جزیری عبدالرحمان بن محمد

معرف

فقیه‌ و عالم‌ مصری‌
متن
جَزیری‌، عبدالرحمان‌ بن‌ محمد، فقیه‌ و عالم‌ مصری‌. وی‌ در 1299 در جزیره ‌ شَنْدَویل‌، از توابع‌ استان‌ سَوْهاج‌ مصر علیا، به‌ دنیا آمد. بعدها به‌ قاهره‌ رفت‌ و از 1313 تا 1326 در دانشگاه‌ الازهر به‌ تحصیل‌ و تدریس‌ پرداخت‌. در 1330، وزارت‌ اوقاف‌ مصر او را ناظر و سپس‌ سرناظر مساجد کرد و مسئولیت‌ نظارت‌ بر ائمه ‌ جماعات‌ و خطیبان‌ مساجد برعهده‌اش‌ گذاشته‌ شد ( رجوع کنید به زرکلی‌، ج‌ 3، ص‌ 334ـ335؛ عطیة ‌اللّه‌، ج‌ 1، ص‌ 609؛ جابی‌، ج‌ 1، ص‌ 407).در آن‌ زمان‌ خطابه‌های‌ دینی‌، مقبول‌ مردم‌ نبود و آنان‌ غالباً از نحوه ‌ القای‌ مطالب‌ و محدود شدن‌ مباحث‌ به‌ موضوعاتی‌ چون‌ تحریم‌ ربا و شرب‌ خمر و نهی‌ از سرقت‌، شکایت‌ داشتند. جزیری‌ با ارشاد خطبا توانست‌ محتوای‌ خطابه‌ها را در جهت‌ مسائل‌ جاری‌ در زندگی‌ مردم‌، هدایت‌ نماید. وی‌، پس‌ از بازنشستگی‌، در دانشکده ‌ اصول‌ دینِ جامع‌الازهر به‌ تدریس‌ پرداخت‌ (خفاجی‌، ج‌ 2، ص‌ 62). همچنین‌، عضو هیئت‌ «کبارالعلماء» شد (زرکلی‌، ج‌ 3، ص‌ 335). جزیری‌ در 1360 در شهر حُلوان‌ مصر وفات‌ یافت‌ (همان‌، ج‌ 3، ص‌ 334ـ 335).اثر علمی‌ معروف‌ او، کتاب‌ الفقه‌ علی‌ المذاهب‌ الاربعة است‌ که‌ در پنج‌ جلد به‌چاپ‌ رسیده‌ است‌. به‌ توصیه ‌ ملک‌ فؤاد اول‌، پادشاه‌ مصر، وزارت‌ اوقاف‌ گروهی‌ از علمای‌ مذاهب‌ چهارگانه‌ در جامع‌الازهر را مأمور تدوین‌ اثری‌ در باره آرای‌ فقهی‌ مذاهب‌ چهارگانه ‌ اهل‌سنّت‌ کرد که‌ جزیری‌ نیز یکی‌ از آنان‌ بود. جلد اول‌ کتاب‌ را این‌ گروه‌ تدوین‌ کرد، اما بقیه ‌ مجلدات‌ را جزیری‌ به‌ تنهایی‌ نوشت‌ ( رجوع کند به مکتبه الازهریه ‌، ج‌ 3، ص‌ 62). جزیری‌ (ج‌ 1، ص‌ 3) هدف‌ از تألیف‌ کتاب‌ را دستیابی‌ آسان‌ ائمه ‌ مساجد به‌ دیدگاههای‌ مختلف‌ فقهی‌ ذکر کرده‌ است‌.جلد اول‌ کتاب‌، احکام‌ عبادات‌ و جلد دوم‌ و سوم‌ احکام‌ معاملات‌ را در بر دارد و در جلد چهارم‌ به‌ احوال‌ شخصیه‌ پرداخته‌ شده‌ است‌. جزیری‌ در مقدمه ‌ جلد چهارم‌ (ص‌ 5) گفته‌ است‌ که‌ در جلد پنجم‌ مباحث‌ حدود، وقف‌، قضا و جهاد را مطرح‌ خواهد کرد اما با فوت‌ وی‌، فقط‌ یادداشتهای‌ بحث‌ حدود به‌ سرانجام‌ رسید. بعدها علی‌ حسن‌العُرَیضی‌، از استادان‌ الازهر، با تنظیم‌ و تکمیل‌ یادداشتهای‌ به‌جا مانده‌ از جزیری‌، این‌ جلد را به‌ شکلی‌ مشابه‌ با مجلدات‌ پیشین‌ به‌چاپ‌ رساند.در این‌ کتاب‌، آرای‌ مشترک‌ حداقل‌ دو مذهب‌ از مذاهب‌ چهارگانه‌ آورده‌ شده‌ و اختلافات‌ سایر مذاهب‌ در فروع‌، در ذیل‌ متن‌ به‌ تفصیل‌ آمده‌ است‌. در مواردی‌ معدود (از جمله‌ رجوع کنید به ج‌ 5، ص‌ 65، 109، 124) برخی‌ آرای‌ اباضیان‌ و امامیان‌ نیز مطرح‌ و نقد شده‌ است‌. به‌علاوه‌، برای‌ تمامی‌ مسائل‌ ذکر شده‌ در کتاب‌ عنوانی‌ خاص‌ تعیین‌ گردیده‌ است‌. جزیری‌ در جلد اول‌، که‌ با تجدیدنظر کلی‌ او مجدداً به‌چاپ‌ رسید، کوشیده‌ است‌ در برخی‌ موارد، فلسفه ‌ تشریع‌ احکام‌ را نیز بیان‌ نماید ( رجوع کنید به جزیری‌، ج‌ 1، ص‌ 4) هرچند در مجلدات‌ بعدی‌، برای‌ جلوگیری‌ از افزایش‌ حجم‌ کتاب‌، از این‌ کار صرف‌نظر کرد؛ البته‌ بعدها در کتاب‌ الاخلاق‌ به‌ این‌ مباحث‌ پرداخت‌ ( رجوع کنید به جزیری‌، ج‌ 3، ص‌ 4).به‌طور کلی‌، شیوه ‌مبتکرانه ‌تحقیقی‌، بررسی‌ تطبیقی‌ آرای‌ مذاهب‌ چهارگانه‌، تهذیب‌، فصل‌بندی‌ و دسته‌بندی‌ ابتکاری‌ آرای‌ فقهی‌، همراه‌ با نثر روان‌ کتاب‌، از امتیازات‌ این‌ اثر است‌ (خفاجی‌، ج‌ 2، ص‌ 63) که‌ سبب‌ اقبال‌ محققان‌ به‌ آن‌ و چاپهای‌ متعدد کتاب‌ نیز شده‌ است‌. از جمله‌ در کتاب‌ الفقه‌ علی‌ المذاهب‌ الاربعة‌ و مذهب‌ اهل‌ البیت‌ ( ع‌ )، به‌ کوشش‌ سیدمحمد غروی‌ و شیخ‌یاسر مازح‌، آرای‌ فقهی‌ امامیه‌ نیز در کنار آرای‌ مذاهب‌ چهارگانه‌ ذکر شده‌ است‌.آثار دیگر جزیری‌ عبارت‌اند از: توضیح‌العقائد، در علم‌ کلام‌؛ الاخلاق‌ الدینیة ‌ والحِکَم‌ الشرعیة؛ دیوان‌ خُطَب‌ ؛ ادلة ‌الیقین‌ ، که‌ ردیه‌ای‌ بر مبشری‌ مسیحی‌ است‌ ( رجوع کنید به زرکلی‌، ج‌ 3، ص‌ 335؛ خفاجی‌، همانجا)؛ و مقالاتی‌ که‌ در نشریات‌ عصر او به‌چاپ‌ رسیده‌ است‌، از جمله‌ مقالاتی‌ در مجله ‌ الازهر با عنوان‌ کلی‌ «السنة ‌» در شرح‌ احادیث‌ فقهی‌، از جمله‌ در مباحثِ مهریه ‌ ازدواج‌، حدود شرعی‌، ربا، سَلَم‌، رهن‌ و غیر آن‌ (برای‌ نمونه‌ رجوع کنید به مجلة ‌الازهر ، ج‌ 8، ش‌ 6، جمادی‌الثانیه‌ 1356، ص‌ 394ـ399، ج‌9، ش‌ 2، صفر 1357، ص‌ 83 91، ج‌ 10، ش‌ 2، صفر 1358، ص‌ 103ـ110، ش‌ 3، ربیع‌الاول‌ 1358، ص‌ 173ـ 178، ش‌ 4، ربیع‌الثانی‌ 1358، ص‌ 251ـ 255، ش‌ 5، جمادی‌الاولی‌ 1358، ص‌ 337ـ342).منابع‌: بسام‌ عبدالوهاب‌ جابی‌، معجم‌الاعلام‌: معجم‌ تراجم‌ لِاَشهر الرجال‌ و النساء من‌ العرب‌ و المستعربین‌ و المستشرقین‌ ، لیماسول‌، قبرس‌ 1407/1987؛ عبدالرحمان‌ جزیری‌، کتاب‌ الفقه‌ علی‌المذاهب‌ الاربعة، بیروت‌ 1410/1990؛ محمد عبدالمنعم‌ خفاجی‌، الازهر فی‌الف‌ عام‌ ، بیروت‌ 1407ـ 1408/ 1987ـ 1988؛ خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام‌ ، بیروت‌ 1999؛ احمد عطیة ‌اللّه‌، القاموس‌الاسلامی‌ ، قاهره‌ 1383/ 1963؛ المکتبة ‌الازهریة ‌، فهرس‌الکتب‌ الموجود بالمکتبة ‌ الازهریة، قاهره‌ 1364.
نظر شما
مولفان
گروه
فقه وحقوق ,
رده موضوعی
جلد 10
تاریخ 93
وضعیت چاپ
  • چاپ شده