بالیافندی صوفیایی، از متصوّفة ترک قرن دهم و از شارحان فصوصالحکم . در اُسْتُرُومْجه، اکنون در آلبانی، به دنیا آمد. تحصیلات خود را در شهرهای صوفیه و استانبول به پایان برد و بعدها به قاسم چلبی * از مشایخ خلوتیه * انتساب جست. توجه و احترام سلطان سلیمان قانونی (حک : 926ـ974) را به خود جلب کرد و با شرکت در بعضی جنگهای او مایة دلگرمی معنوی سپاهیان شد. او در قبال بعضی مجادلات صوفیه راهی میانه برگزید و در مخالفت با شیخ بدرالدین سماوی * به پادشاه نامه نوشت ( رجوع کنید به شرفالدین، ص 71ـ72). رویّهاش در باب قضا و قدر بر رسالة کمال * پاشازاده، نشانة آگاهی او در علم کلام، و شرحالفصوص او نمایندة تسلّطش بر تصوّف و عرفان است. بالی افندی در 960 در صالحیّه در نزدیکی صوفیه وفات یافت همانجا مدفون شد و سالها بعد در محل دفنش مسجد، آرامگاه و خانقاهی به نام او ساختند.مشهورترین اثرش شرح الفصوص به زبان عربی است که دیدگاههای آن با دیگر شروح فصوص الحکم متفاوت است. از جمله میگوید که شارحان فصوصالحکم گفتة ابنعربی را دربارة اعتبار یا بیاعتباری ایمان فرعون نادرست دریافتهاند، زیرا ابنعربی در الفتوحات المکیّه صریحاً گفتهاست که ایمان فرعون پذیرفته نشد و وی تا ابد در دوزخ خواهدماند. از دیگر آثار او: اطوار سبعه ، شرح حدیث کُنْتُ کنزاً ، رسالةالقضاء و القدر ، قصة ابراهیم علیهالسّلام ، مجموعة النصایح ، رسالة التصوّف ، و واردات است. اشعاری صوفیانه و تعدادی نامه نیز داشته که در مجموعهها یافت میشود.منابع : ابنعربی، الفتوحات المکیّة ، قاهره 1395ـ1407/1975ـ1987، ج 4، ص 245، ج 5، ص 215؛ بالی افندی، شرحالفصوص ، استانبول 1309، ص 395؛ اسماعیل بغدادی، هدیة العارفین ، ج 1، بیروت 1402/1982، ص 230؛ محمد ثریا، سجل عثمانی ، استانبول 1308ـ 1315، ج 2، ص 4ـ5 ؛ مصطفیبنعبداللّه حاجیخلیفه، کشف الظنون، بیروت 1410/1990، ج 1، ص 883 ، ج 2، ص 1263؛ محمدشرفالدین ] یالت قایا [ ، سماونه قاضی سی اوغلی شیخبدرالدین ، استانبول 1924؛ احمدبنمصطفی طاش کبری'زاده، شقائق، بیروت 1395/1975، ص 317؛ بروسهلی محمد طاهربک، عثمانلی مؤلفلری ، استانبول 1333ـ1342، ج 1، ص 42؛ طریقتنامة خلوتیّه ، استانبول 1290، ص 31؛ عمررضا کحاله، معجمالمؤلفین ، بیروت ] تاریخ مقدمه 1376/1957 [ ، ج 3، ص 38؛ محمد مجدیافندی، حدائق الشقائق (ترجمة شقائق)، ج 1، استانبول 1989، ص 521ـ522؛ حسین وصّاف، سفینه ، ج 3، گ 228؛Sadeddin Nدzhet Ergun, Tدrk ì airleri , Istanbul 1936- 1945, II, 737-740.
