حسینی همدانی سیدمحمد

حسینی‌همدانی، سیدمحمد، فقیه و مفسر امامی معاصر. وی در 1322 در نجف، در خانواده‌ای اهل علم و تقوا، به دنیا آمد (حسینی‌همدانی، 1367ش، ص 35). پدرش، سیدعلی‌بن سیدکاظم همدانی، معروف به میرسید علی عرب، از شاگردان آخوند خراسانی، میرزاحسین خلیلی تهرانی، سید محمدکاظم یزدی (مؤلف عروةالوثقی) و ملاحسینقلی همدانی (استاد مشهور سلوک و اخلاق)، و از نوادگان محقق اَعْرَجی علامه سیدمحسن حسینی کاظمی بود (آقابزرگ طهرانی، قسم 4، ص 1507؛ انصاری قمی، ص 92). وی در کتاب انوار درخشان (ج 1، ص 3) از خود با نام سیدمحمد حسینی نجفی‌عربزاده یاد کرده است. سیدمحمد در 1330 به همراه پدرش به همدان رفت و به تحصیل علوم دینی نزد وی پرداخت (حسینی‌همدانی، 1367ش، همانجا). در 1343 به نجف بازگشت و نزد سیدمحمدهادی میلانی* و آقا عماد رشتی، مرحله سطوح را تکمیل کرد و پس از آن، در 1345 در آخرین دوره درس اصول میرزامحمدحسین نائینی* حاضر شد و مورد توجه وی قرار گرفت (همان، ص 35ـ36) تا آنجا که میرزای نائینی او را به دامادی خود برگزید (ایازی، ص 164). وی در درسهای فقه، اصول، کلام و فلسفه شیخ محمدحسین غروی اصفهانی و سیدحسین بادکوبه‌ای نیز حاضر می‌شد و در کنار آن در حلقه درس اخلاقِ عالِم اخلاقی نجف، سید عبدالغفار مازندرانی، نیز شرکت می‌جست. سیدمحمد پس از تکمیل مدارج علمی نزد استادانی چون آقا ضیاء عراقی و شیخ محمدکاظم شیرازی، در 1327ش به همدان بازگشت و به تألیف و تدریس و امامت نماز جماعت پرداخت و پس از درگذشت پدرش، در مسجد کولانج همدان به وعظ و ارشاد پرداخت (همانجا). حسینی در 15 جمادی‌الاولی 1417/ 8 مهر 1375 در همدان وفات یافت. پیکرش، پس از تشییع با شکوه، به مشهد انتقال داده شد و در دارالزهد حرم مطهر امام رضا علیه‌السلام به خاک سپرده شد (همان، ص 93).برخی از آثار منتشر شده وی عبارت‌اند از :1) انوار درخشان در تفسیر قرآن، که مهم‌ترین اثر وی و تفسیر فارسی همه قرآن است. این تفسیر در هجده مجلد در 1380، به اهتمام محمدباقر بهبودی، در تهران انتشار یافت. از ویژگیهای تفسیر انوار درخشان، استناد و توجه فراوان مؤلف به اخبار و روایات تفسیری اهل بیت علیهم‌السلام است (برای نمونه رجوع کنید به ج 1، ص 81، 113، 130ـ131، ج 8، ص 274، 314، ج 12، ص 48ـ 49، 135، 188، ج 18، ص50، 107ـ 108، 224ـ225). با این حال، وی به نقل اخبار و روایات اهل‌بیت بسنده نکرده، بلکه پس از پاره‌ای توضیحات لغوی و نحوی و بیان برخی لطایف و اشارات، به تفسیر و تحلیل آیه پرداخته است. گاهی نیز با عبارتهایی پیچیده و سنگین و با استفاده از اصطلاحات و تعبیرهای اهل معنا و معرفت، آیات را تفسیر کرده است (برای نمونه رجوع کنید به همان، ج 1، ص 8ـ34، ج 16، ص 282ـ 285). همین ویژگی، موجب شده که بهره‌گیری از این تفسیر به گروهی خاص اختصاص یابد (رجوع کنید به ایازی، ص 165). وی همچنین به روش تفسیر قرآن به قرآن توجه داشته است (همان، ص 167؛ برای نمونه رجوع کنید به حسینی‌همدانی، 1380، ج 1، ص 19ـ 120، ج 3، ص 36).2) درخشان پرتوی از اصول کافی، در شش جلد، که شرح کتاب‌التوحید کافی است. 3)معاد جسمانی و روحانی. 4)مسیحا مژده مهدی موعود (انصاری‌قمی، ص 92ـ93).آثار منتشر نشده وی عبارت‌اند از: تقریرات درس اصول میرزای نائینی (از مباحث الفاظ تا تعادل و تراجیح)؛ تقریرات درس فقه محقق اصفهانی (بحث مکاسب)؛ تقریرات درس اصول محقق اصفهانی؛ و رساله‌های متعدد در فلسفه، کلام و شرح احادیث اخلاقی (همان، ص 93).منابع : محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، طبقات اعلام الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد 1404؛ ناصرالدین انصاری‌قمی، «درگذشت حضرت‌آیت‌اللّه آقانجفی همدانی»، آینه پژوهش، سال7، ش4 (مهر ـ آبان 1375)؛ محمدعلی ایازی، المفسرون: حیاتهم و منهجهم، تهران 1414؛ محمد حسینی‌همدانی، انوار درخشان در تفسیر قرآن، چاپ محمدباقر بهبودی، تهران 1380؛ همو، «مصاحبه با استاد آیت‌اللّه حسینی‌همدانی (نجفی)»، حوزه، سال 5، ش 6 (بهمن و اسفند 1367).