بُستان ، بخش و شهری در خوزستان.1) بخش بستان ، در شهرستان آزادگان (سابقاً شهرستان دشت میشان) در استان خوزستان واقع، و بر دهستانهای بُستان به مرکزیت میهن‌آباد و سعیدیه (به مرکزیت حاجی سالم) مشتمل است. آبادیهای آن در دشت قرار دارد. از شمال به شهرستان دهلران، از مشرق به شهرستان دزفول،از جنوب شرقی به بخش مرکزیِ دشت آزادگان، از جنوب به بخش هویزه یا هوزگان (شهرستان دشت آزادگان)، و از مغرب به مرز ایران و عراق محدود است. کوه کم‌ارتفاع میش داغ در شمال شرقی آن قرار گرفته است. رود کرخه پس از مشروب کردن اراضی آن به باتلاق هورالعظیم می‌ریزد. در این رود ماهی صید می‌شود. بستان از گیا: دارای درختان گز و کنار است و در اراضی آن گل گاوزبان و گون حاوی کتیرا می‌روید. محصولات عمدة آن گندم و جو و برنج است. گذشته از نخلستان، مراتع قابل ذکری دارد. از زیا: پرورش گاو، گاومیش، شتر وگوسفند در آنجا رایج است. از صنایع‌دستی جاجیم‌بافی، حصیربافی، عبابافی و قایق سازی دارد (ایران. وزارت دفاع. ادارة جغرافیایی ارتش، ج78، ص5). ساکنان آن بیشتر از طوایف بنی‌طُرَف * و سواری، و پیرو مذهب شیعة اثنی‌عشری‌اند (همانجا؛ رزم‌آرا، ج6، ص49). گروههایی از صابئیها نیز در آنجا سکونت دارند. راه سوسنگرد ـ موسیان از آن می‌گذرد. تنگة چَزابه در شمال غربی آن قرار گرفته است. این‌بخش در 1316ش، طبق قانون تقسیمات کشوری در شهرستان اهواز تشکیل شد، در 1323ش با بخش سوسنگرد از اهواز جدا و به شهرستانی به نام دشت میشان تبدیل شد.2) شهر بستان ( جمعیت طبق آمارگیری 1375ش: 7305تن). مرکز بخش بستان، در حدود سی کیلومتری شمال غرب شهر سوسنگرد واقع است. نام سابق آن شماریه (شمارئه) بود. گاهی دمای آن در تابستان به پنجاه درجه و در زمستان به یک درجه می‌رسد. میانگین باران سالانة آن 150 میلیمتر است (ایران. وزارت دفاع. ادارة جغرافیایی ارتش، ج78، ص6). یکی از شعبه‌های رود کرخه، به نام بستان، از آن می‌گذرد (رزم‌آرا، همانجا، آن را رود هُوْفِل ذکر کرده است). امروزه رود بستان، احتمالاً به دلیل نزدیکی آبادی هوفل یا شعبة کرخه، درهمان حدود رود هوفل نامیده می‌شود. ظاهراً طوایف مختلف نامهای دیگری به آن می‌دهند؛ مانند رود سعیدیه، شط سعیدیه و شط چِلاچ. بستان در جنگ عراق با ایران (آغاز: شهریور 1359) مدتی به اشغال عراقیها درآمدو براثر حملات هوایی بسختی آسیب دید. در آذر 1360، نیروهای نظامی ایران، بستان را از دست عراقیها بیرون آوردند. بستان مسجدی به نام صاحب‌الزمان (تاریخ بنا: 1238) و یک حسینیه (تاریخ بنا: 1353ش) دارد.پیشینه . درکتابها، بستان به صورت بسیتین (بساتین و بساطین) نیز ضبط شده است (امام شوشتری، ص243، ایران. وزارت طرق و شوارع . اداره کل طرق، ص69)؛ تاریخچة آن روشن نیست، برخی بدون شواهد آن را با قصبة بَسامتی، نزدیکتر به اهواز، در دشت میسان (میشان) مطابق دانسته‌اند (یاقوت حموی، ج2، ص574). در 820، سید محمدبن‌فلاح از واسط حرکت کرد و وارد خوزستان شد. مدتی بعد، در اواسط قرن نهم، هنگام دست یافتن سیدمحمد به خوزستان (کسروی، ص21)، ظاهراً عشایر بنی‌طُرف درآنجا ساکن شدند. در 1299، حاج عبدالغفار نجم‌الدوله دربارة بستان می‌نویسد: «دراین سه‌ساله، بسیتینِ دیگر در جنب آن آباد نمود....» ( ص73) که ظاهراً نشان دهندة دو آبادی بستان نزدیک به هم در دورة ناصری است، او می‌افزاید: «از طرف بسیتین تا ده فرسخ تمام، انهار و زراعات و آثار باغات نخیل بوده.» (ص69) که ظاهراً، براثر تغییر یافتن مسیر کرخه، هنگام سفر وی، ویران شده بوده‌است. بسیتین در آن هنگام از توابع حویزه (هویزه) شمرده می‌شد و رود فِلْت (؟) از کوه امُالثغور به سوی بسیتین جریان داشت و کوه‌ام‌الثغور، در نیم فرسخی مغرب جریه (قریة) سیدعلی قرار داشت که درکنار آن شط الفلت جاری بود (همان، ص59) و شط الفلت مرزخاک حویزه محسوب می‌شد (همان، ص63). بلوک بستان در 1329 ، 21 قریه داشته (ایران. وزارت کشور، ادارة کل آمار و ثبت احوال، ج2، ص195) که در 1331ش، تعداد آن به ده قریه کاهش یافته است (امام شوشتری، ص243).منابع: محمدعلی امام شوشتری، تاریخ جغرافیائی خوزستان ، تهران 1331ش؛ ایران. وزارت ارشاد اسلامی. دفتر پژوهشها و برنامه‌ریزی فرهنگی، بررسی مراکز فرهنگی شهرهای استان خوزستان ، کتاب اول: شهرهای شهرستان دشت آزادگان، تهران 1363ش، ص67ـ96؛ ایران. وزارت دفاع. ادارة جغرافیائی ارتش، فرهنگ جغرافیائی آبادیهای کشور جمهوری اسلامی ایران ، ج68ـ78: دهلران ـ بستان، تهران 1365ش؛ ایران. وزارت طرق و شوارع. ادارة کل طرق، مسافت راههای اتومبیل‌رو مملکتی ، تهران 1313ش؛ ایران. وزارت کشور، قانون تقسیمات کشور ووظایف فرمانداران و بخشداران ، مصوب 16 آبانماه 1316، تهران ] بی‌تا. [ ؛ ایران. وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال، کتاب جغرافیا و اسامی دهات کشور ، ج2، تهران 1329ش؛ ایران. وزارت کشور. معاونت سیاسی و اجتماعی. دفتر تقسیمات کشوری، سازمان تقسیمات کشوری جمهوری اسلامی ایران ، تهران 1374ش؛ حسینعلی رزم‌آرا، فرهنگ جغرافیائی ایران (آبادیها) ، ج6: استان ششم (خوزستان ولرستان)، تهران 1355ش؛ احمد کسروی، مشعشعیان ، تهران 1356ش؛ مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375: نتایج تفصیلی کل کشور ، تهران 1376ش؛ عبدالغفاربن‌علی محمدنجم‌الدوله، سفرنامة خوزستان ، چاپ محمددبیرسیاقی، تهران 1341ش؛ یاقوت حموی، معجم‌البلدان ، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ 1866ـ 1873، چاپ افست تهران 1965.
