تفسیر گازُر ، تفسیر فارسی قرآن از ابوالمحاسن حسین‌بن‌حسن جرجانی، مفسر گمنام امامی احتمالاً در قرن هشتم. نام اصلی این تفسیر جِلاءالاذهان و جَلا ءُالاحزان است، ولی به سبب شهرت مؤلف آن به گازر، به تفسیر گازر مشهور شده است (افندی، ج 2، ص 85 ـ86؛ آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 4، ص 309).در بارة زندگی جرجانی، اطلاع چندانی در دست نیست. افندی (متوفی1130) نخستین کسی است که نام او را در کتاب خود آورده و او را فاضل، عالم، محدث، مفسر و از مشاهیر علمای امامیه معرفی کرده است (همانجا). پس از او، آقابزرگ‌طهرانی وی را در شمار عالمان شیعة قرن دهم آورده و علاوه بر نقل مطالب افندی، چند نسخة جلاءالاذهان را معرفی کرده است. تاریخ کتابت یکی از این نسخه‌ها 972 است و گویا آقابزرگ بدین سبب، جرجانی را در شمار عالمان قرن دهم ذکر کرده است (1366 ش، ص 62)، ولی وجود نسخه‌ای نوشته شده در 894 (جرجانی، مقدمة محدّث ارموی، ص سج) این نظر را رد می‌کند .تفسیر گازر را خلاصه‌ای از تفسیر ابوالفتوح رازی دانسته‌اند (جرجانی، همان مقدمه، ص ی)، ولی جرجانی به این موضوع اشاره نکرده و حتی از تفسیر ابوالفتوح نام نبرده است (همان، ص یب). به عقیدة ابن‌یوسف شیرازی (حدایق شیرازی)، بخشی‌از این تفسیر را جرجانی و بخش دیگر آن را فردی که به سید گازر مشهور بوده، تألیف کرده است (ج1، ص105)، اما محدّث ارموی این قول را نپذیرفته و همة تفسیر را از آنِ جرجانی دانسته است (جرجانی، مقدمه، ص و ـ ط). اهمیت تفسیر گازر از جنبه‌های زبان و ادبیات همان است که در مورد تفسیر ابوالفتوح رازی می‌توان گفت ( رجوع کنید به تفسیر ابوالفتوح رازی * ).ملافتح‌اللّه کاشانی (متوفی988) در نوشتن تفسیر منهج‌الصادقین ، تفسیر گازر را اساس کار خود قرار داده است (جرجانی، همان مقدمه، ص لز).نخستین بار میرجلال‌الدین محدّث ارموی، تفسیر گازر را در ده مجلد از 1337 تا 1341 ش به چاپ رساند.منابع: محمدمحسن آقابزرگ طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة ، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/ 1983؛ همو، طبقات اعلام الشیعة: احیاءالداثر من القرن العاشر ، چاپ علی‌نقی منزوی، تهران 1366 ش؛ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض العلماء و حیاض الفضلاء ، چاپ احمد حسینی، قم 1401ـ 1415؛ حسین‌بن حسن جرجانی، تفسیر گازر ، چاپ جلال‌الدین محدّث ارموی، تهران 1337ـ1341 ش؛ ضیاءالدین حدایق شیرازی، فهرست کتابخانة مدرسه عالی سپهسالار ، تهران 1315ـ 1318.
