خَدَّه، محمد، نقاش خودآموخته و از پیشگامان هنر مدرن الجزایر. او در 1309ش/ 1930 در شهر مُسْتَغانِم زاده شد. پدرش کشاورز بود. خده دوران کودکی را، بهسبب نابینایی پدر و مادرش، با دشواری سپری کرد ()فرهنگ هنر(، ذیل مادّه؛ «محمد خدّه»، 2010ب). پس از پایان تحصیلات مقدماتی، در چاپخانهای به کارآموزی مشغول شد. گوناگونی حروف و قواعد آنها وی را شیفته خود ساخت و آثار این شیفتگی بعدها در نقاشیهایش پدیدار شد. دیدار وی از موزه هنرهای زیبای الجزایر در 1327ش/ 1948، در گرایش جدّی او به نقاشی مؤثر بود («محمد خدّه»، 2010ب).در 1329ش/ 1950، به همراه دوست و همکلاسیاش عبداللّهبن عنتر به پاریس که در آن دهه از مراکز عمده هنر جهان بود، رفت («محمد خدّه»، 2008). خده در آثار نخستینش گرایشهای طبیعتگرایانه داشت و پس از آشنایی نزدیک با هنر کلاسیک اروپا و تحول هنر انتزاعی و مطالعه پژوهشهای اروپاییان درباره هنر افریقایی، شرق دور و اسلامی، به سوی هنر غیرفیگوراتیو کشیده شد (همانجا) و از 1333ش/ 1954 از نقاشی فیگوراتیو فاصله گرفت («محمد خدّه»، 2010ب). تجربیات او در نقاشی، به هنرمند مراکشی همعصرش، احمد شرقاوی، نزدیک بود («محمد خدّه»، 2008). خده در پاریس در سالهای 1334، 1336 و 1337ش/ 1955، 1957، 1958 آثارش را در چند نمایشگاه به نمایش گذارد ()فرهنگ هنر(، همانجا)، گرچه همچون اغلب هنرمندان الجزایری که در دهه 1330ش/ 1950 به کمال رسیدند، هیچ آموزش رسمی در هنر ندیده بود. خده در جستجوی زبان بصری خاص خویش بود و در این زمینه، مطالعه تجربیات ماتیس، موندریان و کله درباره خط، وی را بهکشف ویژگی خط عربی سوق داد. او با الهام از خط کوفی مغربی و طرح خالکوبی بربرها به خلق ترکیببندیهای انتزاعی خاص با ویژگیهای بومی دست یافت («محمد خدّه»، 2010ب؛ «محمد خدّه»، 2008؛ مرابط، ص115). تجربههای اولیه خده تجاربی منفرد و پراکندهاند از جمله آثاریکه درباره دردها و رنجهای آزادیخواهان و خشونت بر ضد فلسطینیها خلق کردهاست. اما آثار بعدی وی منسجمتر و یکپارچهتر («محمد خدّه»، 2010ب) و موضوع اصلی آنها طبیعت و خوشنویسی است ()فرهنگ هنر(، همانجا).خده در دهه 1340ش/ 1960 به الجزایر بازگشت و تمام وقتش را صرف نقاشی، گراوور (چاپنقش) و تئاتر (در نقش طراح هنری) کرد. او در 1370ش/ 1991 در زادگاهش درگذشت (همانجا).خده مطالعات موشکافانهای درباره رنگ کرد و خلقنقاشیهای بدیع با رنگهای محدود (یک یا دو رنگ) نشاندهنده درک عمیق وی از رنگ در نقاشی است (همانجا؛ «محمد خدّه»، 2008). استفاده از ابزار خاص در نقاشی مثل حروف سربی، ابزار دندانپزشکی و غیره برای ایجاد بافت یا طرح از دیگر ویژگیهای آثار اوست (رجوع کنید به «محمد خدّه»، 2008؛ مرابط، ص115). او آثارش را در اروپا، ژاپن، خاورمیانه، و امریکا نیز به نمایش گذاشت. آثار وی در مجموعههای متعددی از جمله موزه هنر مدرنِ پاریس و موزه ملی هنرهای زیبای الجزایر نگاهداری میشوند ()فرهنگ هنر(، همانجا). از جمله آثار برجسته وی میتوان از )قبیله( (1339ش/1960)، و )درخت زیتونمدیترانهای( (1356ش/ 1977) نام برد (همانجا؛ نیز رجوع کنید به مرابط، ص 114). او مجموعه کارهایی نیز در ابعاد کوچک (مثلا در ابعاد 13 سانتیمتر × 5ر21 سانتیمتر یا 3ر11 سانتیمتر × 3ر11 سانتیمتر) دارد، از جمله )ردپا( (1359ش/ 1980)، )تعویذ( (1980) و )پژواک( (1365ش/1986؛ «محمد خدّه»، 2008؛ «محمد خدّه»، 2010الف). او مهمترین نقاش در شکلگیری نقاشی مدرن در الجزایر است و نقاشیهای او در زمره آثار ملی الجزایر به شمار میآیند («محمد خدّه»، 2008؛ )فرهنگ هنر(، همانجا).منابع : خلیل مرابط، «خدة محمد»، در الفن العربی المعاصر : مجموعة متحف معهدالعالم العربی، پاریس: معهدالعالم العربی، ] 1989[؛The Dictionary of art, et. Jane Turner, NewYork: Grove, 1998,s.v. "Khadda,Muhammad"(by S.J.Vernoit); "Mohamed Khadda", Association pour la defense et l'illustration des arts d'Afrique et d'Oceanie (ADEIAO), 2010a. Retrieved Sept. 12, 2010, from http://www.adeiao.org/algerie/ mohamed-khadda. html; "Mohammed Khadda", Galerie arts en liberte. Retrived July 14, 2008, from http://www. artsenliberte.com/php/content/view/42/43; "Mohammed Khadda: un peintre au sommet de son art", El Watan, 2010b. Retrieved sept. 12, 2010, from http://www. elwatan.com/Mohammed-Khadda-un-peintre-au.