/ زاخاو، كارل ادوارد[۱] ، خاورشناس آلمانى و استاد زبانهاى شرقى و پژوهشگرِ متون دينى و تاريخى و حقوقى. در ۱۸۴۵/ ۱۲۶۱ در نويمونستر[۲] ، واقع در ايالت شلِسويگ ـ هولشتاين[۳] ، به دنيا آمد (گاتهايل[۴] ، ص ۱۰۶). از ۱۸۶۴/ ۱۲۸۱ در دانشگاه كريستيان ـ آلبرشت[۵] در كيل[۶] نزد كريستيان فريدريش آوگوست ديلمان[۷] و سپس از ۱۸۶۵/ ۱۲۸۲ در دانشگاه لايپزيك[۸] نزد هاينريش لبرشت فلايشر*[۹] در رشته زبانهاى شرقى و سامى درس خواند و در ۱۸۶۷/ ۱۲۸۴ با نوشتن رساله اى درباره المعرَّب جواليقى* درجه دكترى گرفت. در ۱۸۶۹/ ۱۲۸۶ دانشيار و از ۱۸۷۲/ ۱۲۸۹ استاد زبانهاى سامى دانشگاه وين[۱۰] شد. در ۱۸۷۶/ ۱۲۹۳ دانشگاه فريدريش ـ ويلهلم[۱۱] در برلين كرسى استادى اى را كه پيشتر كسانى چون فريدريش روكرت[۱۲] * و اميل روديگر[۱۳] در اختيار داشتند به او واگذار كرد. در ۱۸۸۷/ ۱۳۰۴ زاخاو «بخش زبانهاى شرقى»[۱۴] را در دانشگاه فريدريش ويلهلم برلين بنياد نهاد و مديريت آن را برعهده گرفت. در اين بخش، آلمانيهاى بسيارى براى مأموريتهاى سياسى در آسيا و افريقا آموزش ديدند. زاخاو تا ۱۹۲۰/ ۱۳۳۹، كه بازنشسته شد، در اين دو مقام باقى ماند (>«ادوارد زاخاو»<[۱۵] ، ۱۹۳۱، ص ۲۴۲؛ گاتهايل، ص ۱۰۷؛ عقيقى، ج ۲، ص ۳۸۸). او در ۱۹۳۰/ ۱۳۰۹ش در برلين درگذشت (>«ادوارد زاخاو»<، ۱۹۳۰ـ۱۹۳۱، ص ۲۵۳). زاخاو به سبب فعاليتهاى علمى و آموزشى اش و استفاده از نفوذش در دولت براى گسترش مطالعات شرق شناختى در آلمان از تأثيرگذارترين محققان آلمان بود (گاتهايل، ص ۱۰۵ـ۱۰۶؛ مارشانت[۱۶] ، ص ۴۴۷). زاخاو نشريه >گزارشهاى بخش زبانهاى شرقى دانشگاه فريدريش ـ ويلهلم در برلين<[۱۷] را بنياد نهاد كه ۴۲ شماره آن از ۱۸۹۸ تا ۱۹۳۹/ ۱۳۱۶ـ۱۳۵۸ (۱۳۱۸ش)، يعنى نُه سال پس از درگذشت او، منتشر شد (وايل[۱۸] ، ص ۱۱؛ فرهنگ خاورشناسان، ج ۴، ص ۵۴۱). او در ۱۸۹۰/ ۱۳۰۷ انتشار مجموعه اى از كتابهاى درسى را براى اين بخش آغاز كرد كه تا ۱۹۱۳/ ۱۳۳۱ ادامه داشت. در اين مجموعه، دستور زبانهاى شرقى، بيشتر براى استفاده و تدريس در همان بخش، تأليف و منتشر مى شد (وايل، همانجا). او در ۱۹۰۲/ ۱۳۲۰ نشريه >بايگانى مطالعات آلمانى درباره زبانهاى مستعمرات<[۱۹] را بنياد نهاد و خود سردبيرى آن را عهده دار شد (گاتهايل، ص ۱۰۷). زاخاو، علاوه بر تدريس و تحقيق كتابخانه اى، به سفر و جستجو در سرزمينهاى شرقى نيز مى پرداخت. نخستين سفر او به شرق از ۱۸۷۹ تا ۱۸۸۰/ ۱۲۹۶ـ۱۲۹۷ به منطقه شام و بين النهرين صورت گرفت كه گزارش آن به همراه دو نقشه و چهل عكس و تصوير با عنوان >سفر در سوريه و بين النهرين<[۲۰] ، در ۱۸۸۳/ ۱۳۰۰ در لايپزيك انتشار يافت (وايل، ص ۴؛ نيز زاخاو، ۱۸۸۳).سفر دوم او در سال های ۱۸۹۷ و ۱۸۹۸ /۱۳۱۵و ۱۳۱۶ بود. او در این سفر از سرزمین های باستانی بابل و آشور دیدن کرد و گزارشی از مشاهدات خود با عنوان >بر فرات و دجله<[۲۱] نوشت كه همراه با پنج نقشه و ۳۲ تصوير در ۱۹۰۰/ ۱۳۱۸ در لايپزيك منتشر شد (فوسى[۲۲] ، ص ۱۳۶ـ۱۳۷؛ گاتهايل، ص ۱۰۶). ديگر دستاورد اين سفرها شناسايى و تهيه نسخه هاى خطى شرقى بود كه زاخاو بعدآ آنها را فهرست و معرفى و شمارى را هم ترجمه و تصحيح كرد (گاتهايل، ص ۱۰۶ـ۱۰۷). در ۱۹۱۵/ ۱۳۳۳، گروهى از دانشجويان پيشين زاخاو جشن نامه اى به مناسبت هفتادسالگى او تهيه كردند. در اين جشن نامه، علاوه بر فهرست ۱۶۰ اثر منتشرشده زاخاو تا آن زمان، مقالاتى هم به قلم شمارى از بزرگ ترين خاورشناسان آن زمان آمده است (براى معرفى اين جشن نامه ← اشپرنگلينگ[۲۳] ، ص ۳۳۶ـ۳۳۸). زاخاو عضو فرهنگستان علوم برلين[۲۴] و مشاور عالى دولت آلمان بود. همچنين عضو وابسته انجمن سلطنتى آسيايى[۲۵] انگلستان، فرهنگستان سن پترزبورگ[۲۶] ، و فرهنگستان علوم[۲۷] در وين، و عضو افتخارى دانشگاه لايپزيك و دانشگاه آكسفورد[۲۸] بود (>«ادوارد زاخاو»<، ۱۹۳۱، ص ۲۴۲) و در ۱۸۸۷/ ۱۳۰۴ به عضويت انجمن شرق شناسى امريكا[۲۹] درآمد (گاتهايل، ص ۱۰۷). زاخاو، علاوه بر انتشار مقالات و كتابهايى درباره ادبيات باستانى ايران، آثار متعددى درباره متون سريانى و ادبيات و تاريخ اسلام منتشر كرد. رساله دكترى او، >تصحيح المعرَّب جواليقى<[۳۰] كه در ۱۸۶۷/ ۱۲۸۴ در لايپزيك منتشر شد، نخستين اثر او در زمينه ادبيات عربى بود. تهيه متنى انتقادى از كتاب آثارالباقيه*، نوشته ابوريحان بيرونى، با عنوان >گاه شمارى اقوام كهن شرقى<[۳۱] موجب شهرت زاخاو شد و در دو دفتر (شامل ترجمه آلمانى و متن مصحَّح) از ۱۸۷۶ تا ۱۸۷۸/ ۱۲۹۳ـ۱۲۹۵ در لايپزيك انتشار يافت. او در ۱۸۷۹/ ۱۲۹۶ ترجمه انگليسى[۳۲] اين متن را نيز به همراه متن مصحَح و تعليقات در لندن منتشر كرد (وايل، ص ۲ـ۳). اين تصحيح زاخاو همچنان تصحيح معتبر اين اثر به شمار مى رود و سبب معرفى اين متن به جهان شده است. اين اثر زاخاو را نمونه كامل و علمى تصحيح متنى كهن دانسته اند ( ← گاتهايل، همانجا؛ فرهنگ خاورشناسان، ج ۴، ص۵۴۰؛ نيز ← گولدسميد[۳۳] ، ص۱۳۰). او كتاب تحقيق ماللهند* بيرونى را هم تصحيح كرد و به همراه ترجمه انگليسى[۳۴] و يادداشتها و فهرستهايى در لندن منتشر كرد (وايل، ص ۴ـ۵). ديگر كار مهم او در ادبيات عربى و تاريخ اسلام نظارت بر تصحيح طبقات الكبير ابن سعد بود كه در نُه جلد از ۱۹۰۴ تا ۱۹۲۱/ ۱۳۲۲ـ۱۳۳۹ در ليدن[۳۵] منتشر شد. تصحيح طبقات را گروهى از خاورشناسان ازجمله اويگن ميتووخ[۳۶] ، كارل ويلهلم سترستين*[۳۷] ، كارل بروكلمان*[۳۸] و خود زاخاو برعهده داشتند (>«ادوارد زاخاو»<، ۱۹۳۰ـ۱۹۳۱، ص ۲۵۳؛ وايل، ص ۱۱). ديگر اثر مهم زاخاو در حوزه زبان عربى و مطالعات اسلامى كتاب >حقوق اسلامى برپايه فقه شافعى<[۳۹] بود كه در ۱۸۹۷/ ۱۳۱۵ در اشتوتگارت[۴۰] ـ برلين منتشر شد (درباره اين كتاب ← اسميت[۴۱] ، ص ۱۷۷ـ۱۸۱؛ هيرشفلد[۴۲] ، ص ۴۲۹ـ۴۳۳). زاخاو پژوهشهايى هم درباره زبان عربى و فرهنگ عامه سرزمينهاى عربى انجام داد. او علاوه بر گردآورى و ترجمه مجموعه اى با عنوان >سروده هاى عاميانه عربى بين النهرين<[۴۳] ، كتابى هم با عنوان >داستانهاى عربى عصر خلفا<[۴۴] برگرفته از كتاب الدّيارات على بن محمد شابُشتى* نوشت. زاخاو در اواخر عمرش بيشتر بر تاريخ اسلام متمركز شد و دو اثر دراين باره منتشر كرد: مقاله >«پيدايش قدرتهاى بزرگ اسلامى»<[۴۵] ، و كتاب >فهرستى از سلسله هاى اسلامى<[۴۶] كه در ۱۹۲۳/ ۱۳۰۲ش در برلين منتشر شد (فرهنگ خاورشناسان، ج ۴، ص ۵۴۴). ديگر حوزه تخصص زاخاو زبان و متون سريانى و آرامى بود. او در اين زمينه، علاوه بر تهيه فهرستى از دستنوشته هاى سريانى كتابخانه دولتى برلين[۴۷] ، در زمينه ترجمه آلمانى متون حقوقى سريانى نيز كارهاى مهمى انجام داد. >نوشته هاى سريانى تئودوروس موپسوئستيائى<[۴۸] نخستين اثر او در اين زمينه بود (وايل، ص ۱؛ فرهنگ خاورشناسان، ج ۴، ص ۵۳۹). او بيشتر بر متون حقوقى سريانى تمركز كرد؛ يكى از كارهاى مهم او در اين حوزه تصحيح >كتابى حقوقى به زبان سريانى ـ رومى متعلق به سده پنجم ميلادى<[۴۹] بود كه آن را با همكارى كارل گئورگ برونس[۵۰] تهيه كرد. اين اثر در ۱۸۸۰/ ۱۲۹۷ در لايپزيك منتشر شد (وايل، ص ۳). زاخاو مجموعه ديگرى از كتابهاى حقوقى سريانى را نيز تصحيح و به آلمانى ترجمه كرد؛ اين مجموعه سه جلدى از ۱۹۰۷ تا ۱۹۱۴/ ۱۳۲۵ـ۱۳۳۲ در برلين منتشر شد (همان، ص ۹ـ۱۰). او همچنين مجموعه اى از پاپيروسهاى آرامى زبانِ به دست آمده از اِلفانتين مصر را تصحيح و به صورت كتاب يا رشته مقالاتى در نشريات علمى منتشر كرد ( ← همان، ص ۹). او >وقايع نامه اربلا<[۵۱] را نيز به آلمانى ترجمه و در ۱۹۱۵/ ۱۳۳۳ در برلين منتشر كرد. اين متن سريانى ظاهرآ از سده ششم ميلادى و از منابع مهم در شناخت تاريخ مسيحيت و تقابل آن با اديان ديگر به ويژه در ايران دوره ساسانى است ( ← نويسنر[۵۲] ، ص ۱۴۴). او طرحى هم براى دستور گويش آرامى موصل نوشت كه در ۱۸۹۵/ ۱۳۱۳ در برلين چاپ شد (فرهنگ خاورشناسان، ج ۴، ص ۵۴۱؛ وايل، ص ۶). در همين زمينه، او مقالاتى نيز درباره گسترش مسيحيت در آسيا و ايران نوشت. اثر ديگر زاخاو >فهرست نسخه هاى خطى فارسى تركى، هندى و پشتو در كتابخانه بودليان<[۵۳] بود كه هرمان اته*[۵۴] آن را به انجام رساند. منابع : نجيب عقيقى، المستشرقون: موسوعة فى تراث العرب، مع تراجم المستشرقين و دراساتهم عنه، منذ الف عام حتى اليوم، قاهره ]۱۹۸۰ـ ۱۹۸۱[؛ فرهنگ خاورشناسان: زندگينامه و كتاب شناسى ايران شناسان و اسلام شناسان، ج ۴، به سرپرستى پرويز مشكين نژاد، تهران: پژوهشگاه علوم انسانى و مطالعات فرهنگى، ۱۳۸۸ش؛
"Eduard Sachau",A rchiv für Orientforschung, vol.6 (1930- 1931); "Eduard Sachau", The Journal of the Royal A siatic Society of Great Britain and Ireland, vol.63, no.1 (Jan. 1931); C. Fossey, "[Review of] Am Euphrat und Tigris, [by] E. Sachau", Revue archéologique, vol.40 (Jan.-June 1902); F. J. Goldsmid, "Sachau’s Albirúní", The Journal of the Royal A siatic Society of Great Britain and Ireland, vol.20, no.1(Jan 1888); Richard James Horatio Gottheil, "Achmed Taimur Pasha, Theodor Nöldeke, and Edouard Sachau: an appreciation", Journal of American Oriental Society, vol.51, no.2 (1931); H. Hirschfeld, "[Review of] Mohammedanisches Recht nach schafiitischer L ehre by Eduard Sachau", The Journal of the Royal A siatic Society of Great Britain and Ireland, vol.30, no.2 (Apr. 1898); Suzanne L. Marchand, German Orientalism in the age of empire; religion, race, and scholarship, Cambridge 2009; Jacob Neusner, "The conversion of Adiabene to Christianity", Numen, vol.13, facs.2 (Aug. 1966); Eduard Sachau, Reise in Syrien und Mesopotamien, Leipzig 1883; Henry Preserved Smith, "Sachau on the Mohammedan legal system [Review of Muhammedanisches Recht nach schafiitischer L ehre by Eduard Sachau", The American journal of Semitic languages and literatures, vol. 15, no.3 (Apr. 1899); M. Sprengling, "A war-time anniversary volume [Review of Festschrift Eduard Sachau zum siebenzigsten Geburtstage gewidmet von Freunden und Schülern by Gotthold Weil]", in ibid, vol. 33, no.4 (July 1917); Gotthold Weil, Festschrift Eduard Sachau zum siebzigsten Geburtstage gewidmet von Freunden und Schülern, Berlin 1915.
/ عسكر بهرامى /
1. Sachau, Karl Eduard 2. Neumünster 3. Schleswig-Holstein 4. Gottheil 5. Christian-Albrechts Universität 6. Kiel 7. Christian Friedrich August Dillmann 8. Universität Leipzig 9. Heinrich Leberecht Fleischer 10. Universität Wien 11. Friedrich-Wilhelms Universität 12. Friedrich Rückert 13. Emil Roediger 5. Seminars für orientalische Sprachen 14. "Eduard Sachau" 15. Marchand 16. Mitteilungendes Seminars fu¦ r orientalische Sprachen an der Friedrich-Wilhelm Universität zu Berlin 17. Weil 18. Archiv fu¦ r das Studium deutscher Kolonial Sprachen 19. Reise in Syrien und Mesopotamien 20. Am Euphrat und Tigris 21. Fossey 22. Sprengling 23. Berliner Akademie der Wissenschaften 24. Royal Asiatic Society 25. Academy of St.Petersburg 26. Akademie Wissenschaften 27. University of Oxford 28. American Oriental Society 29. G¨ awâlî¤ kî’s Almu’arrab 30. Chronologie orientalischer Völker 31. Chronologyof ancient nations 32. Goldsmid 33. Alberuni’sIndia:anaccount of thereligion,philosophy, literature,chronology, astronomy, customs, laws and astrology of India about A.D. 1030 34. Leiden 35. Eugen Mittwoch 36. Karl Wilhelm Zettersteen 37. Carl Brockelmann 38. Muhammedanisches Recht nach schafiitischer Lehre 39. Stuttgart 40. Smith 41. Hirschfeld 42. Arabische Volkslieder aus Mesopotamien 43. Arabische Erzählungenaus der Zeit der Kalifen 44. "Vom Ursprung der islamischen Grossmächte" 45. Ein Verzeichnis muhammedanischer Dynastien 46. Staatsbibliothek zu Berlin 47. Theodore of Mopsuestia: Syriac Fragments 48. Syrisch-römisches Rechtsbuch aus dem fünften Jahrhundert 49. Karl Georg Bruns 50. Die Chronik von Arbela 51. Neusner 52. Catalogue of the Persian, Turkish, Hindûstânî and Pushtû manuscripts in the Bodleian L ibrary 53. Hermann Ethé