حمزة بن محمد کِنانی، کنیه اش ابوالقاسم، عالم و محدّث مصری قرن چهارم. درباره زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی در ۲۷۵ به دنیا آمد. نخستین سال سماع حدیث او، ۲۹۵ ذکر شده است. کنانی در ۳۰۵ برای طلب حدیث به عراق سفر کرد و در بصره و کوفه به سماع حدیث پرداخت. وی از محدّثان مشهوری چون محمدبن داود صَدفی، سعیدبن عثمان حرّانی، و عبدان بن احمد اهوازی اخذ حدیث کرد. کنانی از زاهدان و عابدان روزگار خود به شمار می رفت. از او محدّثانی چون ابن مَنْدَه و ابوالحسن بن علی بن محمد قابسی حدیث نقل کرده اند (رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۲۴، ج ۸، ص ۱۱۴ـ۱۱۵؛ همو، ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۶، ص۱۸۰). ابن عساکر (ج ۱۵، ص۲۴۰) در اشاره به فضل کنانی، گفته است که دارقطنی در سفر به مصر، با کنانی هم صحبت شد. وی در ۳۵۷، به هنگام لشکرکشی فاطمیان به مصر، درگذشت (رجوع کنید به ذهبی، ۱۴۰۱ـ ۱۴۰۹، ج ۱۶، ص ۱۸۱؛ همو، ۱۴۲۴، همانجا).تنها اثری که از او یاد شده، جزءُ البَطاقة است که در واقع تخریجی از حدیث مشهور به بطاقه است که آن را عبداللّه بن عمروبن عاص روایت کرده است (رجوع کنید به کتّانی، ص ۷۶). این حدیث به اهمیت و ثواب شهادتین اشاره دارد (رجوع کنید به حاکم نیشابوری، ج ۱، ص ۵۲۹). به نوشته ذهبی (۱۴۰۱ـ۱۴۰۹، ج ۱۷، ص ۶۰۲)، این مجموعه را ابوالحسن علی بن عمر حرّانی، مشهور به ابن حِمِّصَة، از شاگردان کنانی، روایت کرده است. این کتاب با تحقیق عبدالرزاق بن عبدالمحسن العباد البدر (ریاض ۱۴۱۲/ ۱۹۹۲) به چاپ رسیده است.منابع: ابن عساکر، تاریخ مدینة دمشق، چاپ علی شیری، بیروت ۱۴۱۵ـ۱۴۲۱/ ۱۹۹۵ـ۲۰۰۱؛ محمدبن عبداللّه حاکم نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، چاپ یوسف عبدالرحمان مرعشلی، بیروت ۱۴۰۶؛ محمدبن احمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام، چاپ بشّار عواد معروف، بیروت ۱۴۲۴/۲۰۰۳؛ همو، سیر اعلام النبلاء، چاپ شعیب ارنؤوط و دیگران، بیروت ۱۴۰۱ـ۱۴۰۹/ ۱۹۸۱ـ۱۹۸۸؛ محمدبن جعفر کتّانی، الرسالة المستطرفة لبیان مشهور کتب السنة المشرفة، کراچی ۱۳۷۹/۱۹۶۰.
