بلبل‌شاه کشمیری، سید شرف‌الدین عبدالرحمان سهروردی حنفی ترکستانی، عارف و صوفی قرن هشتم.تاریخ ولادت وی معلوم نیست. دربارة مشایخ بلبل‌شاه‌نظریات متفاوتی وجود دارد: به روایتی شاگرد شیخ شهاب‌الدین‌سهروردی و به روایتی شاگرد شاه نعمت‌الله فارسی (خلیفه‌ای‌از طریقة سهروردیه) بوده است (محب‌الحسن، ص39؛صوفی، ص34)؛ اما چون سهروردی در632 وفات یافته وبلبل‌شاه برای دومین بار از کشمیر دیدار کرده است، نمی‌تواند شاگرد بی‌واسطة سهروردی باشد (صوفی، همانجا). به نوشتة صوفی (همانجا) حاجی محیی‌الدین مسکین در تاریخ کبیراو را شاگرد ملاّ احمد علاّمی می‌داند که در این قول نیز تردید هست. تا این حد مشخص است که وی در طریقة سهروردیه بوده است.بلبل شاه در زمان فرمانروایی راجه سوهادوه از ترکستان به کشمیر رفت و در آنجا مقیم شد (صوفی؛ محب الحسن، همانجاها). رِنچَن شاه (رنجن دیو) که قدرت را از راجه‌سوهادوه گرفت و جانشین وی شد، خود را مدیون بلبل‌شاه می‌دانست، زیرا تحت تأثیر صداقت و کرامات معنوی بلبل‌شاه از مذهب بودا، که ذهن کنجکاو و ناآرام او را اقناع‌نمی‌کرد، به دین اسلام روی آورد (صوفی، ص34ـ35؛محب الحسن، همانجا؛ حسنی، ج2، ص49؛ نیز رجوع کنید به ریاض، ص46ـ47) و در 725 به توصیة وی ملقب به سلطان صدرالدین گشت حسنی، همانجا؛ سرور لاهوری، ج2، ص286ـ287). پس از آن، صدها تن از مردم کشمیر به‌اسلام گرویدند و او اولین حاکم مسلمان کشمیر محسوب‌شد (حسنی، همانجا؛ صوفی، ص35). سلطان صدرالدین‌در کنارة رود جهلم خانقاهی برای بلبل‌شاه ساخت که‌اولین خانقاه در کشمیر بوده است و تعدادی دهکده وقف‌کرد که از درآمد آنها برای اطعام مسافران و مساکین درلنگری که به لنگر بابا یا لنگر بلبل شاه شهرت یافت استفاده‌شود (صوفی، همانجا؛ سرور لاهوری، ج2، ص287؛ محب‌الحسن، ص40). همچنین وی در نزدیکی این محل، مسجدی بنا کرد که اولین مسجد در کشمیر محسوب می‌شد، اما متأسفانه ویران شده و امروزه، در همان محل مسجد کوچکتری ساخته شده است (صوفی؛ محب‌الحسن، همانجاها). بلبل شاه اشعاری در نعت پیامبر اسلام صلّی‌اللّه‌علیه‌وآله‌وسلّم به زبان فارسی سروده است (راشدی، ج1، ص 459). وی در 727 درگذشت و در نزدیکی مسجدی که سلطان صدرالدین برای او ساخته بود به خاک سپرده شد (سرور لاهوری؛ حسنی، همانجاها).از احفاد بلبل‌شاه، خواجه سناءالله (قرن سیزدهم) معروف به محمدجیو و متخلص به «خراباتی» است که دیوانی معروف به زبان کشمیری، یکصد رساله و کتاب به زبان فارسی، از جمله حق‌الاسلام یا حقیقت الاسلام در زمینة عرفان و تصوف (کتابخانة گنج بخش، ص54؛ راشدی، ج1، ص226ـ227) و نیز خمسه به پیروی از نظامی دارد.منابع: عبدالحی حسنی، نزهة‌الخواطر و بهجة‌المسامع و النواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1989؛ حسام‌الدین راشدی، تذکرة شعرای کشمیر ، لاهور 1969ـ1983؛ محمد ریاض، احوال و آثار و اشعار میرسیّد علی همدانی، باشش رساله ازوی، اسلام‌آباد 1411/ 1991؛ غلام‌سرور لاهوری، خزینة الاصفیا ، کانپور 1332/ 1914؛ کتابخانة گنج‌بخش. گنجینة نسخه‌های خطی خواجه سناءالله خراباتی، فهرست نسخه‌های خطی خواجه سناءالله خراباتی ، تألیف محمدحسین تسبیحی، راولپندی 1351ش؛Mohibbul Hasan, Kashmir under the Sult ¤ a ns, Calcutta 1959; G. M. D. Sufi, Islamic culture in Kashmir , New Delhi 1979.
