چرم، احکامفقهی. بهاستناد ادله فقهی، از جملهآیه سوممائده، برایاستفادهاز پوستحیواناتباید قبلاً آنها بهروششرعیتذکیه*شدهباشند. احکامپوستحیواناتدر منابعفقهی، غالباً در مباحثطهارت، صلاه، و صید و ذباحهمطرحشدهاست. در همه مذاهباسلامی، پوستحیواناتحلالگوشتدر صورتتذکیهــ با دباغییا بدونآنــ پاکو نماز خواندندر لباسِ فراوریشدهاز آنصحیحاست، ولیاستفادهاز پوستحیواناتحرامگوشتو نجس(مانند سگو خوکبهنظر فقهایامامیو، خوکبهنظر بیشتر فقهایاهلسنّت)، حتیاگر تذکیهو دباغیشدهباشد، جایز نیست(رجوع کنید به ابنبرّاج، ج2، ص442؛ ابنادریسحلّی، ج3، ص113ـ114؛ نجفی، ج6، ص345؛ زحیلی، ج1، ص254ـ 255؛ الموسوعه الفقهیه، ج15، ص251ـ252).استفادهاز پوستحیواناتحرامگوشتِ غیرنجس(مانند روباهو پلنگ) در صورتتذکیهو (بهنظر مشهور فقهایامامی) بهشرطدباغیشدن، در همه کارها جز نماز جایز است(رجوع کنید به ابنادریسحلّی، ج3، ص114؛ بحرانی، ج5، ص522 ـ526؛ غرویتبریزی، ج3، ص275). حنفیانو برخیاز مالکیان، تذکیهرا برایپاکشدنپوستاینقبیلحیواناتکافیدانستهاند (رجوع کنید به کاسانی، ج1، ص86؛ نووی، ج1، ص245ـ 246؛ زحیلی،ج1، ص254ـ256).فقهایامامیپوستمردار حلالگوشترا، حتیدر صورتدباغیشدن، نجسو نماز خواندندر چرمساختهشدهاز آنرا باطلشمردهاند (رجوع کنید به نجفی، ج8، ص48ـ49؛ طباطبائییزدی، ج1، ص132، 294، ج2، ص334؛ امامخمینی، 1410، ج3، ص50 ـ 55). حنفیانو شافعیاندباغیشدنپوستمردار (جز خوکبهنظر حنفیانو سگو خوکبهنظر شافعیان) را موجبپاکشدنآنمیدانند (رجوع کنید به کاسانی، ج1، ص85؛ نووی، ج1، ص214ـ216). در برابر، نظر مشهور در فقهمالکیو حنبلیپاکنشدنپوستمردار، حتیپساز دباغی، است(رجوع کنید به ابنقدامه، ج1، ص55؛ زحیلی، ج1، ص309ـ 310). بر ایناساس، حکمخرید و فروشو استفادهکردناز لباسدوختهشدهاز پوستمردار نیز در مذاهبمختلف، متفاوتاست(رجوع کنید به امامخمینی، 1368 ش، ج1، ص45ـ 58؛ الموسوعه الفقهیه، ج15، ص255ـ256).از دیدگاهفقها هنگامشکدر باره تذکیه حیوانیکهاز پوستآنچرمساختهشده، اصلعدمتذکیهجاریاست(رجوع کنید به کاظمیخراسانی، ج1، ص207ـ213). با وجود این، وجود برخینشانهها از نظر شرعیدلیل(اَماره) تذکیهبهشمار میرود، مانند دریافتچرمیا خرید آناز فرد مسلمان(رجوع کنید به طباطبائییزدی، ج1، ص130ـ131). خرید چرماز بازار مسلماناننیز اَماره تذکیهاست، زیرا فقها بهاستناد احادیث(رجوع کنید به حرّ عاملی، ج3، ص490ـ494) بهپاکبودنپوستو چرمخریداریشدهاز بازار مسلمانانحکمدادهو تفحصو پرسشاز تذکیه آنرا لازمندانستهاند (براینمونهرجوع کنید به طباطبائییزدی، ج1، ص295؛ امامخمینی، 1407، ج1، ص105؛ نیز رجوع کنید به بازار*؛ بخش5). همچنینچرمیکهاز سرزمینهایاسلامیوارد شود، برخلافآنچهاز سرزمینهایغیراسلامیخریداریشود، از نظر فقهیپاکاست، مگر آنکهذبحغیرشرعیحیواناحراز گردد (امامخمینی، 1366 ش، ج1، ص97ـ99؛ گلپایگانی، ج1، ص40).برخیفقها استفادهکردناز چرمیرا کهاز غیرمسلمانخریداریشدهاست، ولیدر باره تذکیه آناطمینانوجود دارد، جایز دانستهاند (رجوع کنید به امامخمینی، 1407؛ گلپایگانی، همانجاها). همچنیندر صورتیکهمعلومنباشد چرمموجود در کفش، لباس، کمربند و مانند اینها از پوستحیوانِ تذکیهشده، ساختهشدهیا از چیزیدیگر مانند چرممصنوعی، بهنظر فقها باید آنرا پاکشمرد و نیاز بهتفحصو بررسینیست(رجوع کنید به احکامالمغتربین، ص34، 107، 111ـ112، 114ـ 115؛ نیز رجوع کنید به تذکیه*، ذبح*).منابع: ابنادریسحلّی، کتابالسرائرالحاویلتحریرالفتاوی، قم1410ـ1411؛ ابنبرّاج، المهذّب، قم1406؛ ابنقدامه، المغنی، بیروت: دارالکتابالعربی،[بیتا.]؛ احکامالمغتربین، وفقاً لفتاویعشره منمراجعالتقلید، اعداد و تنظیمحسینحسینی، تهران: مرکز الطباعه و النشر للمجمعالعالمیلاهلالبیت(ع)، 1420؛ یوسفبناحمد بحرانی، الحدائقالنّاضره فیاحکامالعتره الطاهره، قم1363ـ1367 ش؛ حرّعاملی؛ روحاللّهخمینی، رهبر انقلابو بنیانگذار جمهوریاسلامیایران، استفتاآتاز محضر... حضرتآیه اللّهالعظمیامامخمینی، ج1، [قم] 1366 ش؛ همو، تحریرالوسیله، بیروت1407/1987؛ همو، کتابالطهاره، قم[1410]؛ همو، المکاسبالمحرمه، ج1، قم1368 ش؛ وهبهمصطفیزحیلی، الفقهالاسلامیو ادلّته، دمشق1418/ 1997؛ محمدکاظمبنعبدالعظیمطباطبائییزدی، العروه الوثقی، قم1417ـ1420؛ علیغرویتبریزی، التنقیحفیشرحالعروه الوثقی: کتابالطهاره، تقریراتدرسآیه اللّهخوئی،ج3، قم1410؛ ابوبکربنمسعود کاسانی، کتاببدائعالصنائعفیترتیبالشرائع، بیروت1402 / 1982؛ محمدعلیکاظمیخراسانی، کتابالصلاه، تقریراتدرسآیه اللّهنائینی، قم1411؛ محمدرضا گلپایگانی، مجمعالمسائل، ج1، قم [? 1409 ]؛ الموسوعه الفقهیه، ج15، کویت: وزاره الاوقافو الشئونالاسلامیه، 1408/1988؛ محمدحسنبنباقر نجفی، جواهر الکلامفیشرحشرائعالاسلام، بیروت 1981؛ یحییبنشرفنووی، المجموع: شرحالمهذّب، بیروت: دارالفکر، [بیتا.].
