تاریخ مغول ، کتابی تاریخی به فارسی تألیف عباس اقبالِ آشتیانی * . این کتاب مشتمل است بر تاریخ ایران از ابتدای حملة چنگیزخان (اوایل قرن هفتم) تا تأسیس دولت تیموری (نیمة دوم قرن نهم) و ظاهراً جلد نخستِ تاریخی است که بنا بوده مؤلف از استیلای مغول تا اعلان مشروطیت بنویسد (اقبال آشتیانی، چاپ 1341ش، ص هفده ـ هجده).تاریخ مغول یک مقدمه و نُه فصل دارد، بدینترتیب: فصل اول، جغرافیای تاریخی آسیای مرکزی و شرقی، طوایف ترک و مغول و مختصری در بارة حکومت خوارزمشاهیان در شرق؛ فصل دوم، ظهور چنگیز و چگونگی قدرت گرفتن و یورش او به شرق ایران و فروپاشی حکومت خوارزمشاهیان؛ فصل سوم، تحلیل انگیزة چنگیز در یورش به ایران، آداب و رسوم مغولان و شرح برخی از کلمات و اصطلاحات آنان؛ فصل چهارم تا پایان فصل هفتم، شرح رویدادهای تاریخی ایران در دورة ایلخانان؛ فصل هشتم، ذکر حکومتهای محلی ایران در این دوره همچون مظفریان، چوپانیان، ملوک شبانکاره و جلایریان؛ فصل نهم، بررسی اوضاع فرهنگی و اجتماعی ایران در دورة ایلخانان.اقبال آشتیانی این کتاب را با روشی علمی تألیف کرده و به همة جوانب تاریخ ایران در این دوره، اعم از جنبههای سیاسی و اجتماعی و فرهنگی، به شیوهای تحلیلی توجه نموده و علل و عوامل رویدادها را بیان کرده است. وی ــ برخلاف مورخان پیشین که رویدادهای تاریخ ایران را همراه با وقایع سایر مناطق زیر سلطة مغول ذکر کردهاند ــ کوشیده است که تنها به شرح وقایع این سرزمین یا رخدادهایی بپردازد که به تاریخ ایران نیز مربوط میشوند (اقبال آشتیانی، 1364 ش، ص دوازده).تاریخ مغول در مقایسه با بخش تاریخ مغولِ تاریخ مفصّل ایران ، تألیف اقبال آشتیانی، در بعضی موارد مفصّلتر و با جزئیات بیشتر (همان، ص 480ـ553؛ قس همو، 1370ش، ص 609ـ614) و در پارهای موارد کاملتر از آن است (برای نمونه رجوع کنید به همو، 1364ش، ص 8 ـ14؛ قس همو، 1370 ش، ص 413ـ 415). گاه نیز مطالب دو کتاب مشابه یکدیگر است (برای نمونه رجوع کنید به همو، 1364 ش، ص 562 ـ563؛ قس همو، 1370 ش، ص 618ـ 619).تاریخ مغول نخستین بار در 1312 ش در تهران، و در 1341ش نیز با مقدمة ایرج افشار در تهران منتشر شد (مشار، ج 1، ستون 754). چاپهای بعدی این کتاب در 1347، 1356 و 1364ش بوده است که در چاپ اخیر، شرحی در بارة اصطلاحات آق ، قرا ، گوی و قزل ، نوشتة فیروز منصوری، به آن افزوده شده است (اقبال آشتیانی، 1364 ش، ص پانزده ـ پنجاه).منابع: عباس اقبال آشتیانی، تاریخ مغول ، تهران 1341 ش؛ همان: از حملة چنگیز تا تشکیل دولت تیموری ، تهران 1364 ش؛ همو، تاریخ مفصل ایران: از صدر اسلام تا انقراض قاجاریّه ، چاپ محمد دبیرسیاقی، در حسن پیرنیا، تاریخ ایران: از آغاز تا انقراض ساسانیان ، تهران 1370 ش، خانبابا مشار، فهرست کتابهای چاپی فارسی ، تهران 1352 ش.