّت ملقب به عبدی و کوفی یافت می‌شود. برخی این دو را یکی تلقی کرده و ذیل یک عنوان آورده‌اند (رجوع کنید به شوشتری، همانجا؛ شبستری، ج 1، ص510). از این فرد در زمره راویان ضعیف اهل سنّت یاد شده (رجوع کنید به عقیلی، سفر2، 8؛ ابن‌حِبّان، ج 1، ص 281؛ ذهبی، ج 1، ص 634) که از سماک‌بن حرب نقل حدیث کرده و اسحاق‌بن فرات مصری شاگردش بوده است (رجوع کنید به عقیلی؛ شوشتری، همانجاها). از آنجا که در کتب رجالی شیعه هیچ‌یک از این جزئیات درباره خالدبن عبدالرحمان شیعی نیامده است، احتمال اتحاد این دو ضعیف به نظر می‌رسد. همچنین برخی از رجالیان اهل سنّت خالدبن عبدالرحمان عطار کوفی را با خالدبن عبدالرحمان خراسانی (درباره او رجوع کنید به ابن‌عدی، ج 3، ص 36ـ39) یکی انگاشته‌اند (رجوع کنید به همان، ج 3، ص40؛ ابونعیم اصفهانی، ص 77؛ نیز رجوع کنید به ابن‌حجر عسقلانی، ج 3، ص90) که نادرست است (برای تفصیل بیشتر در این باره رجوع کنید به مِزّی، ج 8، ص 123، پانویس 4). در مورد شاگردان یا مشایخ خالد سند دقیقی در دسترس نیست، جز آنکه نام وی در زمره کسانی آمده است که از یحیی‌بن سَلَمه نقل حدیث کرده‌اند (رجوع کنید به همان، ج 31، ص 362؛ طبسی، ص 438).منابع: ابن‌حِبّان، کتاب المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، چاپ محمود ابراهیم زاید، حلب 1395ـ1396/ 1975ـ 1976؛ ابن‌حجر عسقلانی، کتاب تهذیب‌التهذیب، ]بیروت [1404/ 1984؛ ابن‌داوود حلّی، کتاب الرجال، چاپ محمدصادق آل بحرالعلوم، نجف 1392/1972، چاپ افست قم ]بی‌تا.[؛ ابن‌عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت 1405/1985؛ ابونعیم اصفهانی، کتاب الضعفاء، چاپ فاروق حماده، مغرب: دارالبیضاء، ]بی‌تا.[؛ محمدبن علی اردبیلی، جامع الرواة و ازاحة الاشتباهات عن الطرق و الاسناد، قم : مکتبة المحمدی، ]بی‌تا.[؛ مصطفی‌بن حسین تفرشی، نقدالرجال، قم 1418؛ عبدالنبی‌بن سعدالدین جزائری، حاوی الاقوال فی معرفة الرجال، ]قم [1418؛ محمد جواهری، المفید من معجم الرجال الحدیث، قم 1424؛ خویی؛ محمدبن احمد ذهبی، میزان الاعتدال فی نقدالرجال، چاپ علی محمد بجاوی، قاهره 1963ـ1964، چاپ افست بیروت ]بی‌تا.[؛ عبدالحسین شبستری، الفائق فی رواة و اصحاب الامام الصادق علیه‌السلام، قم 1418؛ شوشتری؛ محمدجعفر طبسی، رجال الشیعة فی اسانید السنة، قم 1378ش؛ محمدبن حسن طوسی، رجال الطوسی، چاپ جواد قیومی اصفهانی، قم 1415؛ محمدبن عمرو عقیلی، کتاب الضعفاء الکبیر، چاپ عبدالمعطی امین قلعجی، بیروت 1418/1998؛ حسن‌بن یوسف علامه حلّی، خلاصة الاقوال فی معرفة الرجال، چاپ جواد قیومی اصفهانی، ]قم[ 1417؛ عبداللّه مامقانی، تنقیح المقال فی علم الرجال، چاپ محیی‌الدین مامقانی، قم 1423ـ ؛ محمدباقربن محمدتقی مجلسی، الوجیزة فی الرجال، چاپ محمدکاظم رحمان ستایش، تهران 1378ش؛ یوسف‌بن عبدالرحمان مِزّی، تهذیب الکمال فی اسماءالرجال، چاپ بشارعواد معروف، بیروت 1422/2002.