ترابعلی لکهنوی ، عالم و مؤلف هندی سدة سیزدهم. نام کاملش ابوالبرکات رکن‌الدین محمدترابعلی‌بن شجاعت علی دهلوی امروهوی است. در 1213 در لکهنو به دنیا آمد و نسبش گویا به زبیر، عمه‌زاده و صحابی رسول اکرم صلی‌اللّه علیه‌و آله‌وسلم، می‌رسد (حسنی، ج 7، ص 107؛ رحمان‌علی، ص35). ادبیات عرب را نزد مخدوم حسینی لکهنوی، بعضی رسایل منطق و کلام را نزد شیخ‌مظهر علی تاجر و بقیة کتب درسی را نزد اسماعیل مرادآبادی و ظهوراللّه انصاری فرا گرفت (حسنی؛ رحمان علی، همانجاها) و در سفر به حجاز نیز علم حدیث را از عبداللّه سراج مکی آموخت و بعدها استاد معقول و منقول شد. پس از بازگشت به هند به تدریس پرداخت و شاگردان بسیاری تربیت کرد. وی در 1281 وفات یافت (همانجاها).آثار فارسی لکهنوی عبارت است از: درک المآرب ، در مسائل فقهی (منزوی، ج 4، ص 2320ـ2321)؛ تدقیقات الراسخات فی شرح تحقیقات الشامخات ، در رد وهابیان که شرح و متن هر دو از خود اوست (همان، ج2، ص1061ـ 1062)؛ توضیح اشعار مطوّل تفتازانی (همان، ج13، ص 2442)؛ رساله در حرمت افیون و حقّه (همان، ج1، ص 394)؛ شرح قصیدة برده (رحمان‌علی، ص36)؛ اعراب قرآن (منزوی، ج 1، ص 144).از دیگر آثار او می‌توان به اینها اشاره کرد: حاشیه بر تعلیقة غلام یحیی بر شرح میرزاهد بر رسالة تصور و تصدیق قطب‌الدین رازی و تکملة تعلیقة مزبور؛ تعلیقه بر شرح حسن لکهنوی و حمداللّه و قاضی مبارک، شارحان ملاصدرا، بر سلَّم العلوم (رحمان‌علی، ص 35ـ36)؛ شرح بر شرح قاضی مبارک بر سلّم‌العلوم (حسنی،ج 7، ص107)؛ حاشیه بر شرح الهدایة ملاصدرا (رحمان‌علی، ص 36؛ حسنی، ج 7، ص 108) که آن را در 1253 در سندیله هنگام تدریس شرح‌الهدایة برای امیری به نام شوکت علی نوشته و شوکة‌الحواشی نامیده است (چاپ لکهنو، 1258). لکهنوی در این کتاب از ملاصدرا و میرداماد با حرمت فراوان یاد کرده و در تحشیة آن از دیگر آثار ملاصدرا، مانند اسفار و حاشیة شفا بهره برده است. او در این حاشیه مناقشات حاشیه‌نویسان هندی بر شرح‌الهدایة ملاصدرا را مطرح کرده است. این اثر هر چند به عربی است، در آن بارها برای توضیح واژه‌ها و اصطلاحات از کلمات فارسی استفاده شده است. این کتاب در 1258 در لکهنو با تصحیح مؤلف و با دو تقریظ از یک عالم شیعی و یک عالم سنّی، با چاپ سنگی، منتشر شده است.از شاگردان ترابعلی، شیخ معین‌الدین کروی، سیدحیدر علی رضویِ شیعی و کمال‌الدین موهانیِ شیعی بوده‌اند که هر کدام حاشیه‌ای بر شرح الهدایة ملاصدرا نوشته‌اند (حسنی، ج7، ص108، ج8، ص129ـ130؛ صدرالافاضل، ص 463ـ464).منابع: عبدالحی حسنی، نزهة‌الخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/1962ـ1989؛ رحمان‌علی، تذکرة علمای هند ، لکهنو 1332/1913؛ مرتضی حسین صدرالافاضل، مطلع‌انوار: احوال دانشوران شیعة پاکستان و هند ، ترجمه محمد هاشم، مشهد 1374 ش؛ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخه‌های خطی فارسی پاکستان، اسلام آباد 1362ـ1370 ش.
