جبهة آزادیبخش ملی مورو ، نخستین جبهة جدایی‌طلب مخفی مسلمانان در جنوب فیلیپین و تنها نمایندة مسلمانان این کشور که از سوی سازمان کنفرانس اسلامی به رسمیت شناخته شده است و در آن کرسیِ ناظر دارد.حدود دو قرن پیش از ورود اسپانیاییها به فیلیپین در 927/ 1521، مسلمانان در جنوب فیلیپین، سلطان‌نشینهای سولو و ماگیندانائو و سلطان‌نشینهای ائتلافی لانائو را تشکیل دادند. در 1316/ 1898، بر اساس مفاد عهدنامة پاریس، که بین اسپانیا و امریکا امضا شد، کل مجمع‌الجزایر فیلیپین تحت تسلط امریکا در آمد و مسلمانان، پس از چند قرن مقاومت موفقیت‌آمیز در مقابل سلطة اسپانیا، مجبور شدند حکومت امریکاییها را بپذیرند. امریکا بر خلاف اسپانیا، که در اعمال زور بر مناطق مسلمان‌نشین شکست خورده بود، سیاست تهدید و ترغیب (چماق و هویج) را برای ادارة مناطق مسلمان‌نشین میندانائو و سولو به‌کار برد. سیاست ادغام مناطق مسلمان‌نشین در کشور فیلیپین، برای امریکاییها سودبخش بود، ولی مقاومتهای مسلمانان همچنان ادامه یافت (گرشمن ، 2001؛ مسلم و کاگوکو ـ گویام ، 2002؛ ) «سرزمین مورو» ( ، 2001).از زمان اعطای استقلال امریکا به فیلیپین در 1325 ش/ 1946، اقدامات حکومتهای فیلیپینی برای یکپارچه‌سازی کشور و در نتیجه الحاق جزایر مسلمان‌نشین، که در واقع ادامة سیاستهای امریکا بود، با شکست مواجه شد. احساس بیگانگی مردم با حکومت، محرومیت اقتصادیِ بخش مسلمان‌نشین و سیاست دولت فیلیپین در تشویق مسیحیان جزایر شمالی و مرکزی لوزان و ویسایاس/ بیسایاس برای مهاجرت به میندانائو، زمینه‌های شورشهای جدایی‌طلبانة مسلمانان را فراهم کرد (مسلم و کاگوکو ـ گویام؛ گرشمن، همانجاها)، در این زمان سه حادثه موجب بروز و تسریع شورشهای مسلمانان شد: قتل‌عام کارآموزان مسلمان در 27 اسفند 1347/ 18 مارس 1968 به دست ارتش فیلیپین در جزیرة کورگیدور ، که به کشتار جَبیده معروف شد (نوبل ، ص 98ـ99)؛ افزایش خشونتهای فرقه‌ای پس از اعلام نتایج انتخابات ملی 1350 ش/ 1971، که در این انتخابات به پشتیبانی فردیناند مارکوس، رئیس‌جمهور وقت (حک : 1344ـ1365 ش/ 1965ـ 1986)، سیاستمداران مسیحی در حوزه‌های مسلمان‌نشین برنده شدند؛ و تحمیل حکومت نظامی در شهریور 1351/ سپتامبر 1972 ( رجوع کنید به ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، 2002؛ توکلی، ص 154ـ 168؛ چاک ، ص 189ـ191).پس از افشای کشتار جبیده، داتو اودتاگ ماتالام ، فرماندار ایالت کوتاباتو، جنبش استقلال مسلمانان را، به منظور ایجاد جمهوری مستقل اسلامی در میندانائو و سولو، تشکیل داد ( رجوع کنید بهتوکلی، ص160ـ162).دانشجویان مسلمان در مانیل در سطح گسترده‌ای به کشتار جبیده اعتراض کردند و این اعتراضات منجر به ایجاد سازمانی غیررسمی در شهر زامبوانگا شد. در 1348 ش/ 1969، این سازمان‌گروهی‌از جوانان‌مسلمان را برای فراگیری آموزش نظامی، مخفیانه، به‌ایالت صباح مالزی فرستاد و پس از تشکیل یک کمیتة مرکزی هفت نفره و انتخاب رئیس، خود را جبهة آزادیبخش ملی مورو نامید (والی، ص 157؛ توکلی، ص 162، 172ـ173).رئیس و بنیانگذار جبهة آزادیبخش ملی مورو، نور میسواری بود. وی در خانواده‌ای فقیر در جزیرة تاپول، در مجمع‌الجزایر سولو، به‌دنیا آمد. در دانشگاه فیلیپین به تحصیل پرداخت. در دوران تحصیل، عضو گروه چپ‌گرای کاباتانگ ماکابایان (جوانان ملی‌گرا) بود. در 1346 ش/ 1967 به بنیانگذاران مجمع مسلمانان ملی‌گرا پیوست و سردبیر ترجمان (ارگان) رسمی آن، یعنی نشریة ) اخبار مسلمانان فیلیپین ( ، شد (توکلی، ص 205ـ206؛ کانوی ، ص 174ـ176).کشتار جبیده موجب تحریک و ورود او به مبارزات جدایی‌طلبانه شد (ماجول ، 1985، ص 45). میسواری، به قصد نمایندگی در مجلس قانونگذاری، در 1349 ش/1970 از تدریس در دانشگاه فیلیپین استعفا کرد و به زادگاه خود برگشت و در آنجا به تدریس در دانشکدة اسلامی فیلیپین پرداخت ( رجوع کنید بهادامة مقاله). شکست او در انتخابات، به‌رغم اعتراضات پاگهامبوگ (گروهی از دانش‌آموزان مدارس هولو که میسواری آنها را سازماندهی کرده بود)، وی را به این نتیجه رساند که استفاده از ابزار پارلمانی، راه مناسبی برای تغییرِ نظام سیاسی فیلیپین نیست؛ بنابراین، به مبارزة مسلحانه روی آورد (کانوی، ص 177ـ180) و هدف از تشکیل جبهة آزادیبخش ملی مورو را ایجاد جمهوری خلق مورو در میندانائو، سولو و پالاوان اعلام کرد ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسهای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا، توکلی، ص 173، 176).مورو اصطلاحی است که اسپانیاییها به مسلمانان اطلاق می‌کردند ( رجوع کنید به کتانی، ص 168؛ توکلی، ص 65). میسواری و سایر بنیانگذاران جبهة آزادیبخش ملی مورو از این واژه برای متحد ساختن حوزه‌های مسلمان‌نشینِ میندانائو استفاده کردند. جبهة آزادیبخش، «مورو» شامل چهار گروه نژادی و ده گروه اقلیت زبانی از بومیان مسلمان جنوب فیلیپین است؛ البته این جبهه، عضوِ غیرمسلمان نیز دارد ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا).اعضای پیشگام جبهة آزادیبخش ملی مورو از بین جوانان مسلمان تحصیلکردة سکولار، که در ایالت صباح مالزی آموزش نظامی دیده بودند، انتخاب شدند. در کنار میسواری، هاشم سلامت و عبدالخیر (ابوالخیر) آلونتو قرار داشتند. سلامت، که در دانشگاه الازهر مصر تحصیل کرده بود، به معاونت جبهة آزادیبخش بر گزیده شد. وی پس از توافقنامة طرابلس از میسواری جدا شد ( رجوع کنید به ادامة مقاله). آلونتو دوست نزدیک میسواری در دورة فعالیتهای دانشجویی وی در مانیل بود. آلونتو عضو کمیتة مرکزی جبهة آزادیبخش و فرمانده نیروهای نظامی آن تا1357 ش/ 1978، یعنی زمانی که تسلیم دولت شد، ماند ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا؛ کانوی، ص 175ـ177).کمیتة مرکزی، هیئت سیاسی حاکم در جبهة آزادیبخش ملی مورو است و اعضای بنیانگذار آن از گروههای قومی ـ زبانی گوناگون‌اند. در رده‌های پایین‌تر، دفاتر گوناگون و کمیته‌های استانی و روستایی قرار دارد. گروه نظامی آن، که بانگْسا مورو آرمی ) ارتش خلق مورو ) نامیده می‌شود، یک فرمانده کل، فرماندهان استانی و فرماندهان ناحیه‌ای در سطوح شهری دارد. بر اساس برآورد ارتش فیلیپین در 1373 ش/ 1994، جبهة آزادیبخش ملی مورو 080 ، 14 رزمنده داشت، ولی به ادعای جبهة آزادیبخش، تعداد رزمندگان بیشتر از این است و بسیاری از نیروهای مخفی یا غیرنظامیانی را که از آن حمایت می‌کنند نیز در بر می‌گیرد. پایگاههای اصلی جبهه در سولو، تاوی ـ تاوی، باسیلان و شبه‌جزیرة زامبوانگا قرار دارد. جبهة آزادیبخش در این مناطق نفوذ دارد: بخشهایی از لانائوی جنوبی ، ماگیندانائو، سلطان کودارات ، سارانگانی و کوتاباتوی جنوبی ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا؛ گوتیئرّس ، 2002).به دلیل افزایش درگیریها در پایان 1349 ش/1970، از جمله درگیری گروههای نظامی ایلاگاس و مسیحیها با سیاه‌جامگان ، باراکوداس و سایر گروههای نظامی کوچک اسلامی، در جاهای دیگر نیز مخالفتهایی شکل گرفت. در بسیاری از شهرها مدارس تعطیل و مزارع به حال خود رها شدند، بازرگانی راکد شد و شمار پناهندگان افزایش یافت. بر اساس گزارشی بسیار محافظه‌کارانه، دست‌کم سی هزار مسلمان، مسیحی و تیرورای خانه‌هایشان را، برای یافتن مکانی امن‌تر، ترک کردند (توکلی، ص 163ـ 168؛ کانوی، ص 187؛ ابواسلام احمد عبداللّه، ص 57 ـ 58). به دنبال این حوادث، مارکوس در 21 سپتامبر 1972 حکومت نظامی اعلام کرد (توکلی، ص 170؛ ) انقلاب در فیلیپین ( ، ص10).جنگ بین نیروهای دولتی و مبارزان در میندانائو، موجب کشته شدن هزاران تن و خسارات مالی فراوان و بی‌خانمان شدن و مهاجرت و پناهندگی شمار بسیاری از مسلمانان به ایالت صباح شد ( رجوع کنید به مسلم و کاگوکو ـ گویام، همانجا؛ کتانی، ص170).اظهارات جبهة آزادیبخش ملی مورو مبنی بر کشتار جمعیِ مسلمانان به دست حکومت مانیل، در خرداد ـ تیر 1350/ ژوئن 1971، توجه جامعة بین‌المللی مسلمانان، از جمله لیبی و رئیس‌جمهور آن، معمر قذّافی، را به خود جلب کرد. پس از این حادثه، قذّافی به حمایت از این جبهه پرداخت (ابوسلام احمدعبداللّه، ص 57؛ توکلی، ص 164ـ 165). برای خاتمه بخشیدن به این درگیری، سازمان کنفرانس اسلامی در ششمین اجلاس وزرای خارجة کشورهای اسلامی، از حکومت مانیل خواست تا با رهبری جبهة آزادیبخش ملی مورو در بارهخودمختاریِ بخشهای اسلامی، در چارچوب حاکمیت ملی و تمامیت ارضی فیلیپین وارد گفتگو شود (سانتوس ، 2002؛ توکلی، ص 174ـ 175؛ کتانی، همانجا).با اصرار سازمان کنفرانس اسلامی، در 2 دی 1355/ 23 دسامبر 1976، جبهة آزادیبخش ملی مورو به رهبری میسواری، توافقنامة طرابلس را با نمایندة دولت فیلیپین، در لیبی امضا کرد. بر اساس آن در جنوب فیلیپین، در حوزة حاکمیت و تمامیت ارضی فیلیپین، به سیزده ایالت و نه شهر مسلمان‌نشین خودمختاری اعطا شد ( رجوع کنید به ) «توافقنامة طرابلس» ( ، 2001؛ کتانی، همانجا)؛ ولی چون در توافقنامه موضوعات مهمی از قلم افتاد و از برخی مواد آن تفاسیر متناقض و ناروایی شد، خود به‌خود شکست خورد. مثلاً مارکوس ابتدا در 6 فروردین 1356/ 26 مارس 1977، خودمختاری سیزده استان را اعلام کرد و در 28 فروردین/ 17 آوریل همه‌پرسی را برگزار کرد که نتیجة آن به این صورت اعلام شد که 9ر93% رأی‌دهندگان با خودمختاری مخالفت کرده‌اند. پس، کشور را به دوازده منطقة خودمختار تقسیم کرد که فقط مناطق نهم و دوازدهم در قلمرو منطقة خودمختار اسلامی قرار می‌گرفت و به این ترتیب، تفسیرخود را از خودمختاری اعمال نمود (نوبل، ص 114ـ116؛ ) انقلاب در فیلیپین ( ، ص 14).هشتمین اجلاس وزرای امور خارجة کشورهای اسلامی در فروردین ـ اردیبهشت 1356/ مه 1977 به میسواری اجازه داد برای اولین بار در اجلاس سخنرانی کند. اگرچه وزرا تأسف خود را از نتیجة مذاکرات میسواری با مارکوس ابراز نمودند، ادامة گفتگوها را توصیه کردند و در نتیجه، جبهة آزادیبخش ملی مورو، رهبری خود را به چالش کشید (گوتیئرّس، همانجا).هاشم سلامت در 5 دی 1356/26 دسامبر 1977، تلاش کرد رهبری جبهه را تغییر دهد، میسواری وی را خائن نامید و او را از جبهه اخراج کرد. پس از آن سلامت سازمانی را تشکیل داد که امروزه جبهة آزادیبخش اسلامی مورو خوانده می‌شود (برای جزئیات بیشتر رجوع کنید به جبهة آزادیبخش اسلامی مورو * ). با شکست تلاشهای سازمان کنفرانس اسلامی و رابطة العالم الاسلامی * ، برای میانجیگری میان میسواری و سلامت، طرابلس از میسواری و قاهره از سلامت حمایت کرد (چالک، ص 194ـ 198).پس از شکست توافقنامة طرابلس و افتراق در رهبریِ جبهة آزادیبخش ملی مورو، این جبهه دریافت که در کنار عملیات نظامی متعارف در منطقه، به نفوذ بیشتر در عرصة سیاسی نیاز دارد ( رجوع کنید به ادامة مقاله).در نهمین اجلاس وزرای خارجة کشورهای اسلامی در داکار، پایتخت سنگال (28 فروردین ـ 19 اردیبهشت 1357/ 17ـ29 آوریل 1978)، میسواری رئیس و سخنگوی جبهة آزادیبخش ملی مورو شناخته شد. در 1358 ش/ 1979، جبهه برای احیای هدف سابق خود، یعنی جدایی از فیلیپین و تشکیل کشور مستقل، مجدداً تلاش کرد که کشورهای اسلامی را قانع کند ولی موفق نشد. دهمین اجلاس وزرای خارجة کشورهای اسلامی در مراکش، بر حمایت خود از توافقنامة طرابلس تأکید کرد ( ) «وقایعنامه» ( ، 2002).ظاهراً، بر اثر کاهش کمک لیبی به حرکتهای انقلابی در جهان، به سبب گرفتاریهای منطقه‌ای این کشور، جبهة آزادیبخش ملی مورو ضمن حفظ ارتباط خود با طرابلس، تلاش کرد حمایت دولت اسلامی نوپای ایران را جلب کند (می ، ص 228). پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران (1357 ش)، میسواری به ایران آمد. هدف از این دیدار نزدیکی به دولت ایران و تحت فشار قرار دادن دولت مانیل برای مذاکره بود. میسواری و هیئت کوچکش برای ادای احترام به امام خمینی (ره)، که از مسلمانان فیلیپین تمجید و ستایش کرده بود، به قم رفتند. مقامات عالی‌رتبة ایرانی به مسلمانان فیلیپین قول اعطای هرگونه کمک ممکن را دادند و روزنامه‌های ایرانی متعددی با هیئت مذکور مصاحبه کردند. در 1358 ش/ اکتبر 1979، وزیر نفت ایران اعلام کرد که ماه بعد فیلیپین را به‌طور کامل تحریم نفتی خواهد کرد (ماجول، 1990، ص 262ـ264؛ سانتوس، همانجا؛ جمهوری اسلامی ، ص 1ـ2).هر چند فیلیپین تنها 16ر4% از نفت مورد نیازش را از ایران وارد می‌کرد، ولی تحریم نفتیِ ایران پیروزی بزرگی برای جبهة آزادیبخش ملی مورو محسوب می‌شد، به‌گونه‌ای که اگر سایر کشورهای تولیدکنندة نفت در تحریم شرکت می‌کردند، اقتصاد فیلیپین به‌تدریج فلج می‌شد (ماجول، 1990، ص 264ـ265). در آبان 1359/ نوامبر 1980، دفتر جبهة آزادیبخش ملی مورو در تهران تأسیس شد که تسهیل‌کنندة ارتباط سازمان با ایران بود و از طریق آن نمایندگان جبهه نیز به آسانی به مطبوعات ایران دسترسی پیدا کردند (همان، ص 267). به این ترتیب، تهران پشتیبان اصلی جبهة آزادیبخش ملی مورو و جانشین طرابلس شد (همان، ص268). بر خلاف لیبی و عربستان سعودی و سایر کشورهای اسلامی، که بر طرح خودمختاری بر اساس توافقنامة طرابلس اصرار می‌ورزیدند، ایران پیگیر اصل حق تعیین سرنوشت و استقلال مسلمانان فیلیپین بود (احتشامی، ص205).تلاشهای سیاسی و بین‌المللی جبهه در چندین نشست وزرای خارجة کشورهای اسلامی در فاصلة 1359 ش/1980 تا 1363 ش/1984، با هدف جلب حمایت سازمان کنفرانس اسلامی از موضع جبهه برای جدایی‌طلبی و تشکیل دولت مستقل، ناکام ماند و سازمان هربار با احترام به تمامیت ارضی فیلیپین و با تأکید بر موافقتنامة طرابلس، خواستار اجرای این موافقتنامه شد ( رجوع کنید به ) «وقایعنامه» ( ؛ سانترس، همانجاها).در خلال این حوادث خانم کورازون سی. آکینو (حک : 1986ـ1992)، همسر سناتور مقتول بنینگو «نینوی» آکینو ، در 6 اسفند 1364/ 25 فوریة 1986 قدرت را در دست گرفت. در این هنگام جبهة آزادیبخش ملی مورو، توقف یکجانبه درگیری بین رزمندگان این جبهه و نیروهای نظامی فیلیپین را اعلام کرد. جبهه در گذشته مورد حمایت همسر رئیس‌جمهور بود و امیدوار بود که رئیس‌جمهور جدید، سیاست شوهرش را در بارهحل مسئلة جنگ نوزده ساله بین جبهة آزادیبخش ملی مورو و حکومت فیلیپین، ادامه دهد. پس از چند تماس مقدماتی بین دو طرف، میسواری و آکینو، در 14 شهریور 1364/ 5 سپتامبر 1986 با یکدیگر ملاقات کردند. این ملاقات تاریخی منجر به امضای بیانیة مشترکی گردید که بعدها مبنای مذاکرات رسمی شد ( ) انقلاب در فیلیپین ( ، ص 19ـ29؛ ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا).در 1366 ش/ 1987، قانون اساسی جدیدی، که شامل پیش‌بینیهایی برای خودمختاری مسلمانان میندانائو بود، از طریق همه‌پرسی به تصویب رسید ( ) انقلاب در فیلیپین ( ، ص 41ـ44). مجلس جدید در همان سال انتخاب شد و قانون منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو را تصویب کرد که در 28 آبان 1368/ 19 نوامبر 1989 به همه‌پرسی گذاشته شد. در ساختار جدید خودمختاری، که جبهة آزادیبخش ملی مورو و جبهة آزادیبخش اسلامی مورو آن را خودمختاری غیرواقعی و ساختگی دانسته و به‌طور کلی آن را رد کردند، فقط چهار استان ماگیندانائو و لانائوی جنوبی در سرزمین اصلی میندانائو، و سولو و تاوی ـ تاوی در مجمع‌الجزایر سولو، از سیزده استان، رأی به پیوستن به سرزمین خودمختار دادند. منطقة خودمختار با فرماندار و قوة مقننة واحد مخصوص خود در 15 آبان 1379/ 6 نوامبر 1990 به‌طور رسمی افتتاح شد ( ) «وقایعنامه» ( ؛ گرشمن، همانجاها).در 1370 ش/ 1991، بیستمین اجلاس وزرای خارجة کشورهای اسلامی، که در استانبول تشکیل شده بود، خواستار از سرگیری مذاکرات بین مانیل و جبهة آزادیبخش ملی مورو شد ( ) «وقایعنامه» ( ، همانجا).با به قدرت رسیدن فیدل راموس (حک : 1371ـ1377 ش/ 1992ـ 1998)، مذاکراتی در بارهموافقتنامة نهایی صلح انجام شد. در این مذاکرات، دولت جمهوری فیلیپین و جبهة آزادیبخش ملی مورو، تحت نظارت دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی و کمیته‌ای شامل نمایندگان لیبی، عربستان سعودی، سنگال، بنگلادش و سومالی به ریاست اندونزی حضور داشتند. این مذاکرات چهار سال طول کشید. سرانجام در 1375 ش/ 1996، موافقتنامه‌ای برای اجرای نهایی توافقنامة 1345 ش/ 1976 طرابلس امضا شد که دارای دو مرحلة اجرایی بود. مرحلة اول یک دورة انتقالی سه سالة اعتمادسازی بود، شامل این اقدامات: انتصاب میسواری به‌عنوان سومین فرماندار منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو (شامل چهار استان) و تأسیس نهادهای موقتی مانند منطقة ویژه برای صلح و توسعه ، شورای جنوب فیلیپین برای صلح و توسعه و مجمع مشورتی که کل منطقة مشخص شده در توافقنامة طرابلس را زیر پوشش قرار می‌دادند. مرحلة دوم، برگزاری همه‌پرسی در سرزمینهای تحت بررسی بود، برای تشخیص اینکه کدام ناحیه تمایل دارد به منطقة خودمختار جدید، با اختیاراتی بیشتر از منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو، بپیوندد ( ) «موافقتنامة صلح» ( ، 2001؛ مسلم و کاگوکو ـ گویام؛ گرشمن، همانجاها).پس از امضای موافقتنامة صلح، جبهة آزادیبخش ملی مورو، به عنوان عضو کوچک دولت، و حزب راموس (یعنی اتحادیه ملی دموکراتهای مسیحی )، وارد عرصة سیاست داخلی دستگاه حکومتی شد ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا).رهبران جبهة‌آزادیبخش ملی مورو ــ به جز دبیر کل مسلمین سِما که به عنوان شهردار شهر کوتاباتو و هَسیم امین که به عنوان اولین نمایندة هولو در کنگره انتخاب شدند ــ همگی در انتخابات کنگره و انتخابات محلی 1377 ش/ 1998 شکست خوردند.از 1376 ش/1997 جبهة آزادیبخش ملی مورو، ریاست شورای جنوب فیلیپین برای صلح و توسعه را به‌عهده داشت. میسواری تا اواخر 1380 ش/ 2001، فرماندار منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو بود. چهار سال پس از امضای موافقتنامة صلح، دولت فیلیپین، میسواری را به سوءمدیریت، زدوبند، اختلاس و حیف و میل بودجة دولتی و مواردی از این قبیل متهم نمود. از سوی دیگر، میسواری دولت مانیل را به دلیل دورویی در اجرای موافقتنامة صلح، سرزنش کرد. در این اوضاع و احوال، میسواری در جلسة مقامات عالی‌رتبة کنفرانس کشورهای اسلامی در عربستان سعودی در اردیبهشت 1379/ مه 2000، هشدار داد که اگر خودمختاری واقعی بر اساس توافقنامة طرابلس اجرا نشود، جبهة آزادیبخش ملی مورو چاره‌ای جز استقلال نخواهد داشت ( ) «شرح‌حالهای مختصر: رؤسای جمهور فیلیپین» ( ، همانجا؛ ) «درگیری میندانائو» ( ، 2001؛ آلونتو، 2001؛ نیز رجوع کنید بهتوبونگبانوا ، 2001).کمیتة اجرایی پانزده نفرة جبهة آزادیبخش ملی مورو، میسواری را در اردیبهشت 1380/ مه 2001 اخراج کردند ( ) «تلاش برای بر کناری میسواری» ( ، 2002). وی یک ماه بعد، از ریاست شورای جنوب فیلیپین برای صلح و توسعه نیز بر کنار شد. در اول تیر 1380/ 22 ژوئن 2001، کابینة ماکاپاگال ـ آرویو (حک : 1380 ش/ 2001ـ ) در بحبوحة درخواست سازمان کنفرانس اسلامی و میسواری برای به تأخیر انداختن تاریخ همه‌پرسی در بارهمنطقة خودمختار مسلمانان میندانائو که بارها به تعویق افتاده بود، 23 مرداد/ 14 اوت را برای همه‌پرسی تعیین کرد ( ) «قطعنامة سازمان کنفرانس اسلامی خواستار به تعویق افتادن همه‌پرسی در منطقه خودمختار مسلمانان میندانائو است» ( ، 2001). در همه‌پرسی فقط شهر ماراوی به چهار استان منطقة خودمختار پیوست. پس از همه‌پرسی، 5 آذر 1380/ 26 نوامبر 2001 به‌عنوان تاریخ برگزاری انتخابات منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو تعیین شد و در رقابت انتخاباتی، دولت ماکاپاگال ـ آرویو از رئیس کمیتة اجرایی پانزده نفره، دکتر فاروق حسین، در مقابل میسواری حمایت کرد (گرشمن، همانجا؛ آنتوان ، 2001).نیروهای وفادار به میسواری، برای مختل کردن جریان انتخابات در سرزمینهای تحت پوشش منطقة خودمختار مسلمانان میندانائو، با حمله به ارتش دولتی و پاسگاههای پلیس، در جزیرة سولو شورشی برپا کردند ( ) «جنگ جدید میسواری» ( ، 2001). در نوامبر 2001، نیروهای مالزیایی، میسواری و تعدادی از محافظانش را به علت ورود غیرقانونی به این کشور، در مرز بازداشت و زندانی کردند. در ژانویة 2002 میسواری به مقامات فیلیپین تحویل داده شد و به اتهام برپایی شورش در نزدیکی مانیل زندانی گردید ( ) «رئوس خبری فیلیپین در اینترنت» ( ، 2002).رئیس جدید جبهة آزادیبخش ملی مورو و نامزد منتخب هیئت دولت، دکتر فاروق حسین، به‌عنوان چهارمین فرماندار منطقة خودمختار اسلامی مورو انتخاب شد که هنوز (1384ش) در این منصب قرار دارد ( رجوع کنید به کانوی، ص 178؛ آنتوان، همانجا؛ آرایا، 2002).منابع: ابواسلام احمد عبداللّه، «الحقیقة‌الغائبة عن مسلمی بانجساموروفی جنوب الفلبین»، منارالاسلام ، سال 12، ش 9 (رمضان 1407/ مه 1987)؛ محمدکاظم توکلی، مسلمانان مورو: تاریخ اجتماعی مسلمانان جنوب فیلیپین ، تهران 1362 ش؛ جمهوری اسلامی ، سال 1، ش 3 (12 خرداد 1358)؛ علی کتانی، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز ، ترجمة محمدحسین آریا، تهران 1368 ش؛Maulana M. Alonto, "Background and implications of Misuari , s falling out with Manila and arrest in Malaysia", Muslimedia international , 16-31 Dec. 2001. [Online]. Available: http://www. muslimedia. com/archives/ sea 01/ moro-misua. htm [1 Nov. 2004]; Augustine Anthuvan, "The Misuari incident - Mindanao", Relational semantics, inc. , 29 Nov. 2001. [Online]. Available: http://www. rsi. com. sg/en/programmes/insight/2001/11-29.htm [11 Nov. 2002]; Alfred A. Araya Jr., "Parouk Hussin taps government, donor community to jumpstart development", Cyber dyaryo .[Online]. Available: http://www. cyberdyaryo. com/feetures/f 2002-01-30-01. htm [30 Jan. 2002]; "Attempt to unseat Misuari", MNLF . [Online]. Available: http://www.mnlf.net/attempts-to. unseat. htm. [11 Nov. 2002]; Roben R. Canoy, The quest for Mindanao independence , Cagayan de Oro, Philippines 1987; Peter Chalk, "Militant Islamic extremism in the southern Philippines", in Islam in Asia: changing political realities , ed. Jason F. Isaacson and Colin Rubenstein, New Brunswick, N. J.: Transaction Publishers, 2002; "Chronology", Conciliation resources . [Online]. Available: http://www. c-r. org/ accord/ index. htm? min/ accord6/ index. htm [11 Nov. 2002]; Anushiravan Ehteshami, After Khomeini: the Iranian second republic , London 1995; John Gershman, "Moros in the Philippines", Foreign policy in focus , Oct. 2001. [Online]. Available: http://fpif. org/selfdetermination/conflicts/philippines-body. html [11 Nov. 2002]; Eric U. Gutierrez, "The re-imagination of the Bangsa Moro: 30 years hence", Institute for popular democracy . [Online]. Available: http://www. ipd. ph/pub/ wip/reimagining-bangsamoro-e-gutierrez. shtml [18 Nov. 2002]; Cesar Adib Majul, The contemporary Muslim movement in the Philippines , Berkeley 1985; idem, "The Iranian Revolution and the Muslims in the Philippines", in The Iranian Revolution: its global impact , ed. John L. Esposito, Miami: Florida International University Press, 1990; R. J. May, "The Philippines", in The Politics of Islamic reassertion , ed. Mohammad Ayoob, London 1981; "Mindanao conflict", Philippin European solidarity center ) PESC-KSP ), 26 May 2001. [Online]. Available: http:// www.philsol.nl/news/01/Minda War 12-may 01. htm [1 Nov. 2004]; "Misuari , s new war", Philippine daily inquirer , in News flash , 21 Nov. 2001. [Online]. Available: http://www.inq7.net/opi/2001/nov/opi-editoral-l.htm. [11 Nov. 2002]; "The Moroland", MNLF , 28 May 2001. [Online]. Available: http://209. 15. 161. 136/cl/mnlf/ articles/ viewnews. cgi? newsid 991034686, 55416. [11 Nov. 2002]; Macapado A. Muslim and Rufa Cagoco- Guiam, "Mindanao land of promise", Conciliation resources . [Online]. Available: http://www.c-r.org/ accord/ index. htm? min/ accord 6/ index. htm [11 Nov. 2002]; Lela Garner Noble, "The Philippines: autonomy for Muslim", in Islam in Asia: religion, politics and society , ed. John L. Esposito, New York: Oxford University Press, 1987; "OIC resolution seeks postponement of ARMM plebiscite, endorses Misuari", Cyber dyaryo , 13 July 2001. [Online]. Available: http://www. cyberdyaryo. com/features/f 2001-0713-05. htm [11 Nov. 2002]; "Peace agreement", MNLF , 2001. [Online]. Available: http:// www.mnlf.net/The-Final.htm. [11 Nov. 2002]; "Philippine headline news online", News flash , 2 May 2002. [Online]. Available: http://www. newsflash. org/ 2002/04/ht/ ht002498. htm [11 Nov. 2002]; "Profiles: Philippine presidents", Conciliation resources. [Online]. Available: http://www.c-r.org/accord/index. htm? min/accord 6/ index. htm [11 Nov. 2002]; Revolution in the Philippines , ed. Martin Wright, Chicago: St. James Press, 1988; Soliman M. Santos Jr. "Islamic diplomacy: consultation & consensus", Conciliation resources . [Online]. Available: http://www.c-r.org/accord/index. htm? min/accord 6/ index. htm [11 Nov. 2002]; "The Tripoli Agreement", MNLF . 2001 [Online]. Available: http://www.mnlf.net/ the- tripoli. htm. [11 Nov. 2002]; Harry Tubongbanwa, "A view on the developments and prospects in the Philippines today", International viewpoint , Feb. 2001. [Online]. Available: http://www.3bh.org.uk/IV/Issues/ 2001/ IV 328/ IV 328 % 2011. htm. [1 Nov. 2004]; Sali Wali, "On the brith of the MNLF", in From secession of autonomy: self government in southern Philippines , Manila: Ministry of Foreign Affairs, 1980.
