حائری قزوینی حسن بن محمدباقر

حائری قزوینی، حسن‌بن محمدباقر، فقیه و متکلم امامی قرن چهاردهم. وی در 1296 در کربلا به دنیا آمد (آقابزرگ طهرانی، 1404، قسم 1، ص 389). جد پدرش، سیدمحمدباقر موسوی قزوینی، ملقب به معلم‌السلطان، وطن خود، قزوین، را به قصد کربلا ترک کرد. سیدابراهیم موسوی قزوینی*، صاحب ضوابط‌الاصول، از فرزندان اوست (همو، 1403، ج2، ص204؛ فتلاوی، ص 109). جد مادری او نیز سیدعلی طباطبایی*، صاحب ریاض‌المسائل، است (رجوع کنید به حائری قزوینی، مقدمه مرتضی قزوینی، ص 4).حائری در کربلا مقدمات علوم دینی را فراگرفت و در 23 سالگی برای ادامه تحصیل به نجف رفت و نزد استادانی چون آخوند محمدکاظم خراسانی* (آقابزرگ طهرانی، 1404، همانجا) و سیدمحمد کاظم طباطبایی یزدی* درس خوانده (حائری قزوینی، همان مقدمه، ص 5). در 1330، یک سال پس از درگذشت آخوند خراسانی، به سامرا نقل مکان کرد (فتلاوی، همانجا) و از شاگردان میرزا محمدتقی شیرازی* شد (آقابزرگ طهرانی، 1404، همانجا؛ امینی، ج 3، ص 995). حائری پس از سه سال اقامت در سامرا، با آغاز جنگ جهانی اول و آشفتگی اوضاع سیاسی عراق و اشغال بخشهایی از آن به دست انگلیسیها (رجوع کنید به رهیمی، ص 163؛ عزاوی، ج 8، ص 260؛ جعفری، ص 15)، به کربلا بازگشت و تا پایان عمر در آنجا به تدریس و تألیف و تحقیق پرداخت (فتلاوی، همانجا).حائری قزوینی را فقیهی بلندمرتبه، صریح‌الرأی و مؤلفی توانا دانسته‌اند. او در 1380/1339ش در کربلا درگذشت (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 14، ص 48؛ همو، 1404، همانجا؛ حائری قزوینی، همان مقدمه، ص 8).آثار او عبارت‌اند از: الامامةالکبری و الخلافةالعظمی، در هشت مجلد، که جلد اول آن در 1377/1336ش در نجف به چاپ رسید؛ البراهین‌الجَلیة فی دفع تشکیکاتِالوهابیة، در پاسخ به چند شبهه و مدعای ابن‌تیمیه و به تبع او، وهابیان، در مقولاتی مانند شفاعت و توسل و زیارت، که در 1382/ 1341ش در نجف چاپ شد (کتاب با عنوان نقدی بر اندیشه‌ی وهابیان، به فارسی برگردانده شده است)؛ المَناهِجُ السَّویة و التُّحفةُ الامامیةُالحائریة، یا المناهج الحائریة، در رد کتاب الهدیة السُّنیة و التُحفةُ الوهابیةُ النَجدیة (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 22، ص 345؛ حائری قزوینی، همان مقدمه، ص 4؛ طعمه، ص 47)؛ التُحفةُ الاثنا عشریة فی نَقض کلماتِ الوهابیة؛ هُدی‌المِلة الی انّ فدک من‌النِّحلة، درباره غصب فدک، که در 1352/1312ش تألیف و در نجف منتشر شد (آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 25، ص 203، ج 26، ص 160)؛ شرح اللُّمعَةُ الدمشقیة، که بخشی از آن به چاپ رسیده است (همان، 1403، ج 14، ص 48)؛ رساله اکمال‌الدین در شرح تکملة تبصرة المتعلمین آخوند خراسانی، که در واقع تقریرات درسهای فقهی خراسانی است (همان، ج 4، ص 412، ج 11، ص 104ـ105؛ فتلاوی، همانجا)؛ و اصول الفقه، که تقریرات درس اصول آخوند خراسانی است (رجوع کنید به آقابزرگ طهرانی، 1403، ج 2، ص 204، ج 4، ص 375؛ حائری قزوینی، همانجا).منابع : محمدمحسن آقابزرگ‌طهرانی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، چاپ علی‌نقی منزوی و احمد منزوی، بیروت 1403/1983؛ همو، طبقات اعلام الشیعة: نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، مشهد 1404؛ محمدهادی امینی، معجم رجال الفکر والادب فی‌النجف خلال الف عام، ]نجف[ 1413/1992؛ محمد حمدی جعفری، بریطانیا و العراق حقبه من الصراع: 1914ـ 1958، بغداد 2000؛ حسن حائری قزوینی، الامامة الکبری و الخلافة العظمی، چاپ مرتضی قزوینی، ج 1، نجف 1377/1958؛ عبدالحلیم رهیمی، تاریخ الحرکة الاسلامیة فی العراق : الجذور الفکریة و الواقع التاریخی (1900ـ 1924)، بیروت 1985؛ سلمان هادی طعمه، معجم رجال الفکر و الادب فی کربلاء، بیروت 1420/1999؛ عباس عزاوی، تاریخ العراق بین احتلالین، بغداد 1353ـ1376/ 1935ـ1956، چاپ افست قم 1369ش؛ کاظم عبود فتلاوی، المنتخب من اعلام الفکر و الادب، بیروت 1419/1999.