باباشاه اصفهانی

باباشاه اصفهانی (باباشاه عراقی ) ملقب به رئیس الرؤسا، از نستعلیق نویسان نامی در قرن دهم . در کوهپایۀ اصفهان متولد شد و در همانجا پرورش یافت و سرانجام در جوانی در سفری به بغداد (996) درگذشت (منشی قمی ، ص 119). بعضی از تذکره ها او را شاگرد میرعلی هروی (متوفی 952) دانسته اند، ولی با ملاحظۀ سال وفات و عمر کوتاه او این ادعا از نظر تاریخی درست به نظر نمی آید (بیانی ، ص 85ـ86). باباشاه در عصر خود از مشهورترین خطاطان بوده است و خطش را به «عذوبت » و پختگی و لطافت ستوده اند (امین احمد رازی ، ج 2، ص 430) و نوشته های او را «به قیمت اعلی » می خریدند (اسکندرمنشی ، ج 1، ص 171). به سبب اخلاق درویشانه از نزدیکی با سلاطین و امرا پرهیز می کرد و روزگار را در گوشه نشینی به کتابت می گذرانید. اجرت هر هزار سطر کتابت او، به گفته امین احمد رازی (ج 2، ص 430) سه تومان بوده است . باباشاه شعر نیز می سروده و «حالی » تخلص می کرده است (بیانی ،ص 86). نمونه هایی از اشعار او در برخی از تذکره ها آمده است . منظومه ای در آداب خوشنویسی بدو نسبت داده اند. رساله آداب المشق نیز که به خطا به میرعماد*(متوفی 1024) نسبت داده شده از باباشاه اصفهانی است (ایرانی ، ص 140ـ141). این رساله را محمد شفیع براساس نسخۀ محفوظ در کتابخانۀ دانشگاه پنجاب چاپ کرده است (بیانی ، ص 87ـ 88). از باباشاه ، که به «کتابت » بیش از «قطعه نویسی » گرایش داشت ، چند قطعه در کتابخانه های ترکیه هست ، و نسخه های متعددی از آثار ادبی فارسی را که به خطّ اوست در برخی از کتابخانه ها می توان یافت .

منابع : اسکندرمنشی ، تاریخ عالم آرای عباسی ، تهران 1350 ش ؛ امین احمد رازی ، هفت اقلیم ، چاپ جواد فاضل ، تهران [بی تا.]؛ عبدالمحمد ایرانی ، کتاب پیدایش خط و خطاطان ، مصر 1306 ش ؛ مهدی بیانی ، احوال و آثار خوشنویسان ، تهران 1363 ش ؛ عبدالرسول خیامپور، فرهنگ سخنوران ، تبریز 1340 ش ، ص 150؛ هدایت الله سپهر، تذکرۀ خوشنویسان ، [تهران ،بی تا.]، ص 87؛ احمدبن حسین منشی قمی ، گلستان هنر، چاپ احمد سهیلی خوانساری ، تهران 1366 ش .

/ منوچهر قدسی /