خلف صلاح

N خَلَف، صلاح، معروف به ابوإیاد، از رهبران برجسته سازمان آزادی بخش فلسطین* (ساف). صلاح خلف در ۹ شهریور ۱۳۱۲/ ۳۱ اوت ۱۹۳۳ در شهر یافا در خانواده ای فقیر به دنیا آمد. پدرش کارمند اداره ثبت املاک بود. صلاح خلف تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش به پایان رساند. وی از نوجوانی به عضویت یکی از سازمانهای شبه نظامی فلسطینی، به نام نجاده (منظّمة النجادة)، درآمد که با هاگانا ، از سازمانهایتروریستی یهودی، مبارزه می کرد (خلف، ص ۴۳؛ «الشهید صلاح خلف (ابوإیاد)»، ۲۰۱۰؛ خیریه قاسمیه، ص ۸۸۴). با اشغال رسمی فلسطین در ۱۳۲۷ش/ ۱۹۴۸، صلاح خلف به همراه خانواده اش در ۲۳ اردیبهشت/ ۱۳ مه همان سال به غزه رفت و با وجود فقر و کمبود امکانات، تحصیلات دبیرستانی خود را در آنجا به پایان رساند (خلف، ص ۳۷، ۵۸؛ موسوعة السیاسة، ذیل «صلاح خلف (ابوایاد)»). در ۱۳۳۰ش/ ۱۹۵۱، وی برای ادامه تحصیل به قاهره رفت و از هنرسرای عالی دارالعلوم لیسانس فلسفه و روان شناسی، و هم زمان از دانشگاه عین الشمس دیپلم تعلیم و تربیت گرفت (خلف، ص ۶۵ـ۶۷، ۸۱؛ خیریه قاسمیه، همانجا؛ کیمرلینگ ومیگدال ، ص ۲۴۴).وی فعالیتهای سیاسی خود را به طور جدّی با عضویت در اتحادیه دانشجویان فلسطینی (اتحادُ طلبةِ فلسطین) در قاهره آغاز کرد. او با یاسر عرفات* که ریاست این اتحادیه را از ۱۳۳۱ش/ ۱۹۵۲ برعهده داشت، محمود عباس معروف به ابومازن، خلیل الوزیر* معروف به ابوجهاد، و فاروق قَدومی آشنا شد. این اتحادیه پس از مدتی به اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی (الاتحادالعام لطلبةِ فلسطین) تغییر نام داد (فالوجی، ص ۲۷ـ۲۸؛ خیریه قاسمیه، همانجا؛ والاچ ، ص۹۰). صلاحخلف تا ۱۳۳۵ش/ ۱۹۵۶ چهار سال معاون یاسر عرفات بود و در این سال به ریاست اتحادیه عمومی دانشجویان فلسطینی برگزیده شد. او تظاهرات زیادی در حمایت از حقوق فلسطینیها برگزار کرد و در ۱۳۳۴ش/۱۹۵۵ در دیدار با جمال عبدالناصر خواستهای دانشجویان فلسطینی را به او منتقل کرد (خلف، ص ۷۳ـ۷۷).صلاح خلف در ۱۳۳۶ش/۱۹۵۷ پس از پایان تحصیلاتش به غزه بازگشت و به تدریس پرداخت. وی در ۱۳۳۸ش/ ۱۹۵۹ به کویت رفت و در آنجا نیز به تدریس ادامه داد (خیریه قاسمیه، همانجا؛ ریاض نجیب رَیِّس و دنیا حبیب نحاس، ص۲۵۶). صلاح خلف به همراه یاسر عرفات، محمود عباس، فاروق قدومی، کمال عدوان، محمدیوسف النجار و خلیل الوزیر، در تأسیس جنبش فتح* به رهبری یاسر عرفات، در ۱۸ مهر ۱۳۳۸/ ۱۰ اکتبر ۱۹۵۹ در کویت، سهم اساسی داشت (فالوجی، ص ۴۱؛ والاچ، ص ۱۰۵ـ ۱۰۶؛ هارت ، ص ۱۲۷). او که در بخش سیاسی فتحفعال بود، به کشورهای عربی سفرهای متعددی کرد. وی کوشید احمد شُقَیری*، رئیس سازمان آزادی بخش فلسطین، را به همکاری با جنبش فتح ترغیب کند، اما موفق نشد (خلف، ص ۱۰۹، ۱۱۳ـ۱۱۴).پس از حمله هوایی اسرائیل به مصر در جنگ شش روزه در ۱۵ خرداد ۱۳۴۶/ ۵ ژوئن ۱۹۶۷، صلاح خلف تمام فعالیت خود را در جنبش فتح متمرکز کرد و مسئول بخش اطلاعات و امنیت شد (خیریه قاسمیه، ص ۸۸۴ـ۸۸۵؛ خلف، ص ۱۲۹ـ۱۳۰، ۱۳۵). وی سپس به اردن رفت و در نبرد کرامه شرکت کرد. در این جنگ، ارتش اسرائیل در اول فروردین ۱۳۴۷/ ۲۱ مارس ۱۹۶۸ به پایگاههای چریکهای فتح در منطقه الکرامه اردن حمله کرد که نیروهای فتح، به کمک ارتش اردن، ارتش اسرائیل را به عقب نشینی واداشتند (محسن محمدصالح، ص ۳۱۵؛ موسوعة السیاسة، همانجا؛ تسلر ، ص ۴۲۵ـ۴۲۶).پس از انتخاب عرفات به ریاست کمیته اجرایی (اللجنة التنفیذیة) سازمان آزادی بخش فلسطین در ۱۵ بهمن ۱۳۴۷/ ۴فوریه ۱۹۶۹، صلاح خلف در ۱۳۴۹ش/۱۹۷۰ به ریاست بخش اطلاعات (الاجهزة الخاصة) آن سازمان برگزیده شد (خیریه قاسمیه، ص ۸۸۵؛ خلف، مقدمه رولو، ص ۱۷). در واقعه سپتامبر سیاه* (حمله ارتش اردن به چریکهای فلسطینی در این کشور)، صلاح خلف نیز دستگیر و زندانی شد، اما با میانجیگری و درخواست جمال عبدالناصر*، پس از مدت کوتاهی آزاد گردید و به مصر رفت (فالوجی، ص ۷۴ـ۷۵؛ خلف، ص ۲۰۲). مقامات اردنی او را به تأسیس سازمان سپتامبر سیاه (ایلول الاَسْوَد)، و ترور وصفی التل (نخست وزیر اردن) در ۷ آذر ۱۳۵۰/ ۲۸ نوامبر ۱۹۷۱ متهم کردند، اما ابوإیاد هرگونه ارتباط میان سازمان آزادی بخش فلسطین و جنبش فتح را با سازمان سپتامبر سیاه رد کرد. اسرائیلیها چندبار برای قتل وی در بیروت و دمشق، به ویژه در ۱۳۵۲ش/ ۱۹۷۳، طرح ریزی کردند که ناکام ماند (خلف، ص ۲۲۱ـ۲۲۳، ۲۶۵؛ وفا، ص ۶۷؛ ریاض نجیب ریّس و دنیا حبیب نحاس، ص ۲۵۷). در نشست اتحادیه عرب در ۱۳۵۳ش/ ۱۹۷۴ در رباط (پایتخت مغرب)، مقامات اردن وی را به توطئه قتل نافرجام ملک حسین بن طلال* متهم کردند، اما پس از مذاکره عرفات و حسن دوم*، خلف از این اتهام تبرئه گردید. در این نشست طی قطعنامه ای، سازمان آزادی بخش فلسطین تنها نماینده قانونی فلسطین برای تشکیل دولت ملی مستقل شناخته شد که پیروزی بزرگی برای صلاح خلف و دیگر همفکرانش به شمار می آمد (خلف، ص ۳۱۴ـ ۳۱۶؛ تسلر، ص ۴۸۴). او همچنین پیش از امضای معاهده ۲۸ دی ۱۳۵۳/ ۱۸ ژانویه ۱۹۷۵ میان مصر و اسرائیل، برای بازداشتن انورسادات* (رئیس جمهوری مصر) از امضای این معاهده با وی مذاکره کرد که بی نتیجه ماند (خلف، ص ۳۳۳ـ۳۳۴).پیش از آغاز جنگ داخلی لبنان در ۱۳۵۴ش/۱۹۷۵ و درگیری میان چریکهای فلسطینی و فالانژیستها، صلاح خلف عازم لبنان شد. او کوشید گروهها و احزاب ملی لبنانی را به حمایت سیاسی و نظامی از سازمان آزادی بخش فلسطین ترغیب کند. این درگیریها با میانجیگری کشورهای عربی در ۱۳۵۵ش/ ۱۹۷۶ پایان یافت (>دایرة المعارف فلسطینیها< ،ذیل مادّه؛ خلف، ص ۳۴۱، ۴۱۲ـ۴۱۳؛ خیریه قاسمیه، ص ۸۹۲؛ تسلر، ص ۴۹۵). پس از تیره شدن مناسبات سازمان آزادی بخش فلسطین و سوریه، صلاح خلف به دمشق رفت. مذاکرات وی با حافظ اسد به رفع اختلافات و بهبود مناسبات طرفین منجر شد (خلف، ص ۴۱۷ـ۴۲۲). پس از سفر انورسادات به اسرائیل، جبهه پایداری (متشکل از لیبی، الجزایر، سوریه، عراق، یمن جنوبی و سازمان آزادی بخش فلسطین) در ۱۳۵۶ش/ ۱۹۷۷ در مخالفت با آن تشکیل شد. صلاح خلف و یاسر عرفات در مذاکرات مقدّماتی برای تشکیل این جبهه در طرابلس نقش محوری داشتند (همان، ص ۴۳۸ـ۴۴۳).با حمله اسرائیل به جنوب لبنان در ۱۶ خرداد ۱۳۶۱/ ۶ ژوئن ۱۹۸۲ و ورود نیروهای چندملیتی به بیروت، چریکهای فلسطینی در اول شهریور/ ۲۳ اوت همان سال از بیروت خارج شدند. پس از آن صلاح خلف، به همراه دیگر رهبران سازمان آزادی بخش فلسطین، به تونس رفت (>دایرة المعارف فلسطینیها<، همانجا؛ طرابلسی، ص ۳۷۵ـ۳۷۶).با اینکه صلاح خلف از شخصیتهای برجسته جناح چپ جنبش فتح به شمار می آمد، پس از اختلاف میان جناح چپ با کادر رهبری این جنبش، به مخالفان نپیوست و با وجود اختلاف نظر با یاسر عرفات، به وی وفادار ماند. وی با اتخاذ خط مشی میانه روی، با مذاکرات مستقیم فلسطینیها و اسرائیلیها موافقت کرد و در ۱۳۶۷ش/ ۱۹۸۸ صلح با اسرائیل را پذیرفت (سمیح فرسون، ص ۳۸۷، ۴۰۱ـ۴۰۲؛ کیمرلینگ و میگدال، ص ۳۱۷؛ ریاض نجیب ریّس و دنیا حبیب نحاس، ص ۲۵۷).صلاح خلف با موضع گیری مخالف با سازمان آزادی بخش فلسطین، حمله عراق به کویت (۱۳۶۹ش/ ۱۹۹۰) را، که سازمان از آن حمایت کرده بود، محکوم کرد. در ۲۴ دی ۱۳۶۹/ ۱۴ ژانویه ۱۹۹۱، خلف در تونس کشته شد. گفته اند او را حمزه أبوزید، نگهبان شخصی أبی الهول (رئیس بخش اطلاعات جنبش فتح) ــبراساس طرح از پیش برنامه ریزی شده صبری البنا معروف به أبونضال، رئیس سازمان انقلابی فتح (تنظیم فتح الثوری)، که از جنبش فتح منشعب شده بودــ و به دستور مستقیم صدام حسین ترور کرده است (فالوجی، ص ۲۷، پانویس ۱؛ >دایرة المعارف فلسطینیها<، همانجا؛ پاپه ، ص ۲۲۳).صلاح خلف اعتقاد داشت مأموریت اساسی سازمان آزادی بخش فلسطین، کمک به ایجاد دولت دموکراتیک در سرزمین فلسطین است، به گونه ای که مسلمانان و یهودیان دارای حقوق کاملا مساوی باشند و در صلح و دوستی زندگی کنند؛ اما واگذار کردن بخشی از سرزمین فلسطین یا اجازه استقرار حکومت صهیونیستی که بنابر ماهیت خود، سایر فلسطینیان را از حقوق طبیعی خود محروم می کند، از نظر وی کاملا منتفی و مردود بود (خلف، ص ۳۰۲).منابع : صلاح خلف، فلسطینی آواره: خاطرات ابوایاد مسئول اطلاعات و امنیت ساف، ]به روایت[ اریک رولو، ترجمه حمید نوحی، تهران ۱۳۸۱ش؛ خیریه قاسمیه، «المُذَکِّرات و السیر الذاتیة الفلسطینیة»، در الموسوعة الفلسطینیة، قسم ۲، ج ۳، بیروت ۱۹۹۰؛ریاض نجیب رَیِّس و دنیا حبیب نحاس، راه دشوار مقاومت فلسطین، ترجمه حمید فرزانه، تهران ۱۳۵۷ش؛ «الشهید صلاح خلف (ابوایاد)»، کتائب شهداءالاقصی، ۲۰۱۰.Retrieved May ۲۳, ۲۰۱۰, from http://www.kataibaqssa. com/new arab/news.Php?action=view & id=۲۹۸;فواز طرابلسی، تاریخ لبنان الحدیث: من الامارة الی اتفاق الطائف، بیروت ۲۰۰۸؛ فرید فالوجی، عاش مهمومآ مات مسمومآ: ابوعمار ثائر اسطوری ام عمیل اسرائیلی، دمشق ۲۰۰۵؛ سمیح فرسون، فلسطین والفلسطینیون، ترجمة عطا عبدالوهاب، بیروت ۲۰۰۳؛ محسن محمد صالح، فلسطین: دراسات منهجیة فی القضیة الفلسطینیة، ]قاهره [۱۴۲۴/۲۰۰۳؛ موسوعة السیاسة، چاپ عبدالوهاب کیالی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر، ۱۹۷۹ـ۱۹۹۴؛ افسانه وفا، یاسر عرفات: از مبارزه تا مذاکره، تهران ۱۳۸۳ش؛, ed. Philip Mattar, Encyclopedia of the Palestinians Chicago: Fitzroy Dearborn Publishers, ۲۰۰۰, s.v. "Khalaf, Sahah" (by As&#۳۹;ad AbuKhalil); Alan Hart, Arafat: a Kimmerling Baruch ۱۹۸۹; Bloomington biography, political and Joel. S. Migdal, The Palestinian people: a history, Cambridge ۲۰۰۳; Ilan Pappe, A history of modern Palestine: one land, two peoples, Cambridge ۲۰۰۴; Mark Tessler, A history of the Israeli-Palestinian conflict, Bloomington ۱۹۹۴; Janet Wallach and John Wallach Arafat in the eyes of the beholder, New York ۱۹۹۰.