تِهامی ، علی‌بن‌محمد ، مکنّا به ابوالحسن، شاعر عرب در قرن پنجم. از تاریخ دقیق تولد تهامی اطلاعی در دست نیست. محل تولد و نشو و نمای وی یمن بوده، گرچه به تِهامه * ، یکی از نامهای مکه یا کوهها و شهرهای بین حجاز و اطراف یمن، منسوب است. او به شهرهای بسیاری سفر کرد و سرانجام در سفرش به رَمْلَة فلسطین، خطیب آنجا شد و در همین شهر تشکیل خانواده داد (باخرزی، ج 1، ص 136؛ صفدی، ج 22، ص 116؛ یاقوت حموی، ج1، ص902؛ امین، ج 2، ص 214).حرّعاملی (ج 1، ص 127) تهامی را شاعر شیعی معرفی کرده است. ذهبی (ج 17، ص 382) او را معتزلی دانسته، اما تأکید کرده که مردم او را عَلَوی می‌دانند و امین (ج 2، ص213) گفته است که اگر او شیعه بود، قطعاً ابن‌خلّکان از ذکر آن غفلت نمی‌کرد.تهامی در 416، در زمان استیلای فاطمیان بر مصر، مخفیانه به آنجا رفت. وی حامل نامه‌هایی از جانب حَسان‌بن‌مُفَرَّج (حک : 404ـ 420)، امیر رمله، برای بنی‌قُرّه بود، اما به‌سبب خیانت بعضی دوستانش، رجال حکومتی مصر مطّلع شدند و او را در بیست‌وششم ربیع‌الآخر همان سال در زندان خزانة‌البنود قاهره حبس کردند و در نهم جمادی‌الاولی مخفیانه در زندان به قتل رساندند (باخرزی، همانجا؛ ابن‌خلّکان، ج3، ص381؛ صفدی، همانجا؛ یافعی، ج3، ص 23؛ زرکلی، ج4، ص327).تهامی مردی متقی و پرهیزگار بود تا بدانجا که در استنساخ اشعار بُحْتُری چون به ابیاتی می‌رسید که وی به هجو کسی پرداخته بود، از نوشتن آن امتناع می‌کرد و می‌گفت که با خط خود بدی مردم را نمی‌نویسم (صفدی، همانجا).تازگی تعابیر، روانی بیان و شمول مطالب از ویژگیهای شعر اوست (باخرزی، ج1، ص 135؛ ابن‌خلّکان، ج 3، ص 378ـ 379؛ ذهبی، همانجا). دیوان کوچک او در 1893 در اسکندریه به چاپ رسید (حاجی‌خلیفه، ج1، ستون 771). بیشتر اشعار او در مدح امیران و اعیان شهرهایی بود که به آنها وارد می‌شد. از جمله ممدوحان او صاحب‌بن‌عبّاد (متوفی385) و قاضی محمدبن‌سلامة قُضاعی (متوفی454) بوده‌اند. وی قصایدی نیز در مدح اهل‌بیت دارد (افندی اصفهانی، ج 4، ص 196). شعر وی وسیلة ارتزاقش بود (ذهبی؛ صفدی، همانجاها؛ امین، ج2، ص 214). مدحیات وی گویای جایگاه تاریخی و سیاسی سرزمین شام در زمان نفوذ دولت فاطمی در مصر و دولت سلجوقی در عراق و نیز تسلط امپراتوری روم‌شرقی بر آسیای صغیر است (برای اطلاع بیشتررجوع کنید به امین، ج 2، ص 214ـ 218).ابن‌خلّکان (ج3، ص381) به کتابی تاریخی از تهامی اشاره کرده که خود یک مجلد آن را دیده بوده است.منابع: ابن‌خلّکان؛ عبداللّه‌بن عیسی افندی اصفهانی، ریاض‌العلماء و حیاض‌الفضلاء ، چاپ احمدحسینی، قم 1401ـ ؛ حسن امین، مستدرکات اعیان‌الشیعة ، بیروت 1408ـ1416/ 1987ـ1996؛ علی‌بن حسن باخرزی، دمیة‌القصر و عُصرة أهل الْعَصر ، چاپ محمد تونجی، ج 1، دمشق ?[ 1391/1971 ] ؛ حاجی‌خلیفه؛ محمدبن حسن حرّ عاملی، امل الآمل ، چاپ احمد حسینی، قسم 1، بغداد ?[ 1385 ] ؛ ذهبی؛ زرکلی؛ صفدی؛ عبداللّه‌بن اسعد یافعی، مرآة‌الجنان و عبرة‌الیقضان ، بیروت 1417/1997؛ یاقوت حموی.
