حورانی آلبرت

حورانی، آلبرت، نویسنده‌ و پژوهشگر مسائل خاورمیانه. او در 14 جمادی‌الاولی 1333/ 31 مارس 1915 در شهر منچستر انگلیس، از پدر و مادری مسیحی، به‌دنیا آمد. پیشتر خانواده‌اش از جنوب لبنان به انگلیس مهاجرت کرده و مذهب خود را از ارتدوکس به پروتستان تغییر داده بودند و پدرش ارشد کلیسای محله خود در شهر منچستر بود (یوسف، ص 86؛ فواز، 2000؛ هاپوود، ص 26). حورانی پس از گذراندن تحصیلات اولیه در منچستر، برای ادامه تحصیل به لندن رفت و از 1312ش/ 1933 در کالج مادلن، در دانشگاه آکسفورد، در رشته‌های فلسفه، علوم سیاسی و اقتصاد تحصیل نمود و با کسانی چون چارلز عیساوی (عیسوی)، که بعدها از خاورمیانه‌شناسان برجسته شد، آشنا گردید. او در 1315ش/1936 از این دانشگاه فارغ‌التحصیل شد (رجایی، ص 686؛ فواز، 2000؛ یوسف، همانجا).حورانی پس از آن به لبنان رفت و دو سال در دانشگاه امریکایی بیروت، در رشته علوم سیاسی، تدریس کرد. با شروع جنگ جهانی دوم در 1318ش/1939، به لندن بازگشت و تا 1322ش/ 1943 در مؤسسه سلطنتی امور بین‌المللی، زیرنظر آرنولد توینبی و همیلتون گیب، از خاورشناسان معروف، به پژوهش پرداخت (فواز، 2000؛ رجایی، ص 686ـ687). وی از 1322 تا 1324ش/ 1943ـ1945 نیز در دفتر نماینده دولت انگلیس در قاهره و پس از آن در دفتر عرب در لندن به تحقیق اشتغال داشت. در 1327ش/1948 عضو هیئت علمی کالج مادلن گردید و در 1332ش/1953، در همین دانشگاه، به عنوان نخستین مدیر مرکز ]مطالعات[ خاورمیانه در کالج سنت آنتونی برگزیده شد. وی در پیشرفت مطالعات خاورمیانه سهم بسزایی داشت، تا اینکه در 1359ش/1980 بازنشسته شد (فواز، 2000؛ رجایی، ص 687). پس از بازنشستگی همچنان به فعالیتهای علمی ادامه داد و گاهی، در سمت استاد مدعو، در دانشگاههایی چون دانشگاه شیکاگو و هاروارد تدریس کرد. دانشگاه هاروارد کوشید وی را برای مدیریت مرکز مطالعات خاورمیانه جذب کند، اما او نپذیرفت (رجایی، همانجا). حورانی در 27 دی 1371/ 17 ژانویه 1993 در آکسفورد درگذشت (فواز، 2000).از او آثار مهمی به‌جا مانده است که برخی از آنها عبارت‌اند از : )سوریه و لبنان، )اقلیتها در جهان عرب(، )نگرشی تاریخی(، )فکر عربی در عصر لیبرالی: 1798ـ 1939(، )اروپا و خاورمیانه(، )ظهور خاورمیانه جدید(، تاریخ مردمان عرب، )اسلام در اندیشه اروپایی( (رجوع کنید به رجایی، ص 688؛ ویلسون، ص 553ـ 563).حورانی در نوشته‌های خود به معرفی مردم خاورمیانه و اندیشه‌های آنان و طرحها و راههای آنان برای تمدن‌سازی پرداخته و همچنین درک دانشمندان اروپایی را از خاورمیانه و اسلام بررسی کرده است. وی، مانند ابن‌خلدون* و آرنولد توینبی، در آثار خود واحد مطالعه را تمدن و حوزه تمدنی قرار داده است؛ حوزه تمدنی و تمدن مورد نظر او جهانی است که براساس آموزه اسلام و به وساطت زبان عربی شکل گرفته و به عنوان جهان اسلام قابل تعریف و شناسایی است (رجایی، ص 690).از دیدگاه حورانی (1996، ص 7ـ12)، اگرچه آشنایی اروپاییان با اسلام در ابتدا بسیار ناقص و غیراصولی بود و ده قرن با جهان اسلام در چالش مذهبی و فکری بودند، اما از قرن دهم/ شانزدهم به بعد آشنایی آنان با اسلام بیشتر شد و پژوهشهای جدّی و گسترده‌ای برای درک بیشتر ماهیت اسلام انجام دادند (نیز رجوع کنید به همو، 1980، ص 1ـ18). از سوی دیگر، در جهان اسلام نیز اندیشمندان مسلمان ضمن آشنایی با آموزه‌های غربی، برای برون‌رفت از بحرانهای پیشِرو و رفع موانع پیشرفت سه راهکار در پیش گرفتند: گروهی که جهان جدید و تحولات کشورهای غربی را نماینده فرهنگ بشری، فضائل مدنی و دموکراسی تلقی می‌کردند غرب‌گرایی را در پیش گرفتند. گروه دوم راز عقب‌ماندگی مسلمانان را دوری از آموزه‌های اسلامی می‌دانستند و در پی احیای تعلیمات اسلامی بودند و گروه سوم راه رهایی را در روی آوردن جهان عرب به ملی‌گرایی عربی و اتحاد عرب براساس زبان مشترک می‌دانستند (حورانی، 2002الف، ص 67، 103، 245؛ نیز رجوع کنید به رجایی، ص 697ـ698).حورانی ( 2002ب، ص 58) توضیح داده است که مفهوم ملی‌گرایی مدرن براساس زبان مشترک و جامعه سیاسیِ کاملاً مجزا، در جهان اسلام پدید نیامد. او ( 2002الف، ص 341ـ343) از سه نوع ملی‌گرایی در منطقه خاورمیانه نام می‌برد که به ترتیب زمان ظهورشان عبارت‌اند از: نوعی ملی‌گرایی که وی از آن به ملی‌گرایی دینی یاد می‌کند؛ ملی‌گرایی سرزمینی یا منطقه‌گرایانه، که به عقیده او شباهتهایی با ملی‌گرایی اروپایی دارد؛ و ملی‌گرایی قومی و زبانی که در عصر حاضر نیرومندترین و نافذترین نوع تفکر سیاسی در خاورمیانه است.به‌طور کلی، آثار حورانی منشأ بسیاری از اندیشه‌های تازه و مباحث جدّی شده است. بسیاری از دانشجویان و نویسندگان امور خاورمیانه، او را پدر فکری خود به‌شمار آورده و مشی او را دنبال نموده‌اند. رسانه‌های گروهی نیز همواره با وی درباره خاورمیانه مشورت می‌کردند (رجایی، ص 688ـ689).منابع: فرهنگ رجایی، «دانشوری و تمدن‌سازی: آلبرت حورانی، یک الگوی دانشگاهی»، فصلنامه خاورمیانه، سال 2، ش 3 (پاییز 1374)؛ محمدخیر یوسف، تکملة معجم‌المؤلفین، بیروت 1418/1997؛Leila Fawaz, "Albert Hourani biography", MESA: Middle East Studies Association, 2000. Retrieved June.21, 2009, from http://www.mesa. arizona. edu/excellence/ houranibio.htm; Derek Hopwood, "Albert Hourani: Islam, Christianity and Orientalism", St. Antony's College, St. Antony's College record 2003. Retrieved June. 21, 2009, from http://www.sant.ox. uk/ antonians/ record 2003. pdf; Albert Hourani, Arabic thought in the liberal age: 1798-1939, Cambridge 2002a; idem, Europe and the Middle East, Berkeley, Calif. 1980; idem, A history of the Arab peoples, London 2002b; idem, Islam in European thought, Cambridge 1996; Mary C. Wilson, "Bibliography of published works by A.H. Hourani", International journal of Middle East studies, vol.16. no.4, (Nov. 1984).