تَرقُفی ، ابومحمد عباس‌بن عبداللّه ، محدّث و فقیه قرن سوم. وی به گفتة یاقوت به ترقُف، از نواحی بندنیجین منسوب است و از آنجا که بندنیجین مرکز باکُسایا * بوده، با نسبت باکسایی نیز خوانده شده است (ذهبی، ج 13، ص 12؛ یاقوت حموی، ج 1، ص 327، ج 2، ص 23). از تولد و زندگی وی اطلاعی نیست، او را دانشمندی عابد و از ائمة حدیث معرفی کرده‌اند که بسیار روایت کرد. پدرش، عبداللّه‌بن ابی‌عیسی، کاتب محمدبن زهرة حارثی و فرماندار ماسُبذان و مهرجان (از نواحی بصره) در عهد هارون‌الرشید (149ـ193) بود. خانوادة وی در آن زمان مقیم بغداد بودند، اما ترقفی برای استماع حدیث پیوسته در سفر بود؛ در شام از محدّثان بزرگی چون محمدبن یوسف فِریابی، روّاد بن جرّاح عَسقلانی، مروان‌بن محمد طاطَری (یا طاهری)، ابامغیره و عبدالاعلی‌بن مُسَهِر غَسّانی روایت شنید (ذهبی، ج 13، ص 12ـ13؛ خطیب بغدادی، ج 12، ص 143ـ144؛ سمعانی، ج 1، ص 457). محدّثان زیادی چون ابن‌ماجه، ابوبکربن ابی‌دنیا، اسماعیل‌بن محمدصفّار، محمدبن احمد اثرم از وی حدیث شنیده‌اند و دارَقُطنی او را ثقه دانسته است (ابن‌حجر عسقلانی، ج 1، ص 397؛ ذهبی، ج 13، ص 13؛ سمعانی، همانجا). وفات ترقفی را در سامرا به سال 267 یا 268 نوشته‌اند (ابن‌عساکر، ج 26، ص 271؛ ابن‌جوزی، ج 12، ص 214).منابع: ابن‌جوزی، المنتظم فی تاریخ الملوک والامم ، چاپ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت 1412/ 1992؛ ابن‌حجر عسقلانی، تقریب التهذیب ، چاپ عبدالوهاب عبداللطیف، بیروت?[ 1380 ] ؛ ابن‌عساکر، تاریخ مدینة دمشق ، چاپ علی شیری، بیروت 1415ـ1421/ 1995ـ2000؛ خطیب بغدادی، ذهبی؛ سمعانی؛ یاقوت حموی، معجم البلدان ، بیروت 1995.
