برهان جامع ، لغتنامه‌ای به فارسی، از محمد کریم شقاقی گرمرودی، معلم محمد میرزای ولیعهد، که در اواخر سلطنت فتحعلی شاه و به فرمان بهمن میرزا، فرزند عباس میرزا، تألیف شده است.گرمرودی ابتدا دو فرهنگ برهان قاطع و جهانگیری را اساس کار قرار داده، و از آنجا که در آنها افزونیها و کاستیهایی، به‌نظرش رسیده، برهان قاطع را تلخیص کرده است و سپس، برای تأیید و توضیح لغات، شواهد شعری فرهنگ جهانگیری را در حاشیة کتاب آورده، و کنایات و استعارات متعلق به هر لغت را ذیل همان واژه نقل کرده است. او در ترتیب لغات، ترتیب فرهنگ جهانگیری را برگزیده، بدینگونه که ابتدا حرف دوم، سپس حرف اول و سوم را اساس قرار داده، و حروف را به ترتیب الفبا رعایت کرده است.این فرهنگ حدوداً بین پنج تا شش هزار لغت دارد و شامل یک مقدمه و 29 باب است. مقدمة آن نیز یک «مدخل» و ده «طراز» دارد. در مدخل به فتحعلی شاه و ولیعهد او، محمد میرزا و مشوّق تألیف کتاب، بهمن میرزا، و کیفیت اقدام به تألیف اشاره شده است. طراز اول در باب اطلاق واژة «پارس» بر ایران و حدود آن؛ طراز دوم در تعداد حروف هجای عرب و عجم؛ طراز سوم در بیان ترتیب لغات برهان جامع؛ طراز چهارم در اقسام کلمه (اسم و فعل و حرف) با بحثی دربارة هر یک از آنها؛ طراز پنجم در ضبط معانی حروف مفرده (در آغاز و میان و پایان) با اظهارنظرهایی دربارة آن؛ طراز ششم دربارة حروفی که جز به ترکیب، معنایی ندارند (پسوندها و پیشوندها)؛ طراز هفتم در تجویز تبدیل حروف به یکدیگر؛ طراز هشتم در ضمایر؛ طراز نهم در املاء (طرز نگارش کلمات)؛ و طراز دهم در عقدِ اَنامل (رقم نویسی اعشاری).برهان جامع ، با به سلطنت رسیدن محمدشاه قاجار فرزند عباس میرزا (1250) به پایان رسیده و در نیمة رجب 1260، به خط میرزا رضاقلی تاریخ‌نویس سرابی تبریزی (نایب وزارت خارجه و برادر مؤلف)، تحریر شده است. مؤلف در هجدهم شعبان همان سال مقابلة نسخه را به پایان رسانده و کتاب زیر نظر او، در 456 صفحه و به قطع وزیری بزرگ، در تبریز به‌چاپ سنگی رسیده است. در این لغتنامه، ابیات شاهد در حواشی صفحات میان جدولها نقل شده است. دو چاپ دیگر نیز در تبریز (سال 1307) و در تهران (بدون تاریخ) از این اثر صورت گرفته است (مُشار، ج1، ستون753).منابع : محمد دبیرسیاقی، فرهنگهای فارسی و فرهنگ گونه‌ها ، تهران 1368 ش، ص 181ـ183؛ محمد کریم‌بن مهدیقلی شقاقی گرمرودی، برهان جامع ، چاپ سنگی تبریز 1260؛ خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تهران 1350ـ1355ش؛ مهدی ممتحن‌الدوله، خاطرات ممتحن‌الدوله ، چاپ حسینقلی خانشقاقی، تهران 1362 ش، ص 54، 57.
