بَغراس، پَگرای‌باستانی، قرارگاهی‌مهم‌مشرف‌بر انتهای‌گردنة‌بَیلان‌در سوریه. این‌محل‌بر سر راهی‌که‌انطاکیه‌را از طریق‌امانوس‌به‌اسکندرون‌می‌پیوندد قرار گرفته‌و، به‌لحاظ‌جادة‌عبوری‌و سوق‌الجیشی‌بودن، اهمیت‌زیادی‌دارد. بغراس‌در جنگهای‌عباسیان‌با روم‌شرقی‌نیز اهمیت‌خاصی‌داشت، گاهی‌فرمانروایان‌روم‌شرقی‌و گاهی‌خلفای‌عباسی‌آن‌را تصرف‌می‌کردند. مَسْلَمة‌بن‌عبدالملک‌ابن‌مروان(متوفی120)، در این‌منطقه، که‌در نخستین‌جنگهای‌اعراب‌با روم‌شرقی‌بدون‌استفاده‌مانده‌بود، مستعمره‌نشینهایی‌دایر کرد که‌به‌احیای‌آن‌انجامید، و هِشام‌بن‌عبدالملک(حک: 105ـ125)، قلعة‌کوچکی‌در آن‌بنا نهاد. در این‌قرارگاه، که‌در منطقة‌عواصم* بود و هارون‌الرشید (حک: 170ـ193)، آن‌را از ولایت‌قِنَّسرْین* جدا کرده‌بود، راهی‌را که‌به‌ثغور * منتهی‌می‌شد حراست‌می‌کرد. در زمان‌بلخی(ح 236ـ322) در آن‌مسافرخانه‌ای‌دایر بوده‌که‌زُبیدَه‌را بانی‌آن‌دانسته‌اند.استحکامات‌واقعی‌بغراس‌به‌فرمان‌نیکفوروس‌فوکاس، ] فرمانروای‌روم‌شرقی(حک :963ـ969 میلادی) [ ساخته‌شده‌است‌که‌کیلیکیا را بار دیگر تسخیر کرده‌و (در 357ـ358/ 968) در صدد بوده‌تا بار دیگر انطاکیه‌را نیز تصرف‌کند. سال‌بعد، که‌وی‌انطاکیه‌را فتح‌کرد، میخائیل‌بورتزس‌از بغراس‌بیرون‌رفت. سلیمان‌بن‌قُتلُمِش] مؤسس‌سلسلة‌سلاجقه‌روم، متوفی[ ، بی‌آنکه‌با مقاومتی‌روبرو شود و بدون‌زد وخورد، بغراس‌را تصرف‌کرد و سپس‌صلیبیون‌آنجا را گشودند. این‌منطقه‌در حدود اواسط‌قرن‌ششم‌به‌تصرف‌پرستشگاهیان(شهسواران‌پرستشگاه) درآمد، ولی‌در 584، پس‌از جنگ‌حِطین، مدتی‌کوتاه‌به‌دست‌صلاح‌الدین‌ایوبی(532ـ589) افتاد و اهمیت‌بیشتری‌یافت. در 587، لئون‌ارمنی‌کیلیکیائی آن‌را تصرف‌کرد و سرانجام‌در 613 تسلیم‌پرستشگاهیان‌کرد. پرستشگاهیان‌نیز در 667/ 1268، در پی‌تسلط‌بَیبَرس‌اول* الملک‌الظاهر رکن‌الدین، از سلسلة‌ممالیک‌بحری،بر انطاکیه، این‌شهر را تخلیه‌کردند. از آن‌پس، مملکت‌ارمنی‌ـ کیلیکیایی‌برقرار و بغراس‌حافظ‌مرز قلمرو ممالیک در مقابل‌آن‌پادشاهی‌بود، تا آنکه‌در دورة‌حکومت‌سلطان‌ناصر محمدبن‌قلاؤون(حک : 693ـ694) سرزمینی‌اطراف‌نهرجاهان(جیحان) ـفتوحات‌الجهانیه‌ـ به‌پادشاهی‌ممالیک‌منضم‌شد. بغراس‌در دورة‌ممالیک، مقرّ صاحب‌منصبی‌ازایالت‌حلب‌بود و فرماندهی‌نظامی‌وابسته‌به‌آن ایالت‌را تشکیل‌می‌داد.در جنگهای‌عثمانیان‌با ممالیک، بار دیگر تصرف‌گردنة‌بغراس‌موجب‌درگیری‌شد. تا زمانی‌که‌عثمانیان‌این‌شهر را فتح‌و ویران‌کردند، در گفتگو از عملیات‌دفاعی‌ممالیک‌از مرزهای‌شمالی خود، هنوز نام‌بغراس‌جسته‌گریخته‌به‌میان‌می‌آمده‌است. امروزه‌تنها روستای‌کوچکی(به‌نام‌بکراس) از آن‌باقی‌است. قلعة‌بغراس، که‌هیچگاه‌کاوش‌باستانشناسی‌درخوری‌در آن‌نشده‌است، نسبتاً مهم‌بوده‌و ظاهراً رومیان‌شرقی‌و ممالیک‌آن‌را بنا کرده‌اند.منابع: ابن‌حوقل، کتاب‌صورة‌الارض، چاپ‌کرامرس، لیدن1938ـ 1939، ص123؛ ابن‌بطوطه، تحفة‌النظار فی‌غرائب‌الامصار و عجائب‌الاسفار المعروفة‌برحلة‌ابن‌بطوطه، چاپ‌دفرمری‌و سانگینتی، پاریس1853ـ1858، ج1، ص163؛ ابن‌شداد، الاعلاق‌الخطیرة‌فی‌ذکر امراءالشام‌و الجزیرة، در المشرق، 1935؛ اسماعیل‌بن‌علی‌ابوالفداء، تقویم‌البلدان، چاپ‌رینود و دیسلان، پاریس1840، ص258 و بعد؛ ابراهیم‌بن‌عمر اصطخری، المسالک‌والممالک، چاپ‌دخویه، لیدن1927، ص65؛ احمدبن‌یحیی‌بلاذری، فتوح‌البلدان، چاپ‌دخویه، لیدن1866، ص148، 164، 167؛ احمدبن‌یحیی‌عمری، التعریف‌بالمصطلح‌الشریف، قاهره1312، ص181؛ یاقوت‌حموی، معجم‌البلدان، چاپ‌فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ1866ـ1873، ج1، ص693؛Cl. Cahen, La Syrie du Nord , 1940, index; M. Canard, Les Hamdanides , I, 228; M. A. Cheira, La lutte entre les Arabes et les Byzantins , Alexandria 1947, index; Dussaud, Topographie etc., 433-434; Guides Bleus , Syrin-Palestine, 189; M. Hartmann, in Zeitschrift der Gesellschaft fدr Erdkunde in Berlin , xx x, 170, 513; P. Jacquot, Antioche centre de tourisme , , 194ff; A. von Kremer, Beitrجge zur Geographie des nخrdlichen Syrien , Wien 1852, 11; G. Le Strange, Palestine under the Moslems , 407ff.; Ah ¤ mad ibn ـ Ali Mak ¤ r z , Histoire des Sultans Mamlouks, de l'Egypte , إcrite en arabe , traduite en franµais, et accompagnإe de notes, par M. Quatremةre, Paris 1837- 1845, I, pt.2, 266ff.; August Friedrich von Pauly, Paulys Real- Encyclopجdie der classischen Alter-tumswissenschaft , ed. G. Wissowa, W. Kroll, and K. Mittelhaus, Stuttgart 1894-1970, Munich 1973-1974. XVIII, pt. 2, col. 2315; K. Ritter, Erdkunde , XVII, 1608ff.
