چَلَبی، آصف‌حالت، شاعر و نویسنده معاصر ترک. وی در 1286ش/ ذیحجه 1325 در استانبول به‌دنیا آمد. از کودکی نزد پدرش و معلمان خصوصی به تحصیل پرداخت و ضمن آشنایی با زبانهای عربی، فارسی و فرانسه، در زمینه مسائل دینی و تصوف نیز درس گرفت و سپس در دبیرستان غلطه‌سرایی استانبول ادامه تحصیل داد. پس از آن، مدتی از احمد رمزی‌آق‌یورَک* (آخرین شیخ مولوی‌خانه اُسکدار) و نیز از رئوف‌یکتابیگ (از موسیقی‌شناسان آن زمان) موسیقی و نُت آموخت. چندی برای ادامه تحصیل به فرانسه رفت و پس از بازگشت به استانبول، چند ماهی در مدرسه هنرهای زیبا درس خواند و سرانجام از مدرسه حرفه‌ای عدلیه فارغ‌التحصیل شد و در ادارات عدلیه، راه‌آهن، راههای دریایی و بانک عثمانی کار کرد و سرانجام، به‌عنوان کتابدار رشته فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه استانبول استخدام شد و تا پایان زندگی (مهر 1337/ اکتبر 1958) به این کار ادامه داد (د.ا.د.ترک؛ ایشیق، ذیل مادّه؛ قورداقول/ کورداکول، ص118؛ )دایرةالمعارف جمهوریت(، ج 2، ص 342).به‌نظر قاباقلی (ج 3، ص 431) آصف‌حالت چون نسب از مولانا جلال‌الدین رومی داشته، چلبی نامیده می‌شده است، اما به گمانی دیگر، وجه تسمیه وی به چلبی، از این روست که خانواده‌اش از جانب پدر با خاندان عثمانی پیوند داشته و والدینش از جمله سادات بوده‌اند (رجوع کنید به )دایرةالمعارف ادیبان دنیای ترک(، ذیل مادّه). باتوجه به اینکه واژه چلبی به‌معنای شخص محترم، مؤدب، باسواد و ظریف به‌کار رفته، و نیز عنوان شاهزادگان عثمانی، ندمای سلاطین، کاتبان دیوان همایون، علمای غیرروحانی و استادان موسیقی وابسته به دربار بوده، و شیوخ خانقاه مولوی و اولاد و احفاد مولوی نیز چلبی نامیده می‌شده‌اند (میدان لاروس، ج 3، ص 182)، انتساب وی به مولوی یا سلاطین عثمانی، تنها به دلیل چلبی بودن شهرتش، قاطع نمی‌نماید، لیکن حاکی از آن است که در خاندانی معتبر و با فرهنگ پرورش یافته است. وی دانش خود را با علاقه و مطالعه پیگیر توسعه داد و تا حدودی زبانهای هندی و سنسکریت را با خودآموزی فراگرفت و با فرهنگهای باستان جهان، از جمله فرهنگهای هند و شرق دور و آیین بودا، آشنایی یافت و همه اینها بر شعرش تأثیر نهاد، چنان‌که در شعر «مصرِ قدیم» خود به فرهنگ باستان مصر اشاراتی کرده و در شعر «سیدهارته» تعبیری آورده که از یک دعای بودایی گرفته شده است و کتاب شعری با عنوان اُم مانی پادمه هوم (گوهر درون گل نیلوفر) دارد که در تبت بر دیوارهای خانه‌ها و دیرها نوشته می‌شد ()دایرةالمعارف ادیبان دنیای ترک(، همانجا).آصف‌حالت که از نوجوانی به سرودن رباعی و غزل به وزن عروضی و به سبک ادبیات دیوانی پرداخته بود، از اواخر دهه دوم زندگی خود به دیدگاه جدیدی در زمینه شعر رسید و با چاپ کردن سروده‌های خود در مجلات هوادار شعرنو، توجه دوستداران شعر را متوجه ظهور شاعری با ویژگیهای خارق‌العاده کرد؛ شاعری که سعی در پیوند دادن فرهنگهای شرق و غرب داشت و مایه الهامش تصوف و عرفان و شخصیتهای ادیان آسیایی و تمدنها و افسانه‌های باستانی بود (موتلوآی، ص 245) و ساختار زبانی خاص داشت. شعر او گاهی آمیزه‌ای است از زیبایی‌شناسی شعر دیوانی و شیوه تداعی صوتی حروف شاعران «حروف‌گرا»ی فرانسه (رجوع کنید به د.ا.د.ترک، همانجا). او شعر ناب را چونان کلمه‌ای واحد می‌انگاشت که نه می‌شد چیزی بر آن افزود و نه چیزی از آن کاست. به نظر وی حتی به جستجو در معنای بعضی واژه‌های شعر نیازی نیست، زیرا شعر کلمه بزرگی است که از کلمات کوچک‌تر پدید آمده است و همان‌طور که هجاهای حاصل از تجزیه یک کلمه به خودی خود دارای معنی نیستند، پرداختن به معانی واژگان به کار رفته در شعر نیز کاری بیهوده است (اوزقریملی، ص 337).با این توضیحات، شعر چلبی اگرچه مردم‌پسند نبود، بازتاب شایان توجهی در محافل ادبی ترکیه یافت و دوستدارانی برای وی و شعرش فراهم آورد (رجوع کنید به )دایرةالمعارف زبان و ادبیات ترکی(، ذیل مادّه). بی‌مناسبت نیست که او یکی از منحصربه فردترین شعرای دوره جمهوری ترکیه ()دایرةالمعارف ادیبان دنیای ترک(، همانجا)، از پیشاهنگان شعر نو (قاباقلی، ج 3، ص 461) و ارائه‌دهنده اصیل‌ترین نمونه‌های جریان عرفانی (انگین اون، ص110) به‌شمار آمده و بر تأثیرش بر شماری از شاعران نسلهای بعدی تأکید شده است (قورداقول/ کورداکول، همانجا).سروده‌های نوین چلبی در سه کتاب گردآوری و منتشر شده است: هه، که دربردارنده 45 شعر است (استانبول 1941)؛ لام الف، دربردارنده ده شعر (استانبول 1945)؛ و اُم‌مانی پادمه هوم (استانبول 1953).سمیح گونگور شعرهای چاپ شده در کتاب اخیر و نُه شعر دیگر شاعر را که در مجلات چاپ شده بود، در کتاب آصف حالت چلبی (استانبول 1985) منتشر کرده است.آثار دیگر آصف، در زمینه تحقیق و ترجمه، نیز ارزش خاصی دارند :1))رباعیات مولانا( (استانبول 1939)، که منتخبی است از رباعیات جلال‌الدین محمد بلخی، با ترجمه منثور رباعیات به ترکی و فرانسه. 2))مولانا: حیات و شخصیت( (استانبول 1940)، به پیوست نمونه‌هایی از ترجمه‌های آثار مولوی به فرانسوی و انگلیسی. 3)ملاجامی (استانبول 1940)، درباره احوال و آثار نورالدین عبدالرحمان جامی. 4)انتشار )دیوان اشرف اوغلی(، شاعر قرن هشتم و نهم و بنیان‌گذار طریقت اشرفیه (رجوع کنید به بانارلی، ج 1، ص 507ـ 508) در 1944. 5))رباعیات برگزیده( (استانبول 1945)، مشتمل بر ترجمه منثور 252 رباعی. 6))گوتاما بودا: براساس متون‌پالی(، درباره بودا و آیینش همراه با متون راجع به بودا بنابه شریعت پال (استانبول 1946). 7))استانبول در شعر دیوانی( (استانبول 1953)، مجموعه‌ای است از اشعار 85 شاعر. 8)نعیما(استانبول 1953)، در شرح‌حال نعیما، واقعه‌نگار عثمانی (رجوع کنید به بانارلی، ج 2، ص 694ـ697)، و معرفی روضة الحسین، اثر معروف او. 9)عمر خیام (استانبول 1954)، شامل بحثی تحقیقی درباره رباعی، شرح‌حال خیام نیشابوری، بررسی آثار او و ترجمه منثور تقریبآ چهارصد رباعی او. 10) )مولانا و مولویه( (استانبول 1957)، درباره احوال و آثار مولانا جلال‌الدین و طریقت مولویه، که یکی از معتبرترین آثار تحقیقی در این باره است (رجوع کنید به د.ا.د.ترک؛ )دایرةالمعارف ادیبان دنیای ترک(؛ )دایرةالمعارف زبان و ادبیات ترکی(، همانجاها).منابع :Nihad Sami Banarli, Resimli Turk edebiyati tarihi, I(stanbul 1971-1979; Cumhuriyet ansiklopedisi: 1923-2000, ed. Hasan Ersel et al. I(stanbul: Yapi Kredi Yayinlari, 2003; I(nci Enginun, "Cumhuriyet donemi Turk edebiyati", in Turkler, ed. Hasan Celal Guzel, Kemal Cicek, and Salim Koca, vol.18, Ankara: Yeni Turkiye Yayinlarin, 2002; I(hsan Isik, Turkiye yazarlar ansiklopedisi, Ankara 2004; Ahmet Kabakli, Turk edebiyati, I(stanbul 1965-1966; sukran Kurdakul, Sairler ve yazarlar so zlug, I(stanbul 1971; Meydan Larousse: buyuk lugat ve ansiklopedi, I(stanbul: Meydan Yayinevi, 1990-1991; Rauf Mutluay, 100 soruda agdai Turk edebiyati, I(stanbul 1973; Atilla Ozkirimli, Turk edebiyati tarihi, Ankara 2004; Turk dili ve edebiyati ansiklopedisi, I(stanbul: Dergah Yayinlari, 1976-1998, s.v. "Celebi, Asaf Halet" (by Mustafa Miyasoglu); Turk duunyas edebiyatcilari ansiklopedisi, Ankara: Ataturk Kultur Merkezi, 2002- ; TDVI(A, s.v. "Celebi, Asaf Halet" (by Abdullah Ucman).
