بَرزبینی ، یعقوببن ابراهیم، فقیه و مدرّس و قاضی حنبلی بغداد در قرن پنجم. در 409 در قریة برزبین از توابع عُکْبَرای بغداد متولد شد. در عکبرا بهتحصیل پرداخت و از مشایخ آنجا حدیث شنید (ابنابییَعْلی'، ج 2، ص 246؛ زرکلی، ج 8، ص 194). در 430 برای ادامة تحصیل بهبغداد رفت و از علمای بزرگ آنجا علم آموخت (ابنرجب، ج 1، ص 73). فقه را از قاضی ابویعلی معروف به ابنِفرّاء فراگرفت و از مشایخی چون ابوبکر احمدبن عمر عُکبَری (متوفی 437) و ابراهیمبن عمر برمکی (متوفی445) حدیث شنید (ابنابییعلی، همانجا؛ ابنرجب، ج 1، ص 73ـ74؛ سمعانی، ج 2، ص 156ـ157). پس از پایان تحصیلات و صاحبنظر شدن در علوم قرآنی و فقه و حدیث، بهتدریس پرداخت و بسیاری از حنبلیان از وی علم آموختند (کحاله، ج 13، ص 239)، از جمله فرزند استادش ابوحازم محمّدبن ابییعلی (متوفی 527). چند تن از علمای اصفهان نیز از او اجازة نقل روایت داشتهاند (ابنرجب، ج 1، ص 74؛ ذهبی، ج 19، ص 94).برزبینی در اصول و فروع تألیفاتی داشته است، از جمله کتاب التعلیقه که تلخیصی است از التّعلیقة ابویعلی (ابنرجب، ج 1، ص 75؛ کحاله، همانجا؛ بغدادی، ج 1، ستون 299). ابنرجب (ج 1، ص 75ـ76) بعضی از آرای فقهی برزبینی را در کتاب خود آورده است. برزبینی، گذشته از تدریس و تألیف، بیشتر در امر قضا و شهادت مشهور بوده است و مورخان قوّت رأی او را در امر قضا و داوری و حسناستشهاد او را ستودهاند (ابنرجب، ج 1، ص 74؛ ابنابییعلی، همانجا). وی بنابه سفارش استادش قاضی ابویعلی در 452 قاضیِ بابالازْج بغداد شد و تا 472 در این مقام بود؛ سپس بنا بهعللی از قضاوت و شهادت کناره گرفت، در 478 دوباره بهمقام قضا رسید و تا پایان عمر در این مقام ماند (ابنابییعلی، همانجا؛ ابنرجب، ج 1، ص 73ـ74). وی در 486 در 77 سالگی درگذشت (ابنابییعلی، همانجا؛ ابنجوزی، ج 17، ص 9؛ ذهبی، همانجا).منابع: ابنجوزی، المنتظم فیتاریخالملوک والامم ، چاپ محمد ابنابییعلی'، ] بیتا. [ ؛ عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، طبقاتالحنابلة ، بیروت 1412/1992؛ ابنرجب، کتابالذیل علی طبقاتالحنابلة ، بیروت 1372؛ اسماعیل بغدادی، ایضاحالمکنون ، ج 1، در حاجیخلیفه، کشفالظنون ، ج 3، بیروت 1410/1990؛ محمدبن احمد ذهبی، سیر اعلامالنبلاء ، ج 19، چاپ شعیب ارنووط، بیروت 1406/1986؛ خیرالدین زرکلی، الاعلام ، بیروت 1986؛ عبدالکریمبن محمد سمعانی، الانساب ، ج 2، چاپ عبدالرحمنبن یحیی معلمی، حیدرآباد 1383/1963؛ عمررضا کحاله، معجمالمرجوع کنید به لفین ، بیروت ] تاریخ مقدمه 1376 [ .