رستم شيرازى، جواد، نگارگر، مذهِّب و طراح فرش معاصر. در ۱۲۹۸ش، در خانواده اى هنرمند و اهل شيراز، كه به اصفهان مهاجرت كرده بودند، متولد شد (مهدوى، ج ۲، ص ۳۹۹). با علاقه و تشويق و حمايت پدربزرگ روحانى اش، در پنج سالگى به نقاشى روى آورد و از پرده هاى عزادارى و روضه خوانى الگو برمى داشت (كاويانى، ص ۱۹۵؛ «هنر و هنرمندان»، ص ۱۵۶). در هفت سالگى به مدرسه علميه اصفهان رفت و هم زمان با تحصيل، نقاشى را نيز فراگرفت. پس از پايان دوره ابتدايى، وارد دبيرستان سعدى اصفهان شد، اما با تأسيس هنرستان هنرهاى زيباى اصفهان به آنجا رفت و زيرنظر عيسى بهادرى، ابتدا مناظر طبيعى را نقاشى مى كرد؛ سپس به فراگيرى نقاشى سنّتى و تذهيب و طراحى فرش پرداخت (افتخارى، ص ۹۸؛ كاويانى، ص ۱۹۴ـ۱۹۵). پس از فارغ التحصيلى از هنرستان در همانجا مشغول تدريس شد و تا پايان عمر، آموزش را رها نكرد (مهدوى، همانجا). رستم شيرازى در ۱۳۲۵ش در دانشكده هنرهاى زيباى دانشگاه تهران پذيرفته شد و زيرنظر استادانى چون على محمد حيدريان* و ميرزامحمدعلى خان آموزش ديد. در ۱۳۲۶ش، براى آشنايى بيشتر با سبكهاى نقاشى اروپايى به انگلستان، ايتاليا، فرانسه و هلند سفر كرد و چهار نمايشگاه در لندن و يك نمايشگاه در ادينبورو[۱] برگزار كرد كه بسيار مورد توجه قرار گرفت (← «هنر و هنرمندان»، همانجا؛ رستم شيرازى، ص ۸۲). او پس از بازگشت از اروپا، به تدريس در هنرستان هنرهاى زيباى اصفهان ادامه داد (كاويانى، ص ۱۹۶).او بيش از سيصد نقاشى سنّتى كار كرده است. بعضى از نقاشيهايش در موزه هنرهاى ملى ايران نگهدارى مى شود، ازجمله «بزم شبانه» كه به شيوه قلم گيرى رنگى (سفيدقلم) بر بوم مشكى و به تبعيت از مكتب اصفهان خلق شده است (← همانجا؛ افتخارى، ص ۹۸ و تصوير ۱۱۶). رستم شيرازى به همراه نگارگران برجسته اى چون على كريمى و محمدعلى زاويه* نمايشگاههايى در لندن، كيمبريج، گلاسكو، و ادينبورو برگزار كرد. در ۱۳۳۷ش به اتفاق حسين مصورالملكى و حسين بهزاد* در نمايشگاه جهانى بروكسل شركت كرد و به دريافت نشان طلا نائل آمد. در موزه سلطنتى انگلستان نيز آثارى از او نگهدارى مى شود (← رستم شيرازى؛ «هنر و هنرمندان»؛ كاويانى، همانجاها؛ «نكوداشت استاد زنده ياد على كريمى»، ۱۳۹۰ش). او در خرداد ۱۳۸۴ درگذشت و در قبرستان باغ رضوان اصفهان به خاك سپرده شد (مهدوى، همانجا).اگرچه شهرت او بيشتر در نگارگرى است، اما طراحى فرش را نيز با جدّيت دنبال كرد و نقوش فرش و قالى بسيارى با طرحهاى سنّتى و نقوش حيوانى مانند سيمرغ و طاووس از او باقى مانده است (← صوراسرافيل، ص ۲۲۵ و تصاوير ۲۶۳ـ۲۶۶). او در زمينه طراحى نقوش گچ برى و كاشى، برجسته كارى با طلا و نقره، قلم زنى، منبت، و معرق چوب نيز فعال بود. تذهيب مهمان سراى عباسى، طرحهاى گچ برى و درهاى طلا و نقره كاخ امير كويت، طراحى نقشه قالى ۱۱متر × ۱۱ متر معروف به بهارستان، اهداشده به مجلس شوراى ملى سابق، و قاليهاى موجود در موزه هنرستان هنرهاى زيباى اصفهان از آثار مهم اوست (← كاويانى، همانجا).فعاليتهاى هنرى رستم شيرازى در راستاى احياى نقاشى سنّتى ايرانى بوده است. برخى از ويژگيهاى فنى و هنرى كار او عبارت اند از: بهره گيرى از نقاشيهاى دوره صفوى مانند مجالس بزم، ايجاد حلقه اى از نقوش اسليمى و ختايى پيرامون اشخاص، بهره گيرى از رنگهاى سنّتى سورمه اى و قرمز و كرم به منزله رنگهاى غالب زمينه، جامه هايى با طرحهاى مزيّن به نقوش اسليمى، ترنجها و نيم ترنجهاى پرتزيين، لچكيهاى چهارگانه گوناگون، به ويژه در طراحى فرش با رنگهاى متنوع و تقسيم بنديهاى قرينه، و استفاده از نقوش اسليمى سياه وسفيد در تمام طرح (← صوراسرافيل، ص ۲۲۵ـ۲۲۶ و تصاوير ۲۶۲ـ۲۶۳؛ افتخارى، ص ۹۸، تصاوير ۱۱۵ـ۱۱۶).رستم شيرازى در ۱۳۵۴ش بازنشسته شد و فعاليت هنرى را در كارگاه شخصى ادامه داد. در دى ۱۳۶۳، آثارى از وى در نمايشگاهى از آثار پيش كسوتان نقاشى، در موزه هنرهاى معاصر برگزار گرديد (← كيهان فرهنگى، سال ۱، ش ۱۱، بهمن ۱۳۶۳، ص ۴۲). او در ۱۳۶۷ش مدرك درجه يك هنرى در رشته نقاشى را از شوراى ارزشيابى مشاغل هنرى دريافت كرد (← كاويانى، همانجا؛ كيهان فرهنگى، سال ۵، ش ۱۱، بهمن ۱۳۶۷، ص ۵۷؛ «هنر و هنرمندان»، همانجا). اميرهوشنگ جزى زاده، برادران بهمن زاده، برادران سعيدى فر، برادران اخوت پور، بهرام طاهرى، ضياءالدين امامى، اكبر مصرى پور، و مهرداد صدرى از شاگردان او بوده اند (← «هنر و هنرمندان»، ص ۱۵۶ـ۱۵۷).
منابع : محمود افتخارى، نگارگرى ايران در دوران معاصر : ۱۳۰۰ـ ۱۳۵۰ش، تهران ۱۳۸۱ش؛ جواد رستم شيرازى، «هنرى ماندگار در درازناى تاريخ»، (گفتگو)، كيهان فرهنگى، ش ۱۷۲ (بهمن ۱۳۷۹)؛ شيرين صوراسرافيل، طراحان بزرگ فرش ايران: سيرى در مراحل تحول طراحى فرش، تهران ۱۳۸۱ش؛ مصطفى كاويانى، «معرفى چند چهره درخشان هنر معاصر اصفهان»، مجله مطالعات و پژوهشهاى دانشكده ادبيات و علوم انسانى دانشگاه اصفهان، دوره ۲، ش۲۰ و ۲۱ (بهار و تابستان ۱۳۷۹)؛ مصلح الدين مهدوى، اعلام اصفهان، تصحيح و اضافات غلامرضا نصراللهى، اصفهان ۱۳۸۶ش ـ؛ «نكوداشت استاد زنده ياد على كريمى»، تنديس، ۱۳۹۰ش
.Retrieved June ۱, ۲۰۱۴, From http://www.tandismag.ir/ Default.aspx?tabid = ۴۱&ArticleType=Article View & Article ID =۷۵۵;
«هنر و هنرمندان»، فرهنگ اصفهان، ش ۱۶ (تابستان ۱۳۷۹).
/ عبدالكريم عطارزاده /