چهل تنان تکیه

چهل‌تنان، تکیه، تکیه‌ای در شیراز از دوره زندیان. این تکیه* در حدود چهارصد متری شمال‌شرقی حافظیه (رجوع کنید به حافظ*، شمس‌الدین‌محمد) قرار دارد و قبور منسوب به چهل درویش در آن واقع است (فرصت شیرازی، ج 2، ص 791؛ بهروزی، 1334ش، ص 60). شاید نزدیکی با کوه چهل مقام با شکل‌گیری این تکیه بی‌ارتباط نباشد (رجوع کنید به فرصت شیرازی، ج 2، ص 798). وجود چهل قبر در این تکیه نیز احتمالا با چهل ابدال* در سیر و سلوک صوفیانه بی‌مناسبت نیست (برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به چهل*).کریم‌خان این تکیه را برای درویشان ساخته بود (فسائی، ج 2، ص 1202؛ فرصت شیرازی، ج 2، ص 791؛ امداد، ص 171؛ قس معماری ایران، ج 2، ص 86، که آن را متعلق به دوره قاجار می‌داند) که در سالهای اخیر نیز این کاربری ادامه داشت. بخشی از زمینهای اطراف این بنا، که در گذشته وسیع‌تر بوده، از موقوفات تکیه چهل‌تنان است (فرصت شیرازی، ج 2، ص 792).تکیه چهل‌تنان در جانب شمالی محوطه‌ای مستطیل شکل قرار گرفته و در جنوب آن نیز صحن واقع شده است. این تکیه در ابعاد 25 متر ×7 متر، آجری و فاقد تزیینات، شامل ایوانی با طاق جناغی و دو اتاق در هر جانب آن است (مصطفوی، ص 54). در ایوان و تمام اتاقها دو ردیف طاق‌نما و مقابل عمارت حوض کوچکی قرار دارد. حیاط دارای باغچه‌هایی با درختان کهن‌سال است و آب این بنا از رکن‌آباد تأمین می‌شود (رجوع کنید به امداد، ص190ـ191). در جانب شرقی حیاط، چهل قبر در دو ردیف، با سنگ قبرهایی یک‌اندازه و بدون کتیبه دیده می‌شود (فرصت شیرازی، ج 2، ص 791؛ مصطفوی، همانجا). سنگ قبرها در 1257 به دستور معتمدالدوله فرهاد میرزا، والی فارس، کار گذاشته شده‌اند (فسائی، ج 2، ص 1203). در جانب غربی حیاط، مزاری منسوب به بسحق‌اطعمه* و در کنار آن مزار شاعر معاصر، حشمت شیرازی، دیده می‌شود (رجوع کنید به بهروزی، همانجا). در جانب جنوبی محوطه نیز چند اتاق وجود دارد که در گذشته محل اجتماع درویشان خاکساریه* بوده است (بهروزی، 1354ش، ص 61). این بنا اخیرآ در اختیار اداره اوقاف استان فارس قرار گرفته است.منابع : علاوه بر اطلاعات مؤلف؛ حسن امداد، شیراز در گذشته و حال، شیراز[? 1339ش[؛ علی‌نقی بهروزی، بناهای تاریخی و آثار هنری جلگه شیراز، ]شیراز ?1354ش[؛ همو، شهر شیراز، یا، خال رخ هفت کشور، شیراز 1334ش؛ محمدنصیربن جعفر فرصت شیرازی، آثار عجم، چاپ منصور رستگار فسائی، تهران 1377ش؛ حسن‌بن حسن فسائی، فارسنامه ناصری، چاپ منصور رستگار فسائی، تهران 1367ش؛ محمدتقی مصطفوی، اقلیم پارس، تهران 1343ش؛ معماری ایران: دوره اسلامی، به‌کوشش محمدیوسف کیانی، تهران : جهاددانشگاهی، 1366ـ1368ش.