چمکنی محمدعمر

چَمْکَنی، محمدعمر، معروف به میان‌عمر صاحب، عالم و عارف نقشبندی هندی قرن دوازدهم. پدرش، محمدابراهیم، از اهالی باجَوْر* بود. محمدعمر در 1084 در روستای فریدآباد به دنیا آمد. وی، پس از فوت پدرش، به روستای چمکنی در مشرق پیشاور رفت و تحت تعلیم و تربیت ملک‌سعید، پدربزرگ مادری‌اش، قرار گرفت (قادری، ج 1، ص 92؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 877)، سپس به فراگیری علوم دینی پرداخت و تصوف و آداب طریقت را نزد شیخ یحیی اَتَکی، از مشایخ نقشبندیه و مرید شیخ سعدی لاهوری، فراگرفت (قادری، ج 1، ص 93ـ95؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 877). نیز گفته‌اند (رجوع کنید به غلام سرور لاهوری، ج 1، ص 647؛ قادری، ج 1، ص 95) که او از مریدان و یاران سعدی لاهوری بوده است. محمدعمر در چمکنی به تبلیغ و معرفی طریقت نقشبندیه پرداخت و مدارس بسیاری برای ترویج و تحصیل علوم و معارف دینی تأسیس کرد (د. اردو، همانجا؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 847).محمدعمر خلفا و شاگردان بسیاری داشت (برای اطلاع از نام برخی از آنها رجوع کنید به قادری، ج 1، ص 99ـ100؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 878). احمد شاه ابدالی (حک : 1173ـ1182)، که بارها به ملاقات او در چمکنی رفت و در بسیاری امور با وی مشورت می‌کرد (د. اردو، همانجا)، نیز از شاگردان او دانسته شده است (قادری، ج 1، ص 100).محمدعمر چمکنی در 1190 (همان، ج1، ص92) و به قولی (رجوع کنید به د.اردو، همانجا) در 1200 از دنیا رفت و در چمکنی به خاک سپرده شد. از او آثار بسیاری به پشتو، عربی و فارسی به جا مانده است که از آن جمله‌اند: معالی فی شرح الامالی؛ سِرُّالاسرار یا خزینةالاسرار (منزوی، ج2، ص1161ـ1162، ج3، ص1427، ج 11، ص 938)؛ خلاصه کیدانی، به نظم؛ شمایل‌النبی، به نظم؛ پشتو نسب‌نامه (قادری، ج 1، ص 97ـ98؛ ظهورالدین احمد، ج 3، ص 879)؛ و ظواهر السرائر یا جواهرالاسرار، در احوال و مناقب شیخ سعدی لاهوری (غلام سرور لاهوری، ج 1، ص 647ـ648؛ استوری، ج 1، بخش 2، ص 1015).منابع : اردو دائره معارف اسلامیه، لاهور 1384ـ1410/ 1964ـ1989، ذیل «چمکنی، میان عمر صاحب» (از عبدالحی حبیبی)؛ ظهورالدین احمد، پاکستان مین فارسی ادب، ج 3، لاهور 1977؛ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیا، کانپور 1332/1914؛ محمدامیرشاه قادری، تذکره علماء و مشائخ سرحد، ج 1، پیشاور [?1383/ 1964[؛ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، اسلام‌آباد 1362ـ1370ش؛Charles Ambrose Storey, Persian literature: a bio- bibliographical survey, vol.1, pt.2, London 1972.