رَمادى، مركز استان انبار* در عراق. اين شهر در حدود ۱۱۰ كيلومترى غرب شهر بغداد* واقع است (طرفى، ج ۱، ص ۸۹). هرچند سابقه شهر رمادى از قرن سيزدهم/ نوزدهم فراتر نمى رود، به نظر مى رسد اين منطقه به سبب موقعيت طبيعى و جغرافيايى اش جايگاه تمدنهاى قديم بوده است. شاهد اين مدعا وجود چندين تپه باستانى در اين منطقه است كه با توجه به كشفيات باستان شناسى، سابقه برخى از آنها به ۲۴۰۰ تا ۳۰۰۰ سال پيش از ميلاد مى رسد؛ ازجمله در تل اَسود كه بقاياى معبدى از دوره سومريان (هزاره سوم پيش از ميلاد) در آنجا وجود دارد. گويا نام شهر رمادى نيز از تل الرماد، يكى از اين تلهاى واقع در كنار رود فرات، گرفته شده است (← همان، ج ۱، ص ۸۹ـ ۹۰). با توسعه شهر، امروزه تل الرماد با مركز شهر فاصله چندانى ندارد (وهومن، ج ۲، ص ۹۸۳). هسته اوليه شهر كنونى رمادى به ۱۲۸۶، زمان حكومت مدحت پاشا*، والى بغداد، بازمى گردد. ظاهرآ وى براى سامان دادن به امور عشاير اين منطقه، قصبه كوچكى با نام رمادى ساخت (← طرفى، ج ۱، ص ۸۹؛ حسنى، ص ۲۶۷). با بركنارى مدحت پاشا در ۱۲۹۸، رمادى از رونق افتاد و تا پنجاه سال قريه اى كوچك بود بر سر راه مسافرانى كه از سمت شمال، از بادية الشام به بغداد مى رفتند (حسنى، همانجا؛ نيز ← عزّاوى، ج ۸، ص ۱۰؛ جاسم محمد خلف، ص ۴۳۵، تصوير۳۶). با افتتاح راه شوسه بغداد ـ دمشق در ۱۳۰۳ش/۱۹۲۴، كه از رمادى نيز مى گذشت، اين منطقه رو به توسعه و آبادانى نهاد و اين قريه با ساخته شدن خانه ها و خيابانهاى جديد خيلى زود به شهرى بزرگ بدل شد (حسنى؛ طرفى، همانجاها). در جنگ جهانى اول (۱۳۳۲ـ ۱۳۷۷/ ۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸)، به سبب نزديكى رمادى به رود فرات و موقعيت مناسبش در منطقه بين النهرين، انگليسيها به اهميت آن پى بردند و ازاين رو در ۱۳۳۵/۱۹۱۷، به فرماندهى ژنرال سرفردريك استنلى مود[۱] دوبار به آنجا حمله كردند و توانستند نيروهاى عثمانى را از شهر بيرون كنند (وردى، ج ۴، ص ۳۸۶ـ۳۸۸؛ لانگريگ[۲] ، ص ۹۰؛ >دايرة المعارف جنگ جهانى اول<[۳] ، ذيل of" "Ramadi,Battles). در سالهاى بعد، به ويژه در ۱۳۳۷ش/ ۱۹۵۸، جنبشهاى مختلفى برضد انگليسيها در عراق شكل گرفت و ساكنان رمادى، كه بيشتر از عشاير دُلَيم* بودند، در مبارزات مسلحانه برضد نيروهاى انگليسى شركت فعالى داشتند (← كاظم مظفر، ج ۱، ص۱۷۲ـ۱۷۳، ج۲، ص۱۸۰؛ رهيمى، ص ۲۲۱ـ۲۲۲؛ لانگريگ، ص ۱۲۲، ۱۲۵، ۱۷۲). در همين سال، كه نظام سلطنتى سرنگون و جمهورى عراق تشكيل شد، نام استان (لواء) دُلَيْم به رمادى، مركز استان دليم، تغيير يافت و شهر رمادى نيز همچنان مركز استان باقى ماند (جاسم محمد خلف، ص ۴۳۸؛ طرفى، ج ۱، ص ۹۱ـ۹۲). در ۱۳۴۸ش/ ۱۹۶۹، نام استان رمادى به انبار تغيير يافت (← طرفى، ج ۱، ص ۹۲؛ تقسيمات ادارى كشورها[۴] ، ۲۰۱۴) و در ۱۳۵۲ش/۱۹۷۳ قضاى (فرماندارى) رمادى مركز استان انبار شد (طرفى، ج ۱، ص ۸۹). در حمله نظامى امريكا به عراق در ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳، استان انبار و به ويژه شهر رمادى يكى از مناطقى بود كه عمده درگيريهاى نظامى با امريكاييها در آنجا روى داد. بين سالهاى ۱۳۸۴ـ۱۳۸۶ش/ ۲۰۰۵ـ۲۰۰۷، اين درگيريها به اوج خود رسيد و از هر دو طرف تلفات جانى و مالى بسيارى برجاگذاشت (← راسل[۵] ، ص ۴۲ـ۴۳؛ الحرب على العراق، ص ۱۳۳۸، ۱۳۴۸؛ >دايرة المعارف جنگهاى خاورميانه<[۶] ، ذيل "Ramadi, Second Battle of"). از عوامل تشديدكننده اين درگيريها عقايد مذهبى ـ قوميتى ساكنان اين مناطق بوده است، مردم رمادى، كه بيشتر از عشاير سنّى دليم بودند، عملكرد امريكاييها در عراق را سبب تضعيف هويت عربى و سنّى مى دانستند. ازاين رو آنان براى حفظ قدرت عربهاى سنّى، و نه در حمايت از حكومت بعثىِ صدام، فعاليتهاى بسيارى برضد امريكاييها انجام مى دادند. همچنين اين مناطق بيابانى، كه عربهاى سنّى مخالف امريكا در آن مى جنگيدند، به شبه جزيره عربستان متصل بود، كه پايگاه اصلى نيروهاى القاعده محسوب مى شد و اين دو گروه بر سر مبارزه با امريكاييها به توافق رسيده بودند. ازاين رو مركز تجمعات آنان و درگيريهاى مسلحانه شان در شهرهايى مانند رمادى و فَلّوجه بيشتر بود (← نامى و محمدپور، ص ۳۵۹ـ۳۶۱). در اوايل ۱۳۸۶ش/۲۰۰۷، با عقب نشينى نيروهاى امريكايى، پليس محلى امنيت شهر را برعهده گرفت. همچنين پليس محلى با شيوخ عشاير توافق كردند كه آنان ديگر در نبرد با امريكاييان دخالتى نداشته باشند و به اين ترتيب از شدت آشوبها و شورشهاى شهر كاسته شد (راسل، ص ۴۴). امروزه اهالى رمادى، كه در جنوب غربى منطقه سنّى نشين عراق (شامل استانهاى دياله، بغداد ، انبار و صلاح الدين) واقع است (همان، ص ۴۱)، بيشتر از عشاير دليم و سنّى اند؛ در كنار آنان بايد به قبايل ديگرى چون عانيون، مشاهده، محامده، طَى، عبدله، قراغول نيز اشاره كرد (طرفى، ج ۱، ص ۹۴ـ۹۵). براساس سرشمارى ۱۳۸۲ش/۲۰۰۳، جمعيت قضاى رمادى ۵۵۶،۱۹۲ تن بود (← >سالنامه جمعيتى ۲۰۰۳<[۷] ، ص ۲۶۷). اقتصاد رمادى برپايه صنعت، خدمات و كشاورزى است. كشاورزى به سبب وفور آب در اين منطقه بيشتر رواج دارد و محصولاتى چون گندم، جو و دانه هاى روغنى در آنجا كشت مى شود (طرفى، ج ۱، ص ۹۱). از آذر ۱۳۹۲/ دسامبر ۲۰۱۳، نيروهاى دولت اسلامى عراق و شام (داعش) به رمادى و ساير مناطق استان انبار حمله كردند. از آن پس، درگيريهاى متعددى بر سر حفظ يا بازپس گيرى اين شهر ميان نيروهاى دولتى و داعش روى داده است (← الجزيره[۸] ، ۲۰۱۴؛ حريت ديلى نيوز[۹] ، ۲۰۱۴).
منابع : جاسم محمد خلف، محاضرات فى جغرافية العراق الطبيعية و الاقتصادية و البشرية، ]قاهره[ ۱۹۵۹؛ الحرب على العراق : يوميات، وثائق، تقارير، ۱۹۹۰ـ ۲۰۰۵، بيروت: مركز دراسات الوحدة العربية، ۲۰۰۷؛ عبدالرزاق حسنى، العراق قديمآ و حديثآ، صيدا ۱۳۷۷/۱۹۵۸؛ عبدالحليم رهيمى، تاريخ الحركة الاسلامية فى العراق : الجذور الفكرية و الواقع التاريخى (۱۹۰۰ـ۱۹۲۴)، بيروت ۱۹۸۵؛ عزيز طرفى، مدن عراقية على ضفاف الفرات، ج ۱، ]بى جا [۱۴۳۱/۲۰۰۹؛ عباس عزّاوى، تاريخ العراق بين احتلالين، بغداد ۱۳۵۳ـ۱۳۷۶/ ۱۹۳۵ـ۱۹۵۶، چاپ افست قم ۱۳۶۹ش؛ كاظم مظفر، ثورة العراق التحررية: عام ۱۹۲۰، نجف ۱۳۹۲/۱۹۷۲؛ محمدحسن نامى و على محمدپور، جغرافياى كشور عراق: با تأكيد بر مسائل ژئوپليتيك، تهران ۱۳۸۷ش؛ على وردى، لمحات اجتماعية من تاريخ العراق الحديث، بغداد ۱۹۶۹ـ ۱۹۷۹، چاپ افست ]قم[ ۱۳۷۱ش؛ هارون وهومن، عراق از ديدگاه سياحان و جهانگردان، تهران ۱۳۸۳ش؛
Administrative Divisions of Countries ("Statoids"),2014. Retrieved June 10, 2014, from http://www.statoids.com/ uiq.html; Aljazeera, 2014. Retrieved Apr. 22, 2015, from http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/11/ isil- launches- fierce- assault- iraq- ramadi- 20141121 1134423370. html; Demographic yearbook 2003, New York: United Nations, Department of Economic and Social Affairs, 2006; The Encyclopedia of Middle East wars: the United States in the Persian Gulf, Afghanistan, and Iraq conflicts, ed. Spencer C. Tucker, Santa Barbara, Calif.: ABC- CLIO, 2010, s. v. "Ramadi, Second Battle of" (by William P. Head); The Encyclopedia of World War I: a political, social, and military history, ed. Spencer C. Tucker, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2005, s.v. "Ramadi, battles of" (by Christopher J. Richman); Hurriyet. Daily News, 2014. Retrieved Apr.22, 2015, from http://www. hurriyetdaily news.com/jihadists-launch- onslaught- on-iraqsramadi .aspx? page ID=238 & nID= 74645 & News Cat ID=352; Stephen Hemsley Longrigg, Iraq, 1900 to 1950: a political, social, and economic history, Beirut 1968; James Avery Russell, Innovation, transformation, and war: counterinsurgency operations in Anbar and Ninewa, Iraq, 2005-2007, Stanford, Calif. 2011.
/ الهام امينى كاشانى /