تِرمذی، محمد بناحمد ، محدّث و فقیه شافعی در قرن سوم. در بارة سال ولادت وی اختلافنظر هست، اما به احتمال زیاد در ذیحجّة 210 به دنیا آمده است و از محل ولادت او نیز اطلاعی نیست. او در بغداد سکونت داشت، کنیهاش ابوجعفر و به ترمذی مشهور بود (اسنوی، ج1، ص 143ـ144؛ ابنجوزی، ج 13، ص 77 ؛ صفدی، ج 2، ص 70). ترمذی در آغاز حنفی مذهب بود، اما در مسجدالنبی پیامبراکرم را در خواب دید و بر اثر آن به مذهب شافعی روی آورد، کتابهایی در مذهب شافعی نوشت و از عالمان بزرگ شافعی در عراق شد (ابنخلّکان،ج 4، ص 195ـ196؛ ابنعماد، ج2، ص220؛ خطیب بغدادی، ج 1، ص 365ـ366). ترمذی از راویان ثقه بوده و 29 سال حدیث نوشته است. او از افرادی همچون یحییبن بُکَیرمصری و یوسفبن عَدی و رَبیعبن سلیمان روایت کرده است و افرادی همچون احمدبن کامل (الشَّجَری)، عبدالباقیبن قانع (ابنقانع) و احمدبن یوسفبن خَلاّ د (عَطّار) از وی روایت کردهاند (ذهبی، ج13، ص 546؛ مقریزی، ج 5، ص 285؛ خطیب بغدادی، ج1، ص365). عبادی (ص 56ـ57) او را در طبقة دوم از فقهای شافعی و در شمار کسانی که در حدیث منفردند، آورده است. در بارة او نوشتهاند که پارسا و زاهد بود و به قوتی اندک اکتفا میکرد و از کسی چیزی درخواست نمیکرد (خطیب بغدادی، ج1، ص366؛ ابنعماد، همانجا؛ مقریزی، ج 5، ص 285ـ286).از آثار ترمذی کتاب اختلاف اهلالصلاة است، که در آن به عقاید کلامی اشاره کرده است. به نظر ابنصلاح، صاحب طبقاتالفقهاء الشافعیه ، ترمذی در این کتاب کمتر به آرای خودپرداخته است (ابنقاضی شهبه، ج 1، ص 83؛ سبکی، ج 2، ص 188).ترمذی در آخر عمر دچار اختلال حواس شد. در منابع سال وفات او محرّم 295 ذکر شده است، اما از محل وفات او اطلاعی در دست نیست (ابنحجر عسقلانی، ج 5، ص46؛ اسنوی، ج1، ص143؛ صفدی؛ سبکی، همانجاها).منابع: ابنجوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1412/ 1992؛ ابنحجر عسقلانی، لسانالمیزان ، حیدرآباد دکن 1329ـ1331، چاپ افست بیروت 1390/ 1971؛ ابنخلّکان؛ ابنعماد؛ ابنقاضی شهبه، طبقات الشافعیة ، چاپ حافظ عبدالعلیمخان، بیروت: دارالندوة الجدیدة، 1407/ 1987؛ عبدالرحیمبن حسن اسنوی، طبقات الشافعیة ، چاپ کمال یوسف حوت، بیروت 1407/ 1987؛ خطیب بغدادی؛ ذهبی؛ عبدالوهاب بنعلی سبکی، طبقات الشافعیة الکبری ، چاپ محمود محمد طناحی و عبدالفتاح محمد حلو، قاهره 1964ـ1976؛ صفدی؛ محمدبن احمد عبادی، کتاب طبقات الفقهاء الشافعیة ، چاپ گوستاو ویتستام، لیدن 1964؛ احمدبن علی مقریزی، کتاب المقفّی' الکبیر ، چاپ محمد یعلاوی، بیروت 1411/ 1991.