جوادآباد ، بخش و شهری در شهرستان ورامین، در استان تهران.1) بخش جوادآباد. در جنوب شهرستان ورامین واقع و مشتمل است بر دو دهستان بهنام عرب‌جنوبی و بهنام وسط جنوبی. مرکز آن شهر جوادآباد یا جوادیه است.این بخش در دشت واقع شده و نواحی جنوبی آن نزدیک کویر و جزء پارک ملی کویر است. بخش جواد آباد، به سبب موقعیت‌کویری، دارای تابستانهای گرم و خشک و زمستانهای سرد است ( فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج38، ص102) و بادهایی در آنجا می‌وزد از جمله شهریاری یا قاقازَن در تمام فصول، سام یا خَشو در تابستان، جوزا در خرداد، بادِ کوه یا شمال و بادِ قبله یا جنوب از سوی کویر(رجوع کنید به رضایی، ص45ـ47).رودهای جاجرود *، کرج*و گُلو در این بخش‌جاری‌اند (جعفری، ج2، ص163،430؛ افشین، ج2، ص489ـ491).اهالی بخش جوادآباد به کشاورزی، دامداری و صنعت اشتغال دارند. کشاورزی بیشتر به صورت آبی است. دامداری نیز در این بخش به صورت صنعتی رونق دارد و دامپروری نیمه کوچرو در آنجا معمول‌است. از صنایع‌دستی دارای گلیم‌بافی و قالی‌بافی، با طرح کاشی و نقش میناخوانی و برای مصرف محلی است و بیشتر، زنان آنها را می‌بافند (آذری دمیرچی، ص9؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج38، ص103).بخش جوادآباد معادنی دارد، از جمله سنگ استرانسیوم، سولفات دوسود (شوره)، باریت و گچ که این مواد معدنی و نیز فرآورده‌های کشاورزی و دام زنده، همگی، از اقلام صادراتی‌اند (همان، ج38، ص102ـ103).در 1323 ش دهستانهای بهنام‌عرب(با 68 آبادی) و بهنام وسط (با 63 آبادی) جزو بخش ورامین در شهرستان تهران بودند (ایران. وزارت‌کشور. اداره‌کل آمار و ثبت‌احوال، ج1، ص 255). در دی1354 بخش جوادآباد تشکیل شد (ایران. وزارت‌کشور. معاونت‌سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، ذیل«استان‌تهران»). در سرشماری1375 ش، این بخش278، 26 تن جمعیت داشته است که از آن میان442 ، 22 تن(ح 85%) روستانشین بوده‌اند (مرکز آمار ایران، 1378 ش، ص41؛ همو، 1376 ش، ص‌هفتادوشش). در این بخش چند امامزاده وجود دارد، از جمله امامزاده یحیی در آبادی کهنه‌گُل؛ امامزاده‌محمد، میان آبادیهای ایجْدان و کریم‌آباد؛ امامزاده عبداللّه در آبادی امامزاده‌عبداللّه؛ امامزاده‌طاهر در آبادی حصارسُرخ و امامزاده‌هادی در آبادی نجف‌آباد (آذری‌دمیرچی، ص37، 57؛ فرهنگ جغرافیائی‌آبادیها، ج38، ص28، 126، 347). اهالی آن شیعه دوازده امامی‌اند و به فارسی با گویش محلی سخن می‌گویند (همان، ج38، ص 102).2) شهر جوادآباد، مرکز بخش جوادآباد و جنوبی‌ترین شهر در شهرستان ورامین. در ارتفاع 840 متری از سطح فاصله آن با تهران حدود 54 کیلومتر است. بیشترین دمای آن در تابستانها ْ44، کمترین آن در زمستانها ْ6- و میانگین بارش سالانه آن180 میلیمتر است( فرهنگ جغرافیائی آبادیها، ج38، ص103).آبادی جوادآباد، در 3 اسفند 1372، به شهر تبدیل شد و نام آن به جوادیه تغییر یافت(ایران. قوانین و احکام، 1373ش، ص723؛ رجوع کنید به ادامه‌مقاله). در 30 بهمن1379، طبق تصویبنامه هیئت‌وزیران، دوباره نامش جوادآباد گردید (همو، 1380 ش، ج2، ص1701). در 1375 ش، جمعیت آن 836 ، 3 تن بود (مرکز آمار ایران، 1376 ش، همانجا). قالیچه بافی در بین‌اهالی این شهر از اهمیت فراوانی برخوردار است(رجوع کنید به آذری دمیرچی، ص9).شهر جوادآباد، که در دوره قاجار(1210ـ1344) جوادیه نامیده می‌شد، منسوب به سید جواد ظهیرالاسلام فرزند سیدزین‌العابدین امام‌جمعه تهران از علمای دوره قاجار در این منطقه است (رجوع کنید به معصوم علیشاه، ج3، ص644). این شهر در منطقه قدیمی بهنام، که نخستین بار در سده هشتم حمداللّه مستوفی (ص53)، آن را با شصت دیه از نواحی ولایت ری وصف کرده است، قرار دارد.ظاهراً در دوره افشاریه(1148ـ 1210) گروههایی از عشایر عرب (مانند عرب‌سلمانی، عرب سرهنگی، عرب سالاری،عرب‌خواری،عرب حلوایی،عرب علیدائی و عرب‌علیدوستی) از فارس به این منطقه کوچانده و در آنجا ساکن شدند (رجوع کنید به مستوفی، ج1، ص6؛ امینی، ص123ـ127). به مناسبت این جابه‌جایی،این منطقه به تدریج به بهنام عرب معروف شد (رجوع کنید به وزیری، ص51). عشایر عرب منطقه در آغاز دوره قاجار از هواداران آقامحمد خان (حک: 1210ـ1211) به شمار می‌رفتند. این حمایت به حدی بود که موجب شد آقامحمدخان در آغاز تدارک سلطنت ابتدا به ورامین برود تا از همراهی‌عشایر عرب منطقه برخوردار شود. یکی از دلایل آقامحمدخان برای انتخاب تهران به عنوان پایتخت در 1210، نزدیکی آن به مساکن عشایر عرب منطقه ذکر شده است(مستوفی، همانجا؛ نجمی، ص10؛ برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به وزیری، ص51 ـ52؛ امینی، ص20ـ24).در دوره قاجار، آبادی جوادآباد از قرای معتبر منطقه و مرکز فعالیتها و تحولات به شمار می رفت(رجوع کنید به معصوم علیشاه، همانجا؛ نیز رجوع کنید به ادامه‌مقاله). در دوره ناصر الدین‌شاه (حک: 1264ـ 1313) و پس از آن، بسیاری از آبادیهای منطقه (مانند ایجدان، طُغان، خاوه و حصار کَلَکْ) از جمله املاک خالصه جوادآباد بودند (امینی، ص68، 91ـ93). اعتمادالسلطنه‌ــ که کتاب مرآه‌البلدان را در همین دوره تألیف کرده‌ــ در باره این منطقه به ذکر این اطلاع اکتفا کرده که جوادآباد از قرای ورامین است(ج4، ص2269).در زمان مشروطیت، به سبب وجود عشایر مختلف و منازعات میان مشروطه خواهان و مخالفان آنان، ورامین و به تبع آن بهنام‌عرب، از مناطق مهم کشور بود. اهالی برخی آبادیهای بهنام‌عرب در نهضت‌مشروطه مشارکت و از آن حمایت کردند که با مخالفتهایی روبه‌رو شدند، چنان که حسن‌خان قَرچَکی مشروطه‌خواهان را سرکوب کرد و یارانش آبادیهای منطقه را غارت کردند (رجوع کنید به امینی، ص 124). یکی دیگر از رویدادهای منطقه در اواخر دوره قاجار، درگیری مردم جوادآباد با نیروهای حکومتی در 1334 بود. این درگیری احتمالاً هنگامی روی داد که در تهران قحطی نان بود و حکومت، که خود محصولات غله املاک خالصه را احتکار کرده بود،شرکتی در اطراف تهران تأسیس کرده بود تا با خرید گندم در انحصار آن شرکت باشد (همان، ص108ـ109).در دوره پهلوی نیز بعضی آبادیهای بهنام‌عرب، که دارای قنات و حقابه از جاجرود بودند، ضبط و جزواملاک خالصه شدند. کشت غلات و حبوبات و صیفی در محدوده این بخش و نیز دامپروری، به ویژه در زمستانها، مهم‌ترین‌فعالیت‌اقتصادی در آنجا به شمار می‌رفت و جوادآباد، که قصبه دهستان بهنام‌عربِ بخش ورامین بود و چند مزرعه تابع (مانند حسن‌آباد، صدرآباد و حسین‌آباد) داشت، معروف‌ترین آبادی منطقه بود (رجوع کنید به همان، ص47ـ 48؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل آمار و ثبت احوال، ج1، ص255؛ رزم‌آرا، ج1، ص54).منابع: علاءالدین آذری دمیرچی، جغرافیای تاریخی ورامین، تهران1348 ش؛ اعتمادالسلطنه؛ یداللّه افشین، رودخانه‌های ایران، تهران1373 ش؛ محمد امینی، تاریخ اجتماعی ورامین در دوره قاجاریه،[بی‌جا] 1368 ش؛ ایران. قوانین و احکام، مجموعه قوانین سال1372، تهران:روزنامه رسمی کشور، 1373 ش؛ همو، مجموعه قوانین سال1379، تهران: روزنامه رسمی کشور، 1380 ش؛ ایران. وزارت‌کشور. اداره‌کل آمار و ثبت احوال، کتاب اسامی دهات‌کشور، ج1، تهران1329 ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی. دفتر تقسیمات کشوری، نشریه تاریخ تأسیس عناصر تقسیماتی به همراه‌شماره‌مصوبات‌آن، تهران1382 ش؛ عباس‌جعفری، گیتاشناسی ایران، تهران 1368ـ1379 ش؛ حمداللّه مستوفی، نزهه القلوب؛ رزم‌آرا؛ جعفر رضایی، پیشوا: ناحیه‌ای از بلوک ورامین، تهران1354 ش؛ فرهنگ جغرافیائی آبادیهای‌کشور جمهوری‌اسلامی‌ایران، ج38: تهران، تهران: سازمان جغرافیائی نیروهای‌مسلح، 1370 ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری‌عمومی نفوس و مسکن1375: شناسنامه بخشهای کشور، کل‌کشور، تهران 1378 ش؛ همو، سرشماری عمومی نفوس و مسکن1375: نتایج تفصیلی کل کشور، تهران1376 ش؛ عبداللّه‌مستوفی، شرح زندگانی من، یا، تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه، تهران1377 ش؛محمدمعصوم‌بن‌زین‌العابدین‌معصوم‌علیشاه، طرائق‌الحقائق،چاپ محمدجعفر محجوب، تهران1339ـ1345 ش؛ ناصر نجمی، دارالخلافه تهران، تهران1362 ش؛ نقشه تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران، 000 ، 500 ، 1:2، تهران: سازمان نقشه برداری کشور، 1383 ش؛ نقشه سیاسی و اقتصادی استان تهران، مقایس 000 ، 1:300، تهران: گیتاشناسی، 1371 ش؛ سعید وزیری، تاریخ ورامین، ایران1358 ش.
