دردیریه

دَردیریّه، شاخة مصری طریقت خلوتیه. احمد دَردیر از علمای مصر در قرن دوازدهم و سیزدهم، بانی این طریقت بود (← دردیر*، احمدبن محمد عَدَوی). این طریقت تلفیقی است از طریقتهای خلوتیه*، شاذلیه* و نقشبندیه* (توفیق طویل، ج 1، ص 87 ؛ مارتین ، ص 303). اصول طریقت عرفانی دردیریه، شامل شرکت در فعالیتهای اجتماعی و تلفیق شریعت با طریقت است (بانرت ، ص 51). بسیاری از رسوم و عقاید خلوتیه در آن اهمیت داشته‌است، از جمله خلوت‌گزینی، ذکر خفی، ریاضت و توکل (آندره ، ص 263؛ تریمینگام ، ص 74). تمایز دردیریه با خلوتیه در احساس تعهد دردیر و پیروانش به جامعه و التفات به مسائل سیاسی است (← ریموند ، ص 115؛ شیّال ، ص 124)؛ در حالی‌که اغلب مشایخ خلوتیه هر نوع اشتغال به ‌امور دنیوی را، که مانع از خلوت و توجه به خدا باشد، نفی می‌کنند. هرچند برخی از مشایخ خلوتیه در امور سیاسی دخالت کرده‌اند (آندره، ص 264؛ تصوف*، در مصر).آداب خاص دردیریه را، فقط پیروان زاهد این طریقت در زاویه دردیر در قاهره ادامه می‌دهند. مجالس ذکر آنان هر هفته در اجتماعات سی نفره، با خواندن آثاری از دردیر، شامل مسبَّعات (اذکاری که ادعا می‌شود خضر به حضرت موسی تعلیم داد) و منظومة اسماءالحسنی، و نیز خواندن قصیدة بُرده، سرودة شرف‌الدین بوصیری* در ستایش پیامبر اکرم، برگزار می‌شود و سپس در ضمن خواندن اذکار و رعایت آداب خاصی در تنفس و تمرکز، حاضران به خلسه می‌روند (← علی‌پاشا مبارک، ج 6، ص 75؛ بانرت، ص 61ـ62). از انشعابات این طریقت، سَباعیّه، صاویّه و شُبراوِیّه هستند. صاویّه در مصر و یمن و حجاز پیروان بیشتری داشته‌است (مارتین، ص 304).منابع: توفیق طویل، التصوف فی مصر إبان العصر العثمانی، ]قاهره [1988؛ علی‌پاشا مبارک، الخطط التوفیقیة الجدیدة لمصر و القاهرة و مدنها و بلادها القدیمة و الشهیرة، بولاق 1306، چاپ افست قاهره 1425ـ1426/ 2004ـ2005؛Pierre Jean Daniel André, Contribution à l'étude des confréries religieuses musulmanes, Alger [1956]; Ernst Bannerth, "La Khalwatiyya en Egypte: quelques aspects de la vie d'une confrérie", Mélanges de L'Institut dominicain d'études orientales du Caire, vol.8 (1964-1966); B. G. Martin, "A short history of the Khalwati order of dervishes", in Scholars, Saints, and Sufis: Muslim religious institutions in the Middle East since 1500, ed. Nikki R. Keddie, Berkeley: University of California Press, 1978; André Raymond, "Quartiers et mouvements populaires au Caire au XVIIIéme siécle", in Political and social change in modern Egypt: historical studies from the Ottoman conquest to the United Arab Republic, ed. P. M. Holt, London: Oxford University Press, 1968; Gamal el-Din Shayyal, "Some aspects of intellectual and social life in eighteenth - century Egypt", in ibid; J. Spencer Trimingham, The Sufi orders in Islam, London 1973.