باباشاه اصفهانی

باباشاه اصفهانی (باباشاه عراقی) ملقب به رئیس الرؤسا، از نستعلیق نویسان نامی در قرن دهم. در کوهپایۀ اصفهان متولد شد و در همانجا پرورش یافت و سرانجام در جوانی در سفری به بغداد (996) درگذشت (منشیقمی، ص 119). بعضی از تذکرهها او را شاگرد میرعلی هروی (متوفی 952) دانستهاند، ولی با ملاحظۀ سال وفات و عمر کوتاه او این ادعا از نظر تاریخی درست به نظر نمیآید (بیانی، ص 85ـ86). باباشاه در عصر خود از مشهورترین خطاطان بوده است و خطش را به «عذوبت» و پختگی و لطافت ستودهاند (امین احمد رازی، ج 2، ص 430) و نوشتههای او را «به قیمت اعلی» میخریدند (اسکندرمنشی، ج 1، ص 171). به سبب اخلاق درویشانه از نزدیکی با سلاطین و امرا پرهیز میکرد و روزگار را در گوشهنشینی به کتابت میگذرانید. اجرت هر هزار سطر کتابت او، به گفته امین احمد رازی (ج 2، ص 430) سه تومان بوده است. باباشاه شعر نیز میسروده و «حالی» تخلص میکرده است (بیانی،ص 86). نمونههایی از اشعار او در برخی از تذکرهها آمده است. منظومهای در آداب خوشنویسی بدو نسبت دادهاند. رساله آداب المشق نیز که بهخطا به میرعماد*(متوفی 1024) نسبت داده شده از باباشاه اصفهانی است (ایرانی، ص 140ـ141). این رساله را محمد شفیع براساس نسخۀ محفوظ در کتابخانۀ دانشگاه پنجاب چاپ کرده است (بیانی، ص 87ـ 88). از باباشاه، که به «کتابت» بیش از «قطعهنویسی» گرایش داشت، چند قطعه در کتابخانههای ترکیه هست، و نسخههای متعددی از آثار ادبی فارسی را که به خطّ اوست در برخی از کتابخانهها میتوان یافت.

منابع: اسکندرمنشی، تاریخ عالم آرای عباسی، تهران 1350 ش؛ امین احمد رازی، هفت اقلیم، چاپ جواد فاضل، تهران [بیتا.]؛ عبدالمحمد ایرانی، کتاب پیدایش خط و خطاطان، مصر 1306 ش؛ مهدی بیانی، احوال و آثار خوشنویسان، تهران 1363 ش؛ عبدالرسول خیامپور، فرهنگ سخنوران، تبریز 1340 ش، ص 150؛ هدایت الله سپهر، تذکرۀ خوشنویسان، [تهران،بیتا.]، ص 87؛ احمدبنحسین منشی قمی، گلستان هنر، چاپ احمد سهیلی خوانساری، تهران 1366 ش.

/ منوچهر قدسی /