جاوید،احمد ، از وقایع‌نگاران عثمانی در آستانة برقراری نظام جدید از سویِ سلطان سلیم سوم (حک : 1203ـ1222).از تاریخ تولد او اطلاعی در دست نیست. پدرش، مصطفی، از امیرانِ سواره‌نظام عثمانی بود. احمد به عنوانِ کارمند خزانة عامره یا خزانة همایون، وارد دستگاه دولتی شد و در اندک مدتی، مدارج ترقی را پیمود؛ ابتدا در «خاص اوطه» (اتاق مخصوص) کار می‌کرد (برای اطلاع بیشتر در بارة این نهاد رجوع کنید بهاوزون چارشیلی ، ص 323ـ329)، سپس «شهر امینی» (شهردار) استانبول شد (بروسه‌لی، ج 3، ص 42؛ لوند ، ص 367؛ د.ا.د.ترک ، ذیل vid" "Ahmed Ca ). وی به‌دستور سلطان سلیم سوم، رویدادهای زمان سلطنت او را از اول رمضان 1204 تا 23 جمادی‌الا´خرة 1205، بر اساسِ «خط همایون» (فرمانهای پادشاه)، نامه‌های رسیده به دربار از کشورهای اسلامی و سایر منابع رسمی، به‌ترتیبِ روزشمار در کتابی گردآوری کرد و آن را حدیقة وقایع نامید و از این‌رو، در دربار به وقایع‌نگار معروف شد (جاوید، 1998، مقدمة بایجار ، ص XXI ، XXXVII ). در بارة سبب تألیف این کتاب نوشته شده است که در اثنای گفتگویی با سلطان‌سلیم سوم در مورد اشاعة مطالب نادرست راجع به دربار و دولت عثمانی در بین عوام، با پیشنهاد باش‌چوقدار حسین افندی به سلطان، مأموریت تحریر حوادث اندرونی به احمد جاوید سپرده شد (همان، ص 1، مقدمة بایجار، ص XXI ). در این کتاب از ذکر القاب طولانی خودداری شده و اساس آن بر ساده‌نویسی و قابل‌فهم بودن است (همان مقدمه، ص XXXVII ). گفتنی است که در نامه‌ای با عنوان «صورت نذر شریف»، نام حضرت علی، امام حسن، امام حسین و فاطمه زهرا علیهم‌السلام با احترام کامل آمده است ( رجوع کنید بهجاوید، 1998، ص 223). مصححِ کتاب آن را از نظر محتوا کامل و از نظر املا تقریباً بی‌اشتباه دانسته است (همان، مقدمة بایجار، ص XXVI ، XXXVII ).کتاب حدیقة وقایع بر اساس سه نسخة موجود، به‌کوششِ عدنان بایجار در 1998 در آنکارا به‌چاپ رسید.کتاب دیگر جاوید، منتخبات جاویدبیگ یا تاریخِ احمدبیگ است که با بهره‌گیری از آثار مورخانِ معروف عثمانی، مانند حاجی‌خلیفه (کاتب چلبی)، نعیما، چلبی‌زاده عاصم و فِندِقْلـیلی محمدآغا، در دو جلد نوشته شده است. این کتاب شامل وقایع سالهای 1032 تا 1206 و در بر گیرندة مناسبات عثمانی با روسیه است. بخشِ آخر این اثر مبتنی بر مشاهدات خودِ مؤلف است و از این‌رو، اهمیت خاصی دارد (همان مقدمه، ص XXXV ). احمد جودت‌پاشا، مؤلف تاریخ جودت ، در تألیف کتاب خود از این اثر بهره برده است ( رجوع کنید به ج 1، ص 8 ـ9).جاوید در 1217 ذیلی بر کتاب حدیقة‌الوزرا ، اثر عثمان‌پاشازاده تائب، نوشت که حاویِ زندگینامة 24 تن از وزیران عثمانی، از راغب محمدپاشا تا یوسف ضیاپاشا، است و آن را وَردِ مُطَرّا نامید. این کتاب در 1271 در استانبول و سپس در 1969 در فرایبورگ چاپ شد (جاوید، 1969، ص 2ـ3، 49ـ 50؛ فهرس المخطوطات الترکیة العثمانیة ، قسم 4، ص 257؛ فلوگل ، ج 2، ص 403ـ 405).جاوید در 1218 در استانبول درگذشت و در تکیة یحیی افندی در محلة بِشیکْتاش دفن شد (بروسه‌لی، همانجا).منابع: محمدطاهر بروسه‌لی، عثمانلی مؤلفلری ، استانبول 1333ـ 1342؛ احمد جاوید، وَردِمُطَرّا ، در احمد تائب عثمان پاشازاده، حدیقة‌الوزرا ، استانبول 1271، چاپ افست فرایبورگ 1969؛ احمد جودت پاشا، تاریخ جودت ، استانبول 1309؛ فهرس‌المخطوطات الترکیة العثمانیة: التی اقتنتها دارالکتب القومیة منذعام 1870 حتی نهایة 1980 م ، ] قاهره [ : الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1987ـ1992؛Ahmed Ca vid, Had ka-i veka ¦yi ـ , ed. Adnan Baycar, Ankara 1998; Gustav Flدgel, Die arabischen, persischen , tدrkischen Handschriften der kaiserlichen und kخniglichen Hofbibliothek zu Wien , Wien 1865-1867, repr. Hildesheim 1977; Aga h S rr Levend, Tدrk edebiyat tarihi, Ankara 1973; TDVIA , s.v. "Ahmed Ca vid" (by Abdدlkadir عzcan); I smail Hakk Uzun ar l , Osmanl Devletinin Saray Te kila t , Ankara 1988.
