بَرْدَوان (بردمان) ، شهری در ایالت بنگال غربی در هندوستان با 23 درجه و 14 دقیقه و 10 ثانیه عرض شمالی و 87 درجه و 53 دقیقه و 55 ثانیه طول شرقی، در ساحل چپ رودخانة دَمودَر. جمعیت آن از هفت میلیون تن متجاوز است. محصول معادن زغال سنگ بردوان به 933،564 تن در سال می‌رسد، تولیداتی چون ساری ابریشمی و لُنگ و ابزارهای آهنی و اشیای زرین و نقره‌ای و ظروف برنجی و فراورده‌های کشاورزی منابع اصلی ثروت این شهر را تشکیل می‌دهد.اکبر شاه در 982 این شهر را تصرف کرد (علامی، ج 3، ص 119) و از آن پس در منابع تاریخی فارسی هند نام بردوان دیده می‌شود (جهانگیر، امپراطور هند، ص 65ـ66؛ کنبو، ج 1، ص 414). تا وفات اورنگ زیب (1118) این شهر در دست تیموریان هند بود و پس از او هندوان و مراتْهه * ها بر آن تسلط یافتند. در 1173 به شرکت هند شرقی واگذار شد و از پایان قرن دوازدهم به بعد، به صورت محل دایمی بنیچه * و عواید درآمد.پس از درگذشت اورنگ زیب، با اینکه مهاراجه‌ای هندو بر آن استیلا یافت، بردوان ویژگی اسلامی خود را حفظ کرد. در اواسط قرن دوازدهم در ناحیة بردوان و کنار مدرسه‌هایی که انگلیسیها به راه انداخته بودند و در 93 مدرسة تدریس زبان فارسی و هشت مدرسة عربی تدریس می‌شد. مهمترین مدرسه را صدرالدین فرزند محمدصادق (متوفی 1211) در روستایی به‌نام بوهار بنا کرد که عبدالعلی * بحرالعلوم، دانشمند معروف هند، در آن تدریس می‌کرد. این مدرسه کتابخانة وقفی بزرگی داشت که پُر از کتابهای خطّی بود. پس از بسته شدن مدرسه در 1322، نسخه‌های خطی کتابخانة آن به کتابخانة همایونی کلکته منتقل شد و هم‌اکنون این مجموعه به نام گنجینة بوهار در کتابخانة ملی (همایونی سابق) کلکته نگهداری می‌شود.گروهی عالم دین و نویسنده و سرایندة فارسی نیز از بردوان برخاسته‌اند، از جمله از متأخرین: حفیظ‌الدین احمد بردوانی مترجم عیار دانش (به اردو با عنوان خرد افروز ) در 1217 (آخوندزاده، ص 65ـ66)؛ منشی محمدی خادم بردوانی صاحب دیوان خادم (همان، ص 38، 167)؛ سید صدرالدین ثانی (متوفی 1323) مرجوع کنید به لف روایح المصطفی من ازهار المرتضی (همان، ص 47، 171ـ172)؛ فضل الکریم بردوانی (متوفی 1327) مرجوع کنید به لف تبصرة‌النحو (همان، ص 16)؛ مولوی محمد مَنگل کوتی مرجوع کنید به لفِ وقایة الصرف (همان، ص 119)، شمس‌العلما ولایت حسین شارح دیوان حضرت علی و مرجوع کنید به لف نالة حسینی (همان، ص 56، 113)؛ شمس‌العلما حافظ محمد اسحاق بردوانی مرجوع کنید به لف لرجوع کنید به لرجوع کنید به المکنون فی الامثال اللتی تمثل بهاالامین المأمون (همان، ص 129ـ130)؛ شمس‌العلما لطف‌الرحمان بنیانگذار مدرسه‌ای در منگل کوت و شمس العلما هدایت حسین که چندین اثر تاریخی فارسی به کوشش او تصحیح و طبع شده است.قبر بزرگانی چون عبدالله گجراتی، بایزید صوفی و بهرام سقّای بخارایی در بردوان است.منابع: حبیب الرحمن آخوندزاده، ثلاثة غسّاله، ترجمه و تعلیقات عارف نوشاهی، اسلام‌آباد 1368 ش؛ جهانگیر، امپراتور هند، جهانگیرنامه: توزک جهانگیری، چاپ محمد هاشم، تهران 1359 ش؛ ابوالفضل‌بن مبارک علامی، اکبرنامه ، کلکته 1877ـ1886؛ محمد صالح کنبو، عمل صالح، الموسوم به شاه جهان نامه، ترتیب و تحشیه غلام یزدانی، چاپ وحید قریشی، لاهور 1967ـ1972؛Edward Balfour, The cyclopaedia of India and of Eastern and Southern Asia, Graz, Austria 1967-1968,s.v."Bardwan".
