سازمان تبليغات اسلامى، از نهادهاى تبليغ تعاليم و فرهنگ دينى در ايران، پس از پيروزى انقلاب اسلامى (22 بهمن 1357). تأسيس نهادى براى آشنايى جامعه با آموزه هاى اسلامى و رشد فرهنگ دينى و ترويج اخلاق اسلامى در ميان مردم، به ويژه نسل جوان، از ضرورتهاى پس از پيروزى انقلاب بود. مساجد و مراكز دينى متعدد فعاليتهاى تبليغاتى دينى داشتند، اما براى ايجاد هماهنگى بيشتر در فعاليت اين نهادها در داخل و خارج از كشور، مقرر گرديد تا شورايى تشكيل شود. در بهمن 1359، به پيشنهاد محمد امامى كاشانى شورايى از روحانيان (احمد جنتى، محمدجواد باهنر، على شرعى شيرازى، محمد عبايى خراسانى، غلامحسين حقانى و محمد امامى كاشانى) با نام شوراى عالى تبليغات اسلامى تأسيس شد. در تير 1360، سازمان تبليغات اسلامى به عنوان بازوى اجرايى شوراى عالى تبليغات اسلامى، با هدف نشر و گسترش حقايق اسلام و تبيين مواضع و اهداف انقلاب اسلامى در داخل و خارج از كشور فعاليتش را آغاز كرد و از آن پس، اول تير به عنوان «روز تبليغ و اطلاع رسانى دينى» در تقويم كشور ثبت شد (امام خمينى، ج 14، ص110؛ كيهان،ش11217، 27 بهمن 1359، ص 1؛ اطلاعات، ش17330، 30 خرداد 1363، ص 5ـ6). با آغاز جنگ عراق با ايران* (1359ـ1367ش)، فعاليت سازمان تبليغات اسلامى، عملا خدمت رسانى به جبهه هاى جنگ و سازماندهى اعزام روحانيان و مبلّغان به جبهه ها بود. در اين دوره، سازمان تشكيلات وسيع و بودجه كافى نداشت و بيشتر فعاليت آن به اعزام مبلّغ محدود مى شد. با اين همه، سازمان با برگزارى برنامه هايى چون همايش انديشه اسلامى و تهيه بخش برون مرزى برنامه هاى صدا و سيما به زبان عربى، تاحدودى فعاليتش را گسترش داد. همچنين، سازمان براى فعاليتهاى برون مرزى اش هيئتهاى تبليغى به منظور تبيين مواضع انقلاب اسلامى به كشورهاى مختلف فرستاد و مركز هماهنگى تبليغات خارج از كشور و دفترهايى مانند دفتر مركزى كراچى در پاكستان براى ساماندهى و گسترش فعاليتهاى اسلامى را تأسيس كرد. بيش از صد انجمن اسلامى در خارج از كشور نيز زير پوشش سازمان تبليغات قرار گرفت. افزون برآن انتشار كتاب به زبانهاى گوناگون، تشكيل كلاسهاى تربيت معلم قرآن، و بخش قرآنى سازمان، شامل مجمع قاريان قرآن و كانون قرآن، و شوراى نظارت بر چاپ و نشر قرآن كه از 1361ش فعاليتش را آغاز كرد، ازجمله فعاليتهاى فرهنگى سازمان بود. براى آنكه در چاپ قرآن غلط نباشد و نيز به سبب آنكه رژيم اشغالى سرزمين فلسطين، قرآنى را با تغيير 186 آيه و در يك ميليون نسخه چاپ كرده بود، شوراى نظارت تأسيس شد تا نشر و توزيع قرآن به صورت صحيح در كشور انجام گيرد (كيهان، ش 11501، 15 بهمن 1360، ص 14، ش 11524، 13 اسفند 1360، ص 1، 3، ش 12186، 30 خرداد 1363، ص 2؛ اطلاعات، ش 16714، 16 ارديبهشت1361، ص 2، ش 17349، 24 تير 1363، ص 2، ش 17584، 15 ارديبهشت 1364، ص 3). شوراى عالى تبليغات اسلامى در آغاز شورايى اداره مى شد و مهم ترين وظيفه آن، تبيين خط مشى كلى تبليغات در سراسر كشور بود. به گفته محمدرضا مهدوى كنى (متوفى 1393ش) از اعضاى بعدى شوراى عالى (ص 351ـ353)، اين شورا كاركرد چندانى نداشت، ازهمين رو پس از هشت سال اداره شوراى عالى تبليغات اسلامى، غيرشورايى شد و در 14 فروردين 1368 امام خمينى (ره)، احمد جنتى را به رياست آن منصوب كرد و نام آن نيز به سازمان تبليغات اسلامى تغيير يافت. اساسنامه سازمان تبليغات اسلامى نيز در همان سال تدوين شد كه بر اساس آن، سازمان، نهادى دينى ـ فرهنگى است و در چهارچوب سياستهاى رهبرى اداره مى شود؛ هدف از تشكيل آن احيا و اشاعه انديشه اسلامى، دفاع از اصول اسلامى و نظام جمهورى اسلامى و آرمانهاى انقلاب اسلامى در مقابل توطئه هاى فرهنگى ـ تبليغى بيگانگان و نيز گسترش كمّى و كيفى تبليغات دينى است (سازمان تبليغات اسلامى، 1395ش؛ نيز ← امام خمينى، ج 21، ص 339؛ كيهان، ش 13579، 15 فروردين 1368، ص 1، 3؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 1، ص 6). پس از دوران دفاع مقدس، تحولاتى در سازمان به وجود آمد و تشكيلات آن گسترش يافت. در دهه 1370ش، سازمان رويكردى فرهنگى در پيش گرفت و فعاليتهايش براى مقابله با تهاجم و شبيخون فرهنگى برنامه ريزى شد. آموزش فن خطابه براى تقويت توانايى تبليغى روحانيان به طور مستمر در سازمان اجرا مى شد كه از آن جمله برنامه آموزشى طرح هجرت بود. با اين طرح بيش از 500،2 تن از روحانيان جوان در 1376ش به نقاط گوناگون كشور فرستاده شدند و آموزشهاى ويژه تبليغ را گذراندند. تأسيس دانشكده تبليغ و مجتمع علوم دينى كوثر از ديگر فعاليتهاى سازمان در زمينه آموزشهاى تبليغى در اين دهه بود (← سازمان تبليغات اسلامى. كميته نهادهاى مذهبى و تبليغات اسلامى، ص 28؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 1، ص 5). با آغاز دهه 1380ش و شروع رياست مهدى خاموشى، سند راهبردى سازمان تدوين شد و مبناى فعاليت آن قرار گرفت. در اين دهه سازمان مردم را به عنوان مرجع نظارت كننده و هدايت كننده در نظر گرفت. در نتيجه نيروى انسانى سازمان كاهش يافت و مؤسسه هاى مختلف براى بهره مندى از استعداد و توانايى مردم به وجود آمدند. دو گروه از مؤسسه هايى كه به سازمان تبليغات وابسته اند، عبارت اند از: مؤسسه هاى در تملك سازمان تبليغات، مانند حوزه هنرى، دارالقران الكريم، مؤسسه فرهنگى تبيان، انتشارات اميركبير، دانشگاه سوره، پژوهشكده باقرالعلوم، كتاب شهر، تسنيم نور، خبرگزارى مهر، و روزنامه تهران تايمز؛ و مؤسسه هاى زيرنظر سازمان، مانند پايگاه داده هاى فرهنگى دينى، مركز پاسخ گويى به شبهات دينى و بنياد دِعْبِل خزاعى. افزون برآن سازمان تبليغات اسلامى با نهادهاى فرهنگى مانند شوراى عالى انقلاب فرهنگى، شوراى عالى جوانان، شوراى هنر، شوراى مهندسى فرهنگى، ستاد ساماندهى شئونات مذهبى و نيز ستاد مبارزه با مواد مخدر تعامل گسترده دارد (← كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 1، ص 6ـ7؛ اسماعيلى، ص 86ـ 89). به طوركلى سياستهاى تبليغى سازمان در سه عرصه دسته بندى مى شود : 1) عرصه تبليغات سنّتى. در اين عرصه سه رويكرد وجود دارد كه رويكرد نخست «تبليغ چهره به چهره» است كه ساماندهى و اعزام مبلّغان به نقاط گوناگون كشور، توسعه و تجهيز مساجد، و برگزارى كرسيهاى گفتمان دينى براى جوانان در صدر برنامه هاى آن است. اداره كل امور مبلّغان و مساجد سازمان، با سازماندهى نيروهاى تبليغى به اعزام مبلّغان مستقر يا فصلى مى پردازد و در ماههاى محرّم و صفر، رمضان، ايام فاطميه و تابستان، طلاب و روحانيان را با عنوان طرح هجرت به مناطق مختلف كشور اعزام مى كند. برگزارى جلسه هاى توجيهى براى مبلّغان، ايجاد و توسعه خانه هاى عالم در روستاها (مراكزى براى استقرار روحانيان و مبلّغان در مناطق محروم) و ساماندهى بانوان مبلّغ از اقدامات ديگر سازمان است (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 24ـ25؛ سازمان تبليغات اسلامى، 1393ش، ص 2؛ رخ داد، ش 88، دى 1393، ص 103ـ 104). رويكرد دوم در اين عرصه، پشتيبانى از هيئتهاى مذهبى، انجمنهاى اسلامى و مداحان اهل بيت است. سازمان بيش از هشتاد هزار هيئت را حمايت مى كند. حمايت مادى و معنوى از مداحان در قالب تأسيس بنياد دعبل خزاعى و ترويج ادبيات فاخر و وزين مداحى با تأسيس دفتر فرهنگى هلال يا آموزشكده هاى مداحى بخش ديگرى از فعاليتهاى سازمان است (← رخ داد، ش 87، آذر 1393، ص 12، ش 88، دى 1393، ص 103؛ سازمان تبليغات اسلامى، همانجا؛ فتحى، ص 13ـ 16؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 2، ص 139ـ151). رويكرد سوم، فعاليتهاى قرآنى سازمان تبليغات است كه با تأسيس دارالقرآن الكريم به اجرا درآمده است. آموزش قرآن، ايجاد مراكز آموزش قرآن در نهادها و وزارت خانه ها، تربيت مربى براى آموزش قرآن، حمايت از كانونهاى مردمى در ترويج فرهنگ قرآنى، و نظارت بر چاپ و نشر قرآن و صدور گواهى مجوز خروج قرآن از كشور ازجمله فعاليتهاى دارالقرآن است (← سازمان تبليغات اسلامى، 1393ش، ص 2ـ3؛ همو، 1387ش، ص 42ـ45؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 1، ص90ـ99؛ قره شيخلو، ص100ـ103). 2) عرصه تبليغات مدرن. فعاليتهاى سازمان پنج محور پژوهش، آموزش، مطبوعات، نشر كتاب، و هنر و ادبيات را در بردارد. در 1381ش، معاونتهاى پژوهشى و آموزشى در هم ادغام شدند. در اين معاونت چهار دفتر با عناوين برنامه ريزى پژوهشهاى كاربردى، تهيه و تأليف متون و نشريات، برنامه ريزى و توسعه آموزشهاى تخصصى غيررسمى، و برنامه ريزى و توسعه آموزش عالى دينى و گروهى مستقل، يعنى گروه برنامه ريزى و توسعه علوم و معارف اسلامى فعاليت مى كنند. در حوزه پژوهش، محور فعاليتها، پژوهشهاى معرفتى و كاربردى است. پژوهشهاى معرفتى در پژوهشكده علمى كاربردى باقرالعلوم كه رويكرد حوزوى و دانشگاهى دارد، صورت مى گيرد. پژوهشهاى كاربردى سازمان نيز در سه بخش حمايت از پايان نامه هاى دانشجويى با موضوعهاى دينى، برگزارى نشستها و جشنواره هاى دوسالانه كتاب دين و پژوهشهاى برتر، و طرحهاى پژوهشىِ متمركز است. ازجمله پژوهشهاى برتر «طرح مهدويت» است و در اين زمينه، سازمان تبليغات با بيش از پنجاه مؤسسه و بيش از صد پژوهشگر در توليد محتواى مباحث مرتبط با حضرت ولىّعصر عجل اللّه تعالى فرجه الشريف (مهدويت) تعامل دارد (← سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 8ـ17؛ همو، 1393ش، ص 3). در حوزه آموزش، سازمان تبليغات اسلامى براى تربيت نيروى انسانى متخصص در حوزه علوم و معارف و تمدن اسلامى، مدارس علوم و معارف اسلامى صدرا را تأسيس كرد. دانشگاه سوره وابسته به حوزه هنرى، ديگر مركز آموزشى سازمان تبليغات است، كه در آن نسلى از نخبگان هنرى تربيت مى شوند. همچنين، مؤسسه فرهنگى تسنيم نور ــكه از 1384ش فعاليتش را آغاز كرده است ــ با هدف ارتقاى سطح فعاليتهاى فرهنگى و اردويى و ارائه الگوهاى رفتارى مناسب به مخاطبانش كه بيشتر نوجوانان و جوانان هستند، اهداف فرهنگى سازمان را پيگيرى مى كند. افزون بر آن با طرح ملى سپهر ايرانى، نوجوانان خلاق و مستعد را سازماندهى و هدايت مى كند (← سازمان تبليغات اسلامى، همانجا؛ رخ داد، ش 88، دى 1393، ص 18، 91؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 2، ص 58ـ66، 130ـ133، 152ـ155؛ سيفى، ص 67ـ71؛ لولاچيان، ص 156ـ161). 3) عرصه تبليغ با فنّاوريهاى روز. از دهه 1380ش به بعد، سازمان تبليغات اسلامى با توسعه فنّاوريها كوشيده است در اين عرصه نيز فعاليت كند. فعاليتهاى سازمان در اين زمينه عبارت اند از: تأسيس و به روزرسانى پايگاه فرهنگى و اطلاع رسانى تبيان، تأسيس و فعال سازى خبرگزارى مهر براى توليد خبر ملى، توليد اخبار فرهنگ دينى با تأسيس پايگاه رسمى سازمان، طراحى دانشنامه مجازى ويكى فقه، تأسيس شركت نشر الكترونيك ايران، توليد فيلمهاى پويانمايى در حوزه هنرى، تأسيس مؤسسه بصيرت براى تقويت هويت دينى و ملى، تأسيس بانك داده هاى فرهنگى دينى، و محتواسازى دينى براى شبكه پيامك كشور با ايجاد مؤسسه ماسك (سازمان تبليغات اسلامى، 1393ش، ص 4ـ5؛ رخ داد، ش 87 ، آذر 1393، ص 14). سازمان تبليغات اسلامى در مناطق اهل سنّت هم فعاليت دارد. گروه مناطق ويژه، زير نظر معاونت امور فرهنگى و تبليغ، در مناطق سنّى نشين با هدف تقويت وحدت و هم گرايى ميان پيروان مذاهب اسلامى، حمايت از فعاليت مراكز فرهنگى شيعه در اين مناطق، و مقابله با جريانهاى فكرى انحرافى، تلاش مى كند تا ارتباط ميان علماى شيعه و سنّى را تعميق و تحكيم بخشد و از بروز اختلافهاى مذهبى در اين مناطق بكاهد (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 28ـ29؛ نيز ← صفى يارى، ص30ـ31). مساجد از مهم ترين كانونهاى مذهبى زير نظارت سازمان تبليغات اسلامى است. فعاليتهاى سازمان در اين زمينه بدين قرار است: برگزارى دوره هاى آموزش مديريت مسجد براى ائمه جماعات، شناسايى و حمايت از مساجدمحورى و ارائه الگوى مسجد نمونه، ايجاد تعامل مؤثر ميان مسجد و مدرسه، حمايت از فعاليتهاى فرهنگى مساجد فعال و نيمه فعال، توسعه و تجهيز كتابخانه هاى مساجد، و تلاش براى بهره مندى از فنّاوريها در امر تبليغ (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 7، 24ـ25). سازمان تبليغات اسلامى در پى احياى هنر ارزشى، اصولگرا و دين محور است و فعاليتهاى سازمان در زمينه هاى شعر و داستان، هنرهاى تجسمى، هنرهاى نمايشى، فيلم و سينما و موسيقى با اين هدف شكل گرفته است. ازاين رو در 1369ش مسئوليت اداره مؤسسه هاى خدمات سينمايى بنياد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامى به حوزه هنرى واگذار شد. حوزه هنرى با سيزده بخش ازجمله پژوهشگاه فرهنگ و هنر و انديشه اسلامى، معاونت سينمايى، مركز موسيقى، خانه عكاسان، مركز هنرهاى تجسمى، دفتر طنز، و مؤسسه آموزش عالى سوره، گسترده ترين مؤسسه وابسته به سازمان تبليغات اسلامى است. انتشارات سوره مهر، كه در 1381ش تأسيس شد، ناشر آثار مكتوب حوزه هنرى است. انتشار دوهفته نامه مهر، تدوين دايرة المعارف انقلاب اسلامى براى كودكان و نوجوانان، انتشار مجموعه قصه هاى شيرين ايرانى و تأسيس فروشگاههاى شكرستان در 1393ش براى عرضه محصولات فرهنگى شكرستان، توليدكننده محصولات فرهنگى كودكان و نوجوانان، از ديگر فعاليتهاى آن در زمينه نشر و كتاب است (← سازمان تبليغات اسلامى، 1393ش، ص 4؛ همو، 1387ش، ص 36ـ 41؛ كيهان، ش 13987، 8 شهريور 1369، ص 2؛ كارنامه : چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 2، ص 36ـ47؛ حمزه زاده، ص 48ـ57؛ رخ داد، ش 87، آذر 1393، ص 34ـ35). سازمان تبليغات اسلامى براى نظارت بر مؤسسه ها و شركتهاى وابسته به سازمان، اداره كل امور مجامع، شركتها و مؤسسه هاى وابسته را تشكيل داد. اين مؤسسه ها سه گونه اند : مؤسسه هايى كه سهامدار كامل آن سازمان تبليغات است، مانند حوزه هنرى، انتشارات اميركبير، تبيان، روزنامه تهران تايمز، خبرگزارى مهر، كتاب شهر، پژوهشكده باقرالعلوم؛ مؤسسه هايى كه مشترك ميان سازمان و مؤسسه هاى وابسته به آن است، مانند شركت نرم افزار پويا مهر، مشترك ميان حوزه هنرى و شركت مگفا وابسته به سازمان گسترش صنايع ايران؛ نشر الكترونيك ايران، مشترك ميان مؤسسه اميركبير و شركت مگفا؛ و مؤسسه هايى كه زيرپوشش سازمان فعاليت مى كنند، مانند دعبل، خيمه، و ماسك. هر يك از اين مؤسسه ها نيز چندين زيرمجموعه دارند (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 34ـ35؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 1، ص 82). سازمان در رويكردى جديد به فرهنگ، با مؤسسه هايى كه فعاليت اقتصادى دارند، طرحهاى مشتركى دنبال مى كند كه از آن جمله، پارك فنّاورى هنرهاى رقمى (ديجيتالى) تهران با همكارى سازمان گسترش و نوسازى صنايع ايران و شهردارى است. اين پارك براى گسترش توليدات پويانمايى در مقياس و معيارهاى جهانى، بازيهاى رايانه اى، جلوه هاى ويژه سينمايى، طراحى گرافيك و تبليغات و ديگر فعاليتهاى هنرى رقمى تأسيس شد (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 35؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى، ج 2، ص 24ـ31). سازمان تبليغات اسلامى از منابع بسيارى درآمد كسب مى كند. افزون بر استفاده از وجوه شرعى و اوقاف، كه در 1367ش از سوى امام خمينى (ره) جايز شمرده شد (← امام خمينى، ج 21، ص270)، ساير منابع طبق اساسنامه سازمان عبارت اند از: اعتبارات مصوب در بودجه عمومى كشور؛ كمكهاى نهاد رهبرى؛ كمكهاى نقدى و غيرنقدى اشخاص حقيقى و حقوقى كه به عنوان هديه يا وجوه خيريه در چارچوب آيين نامه هاى مصوب هيئت امنا در اختيار سازمان قرار مى گيرد؛ درآمدهاى حاصل از فعاليتهاى فرهنگى، هنرى و انتشاراتى؛ درآمدهاى موقوفاتى كه سازمان مجاز به استفاده از آنهاست؛ وام و تسهيلات مالى؛ و وجوه حاصل از فروش و اجاره اموال. همچنين، سازمان تبليغات واسطه توزيع اعتبارات دولتى حدود پنجاه نهاد فرهنگى دينى است (سازمان تبليغات اسلامى، 1387ش، ص 6؛ همو (وبگاه)، 1395ش). در حال حاضر (1395ش) سازمان تبليغات اسلامى سه معاونت پژوهشى و آموزشى، امور فرهنگى و تبليغ، و توسعه مديريت و پشتيبانى دارد و در زير مجموعه هريك از اين معاونتها، دفترها و گروههاى تخصصى فعاليت مى كنند (سازمان تبليغات اسلامى، 1395ش). فعاليتهاى سازمان تبليغات اسلامى در موارد متعددى با وظايف ديگر نهادهاى دينى همپوشانى داشته و اين امر موجب انتقادهايى شده است. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، دفتر تبليغات اسلامى حوزه علميه قم، سازمان عمران مساجد، ستاد نماز جمعه، مركز رسيدگى به امور مساجد و سازمان اوقاف و امور خيريه هر يك به نوعى متولى امور تبليغ دين اند (← توكلى، ص 72ـ87 ؛ طلوعى اشلقى و داودى، ص 91ـ115).
منابع : محمدرضا اسماعيلى، «دهه سوم حيات سازمان دهه نوآورى بوده است» (مصاحبه)، در كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى در دهه هشتاد، ج 1، تهران: سازمان تبليغات اسلامى، ]بى تا.[؛ امام خمينى، صحيفه امام: مجموعه آثار امام خمينى (س) (بيانات، پيام ها، مصاحبه ها، احكام، اجازات شرعى و نامه ها)، تهران 1378ش؛ يعقوب توكلى، «طرح سامان دهى تبليغات دينى»، سوره، ش 43 (تابستان 1388)؛ محمد حمزه زاده، «اولويت اول ما، توليد كتاب در زمينه انقلاب و دفاع مقدس است» (مصاحبه)، در كارنامه : چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى در دهه هشتاد، همان، ج 2؛ سازمان تبليغات اسلامى، بلاغ مبين: كارنامه مجاهدت در عرصه توسعه فرهنگ دينى، تهران 1387ش؛ همو، مرورى بر سياست ها و عملكرد سازمان تبليغات اسلامى در دوران مديريت دكتر خاموشى، تهران ]1393ش [(جزوه تكثيرشده)؛ همو (وبگاه)، 1395ش.
Retrieved Feb. 5, 2017, from ido.ir;
سازمان تبليغات اسلامى. كميته نهادهاى مذهبى و تبليغات اسلامى. شوراى فرهنگ و هنر و تربيت بدنى، گزارش مرحله اول: عملكرد گذشته، تبيين وضع موجود و چشم انداز آينده نهادهاى مذهبى و تبليغات اسلامى، تهران 1377ش؛ محمدصادق سيفى، «علوم و معارف الهى مبناى همه حركت هاى فرهنگى» (مصاحبه) در كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى در دهه هشتاد، همان؛ مسعود صفى يارى، «ستاد ساماندهى شئون بسترى براى تقويت وحدت بين شيعه و سنّى است» (مصاحبه)، رخ داد، ش 87 (آذر 1393)؛ عباس طلوعى اشلقى و مرتضى داودى، «شناسايى برنامه ها و فعاليت هاى موازى سازمان تبليغات اسلامى با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى و تبيين معايب آن بر مديريت فرهنگى كشور و ارائه راهكارهاى هماهنگ سازى»، پژوهشنامه، ش 37 (تابستان 1388)؛ حسين فتحى، «فرهنگ دينى با اتحاد ترويج مى شود» (مصاحبه)، در كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى در دهه هشتاد، همان؛ مهدى قره شيخلو، «در حوزه قرآنى، سازمان تبليغات اسلامى پيش كسوت بوده است» (مصاحبه)، در همان، ج 1؛ كارنامه: چكيده گزارش فعاليت هاى سازمان تبليغات اسلامى در دهه هشتاد، تهران: سازمان تبليغات اسلامى، ]بى تا.[؛ عليرضا لولاچيان، «تسنيم نور در صدد ارائه مدل سخت افزارى و الگوى نرم افزارى اردويى در كشور» (مصاحبه)، در همان، ج 2؛ محمدرضا مهدوى كنى، خاطرات آيت اللّه مهدوى كنى، تدوين غلامرضا خواجه سروى، تهران 1385ش.
/ محبوبه جودكى /