پاساروفچه‌

معرف

ی‌ در صربستان‌ که‌ شهرت‌ آن‌ به‌سبب‌ عهدنامة‌ صلحی‌ است‌ که‌ در آنجا میان‌ دولت‌ عثمانی‌ و دولتهای‌ ونیز و اتریش‌ منعقد شده‌ است‌
متن
پاساروفچه‌ ، شهری‌ در صربستان‌ که‌ شهرت‌ آن‌ به‌سبب‌ عهدنامة‌ صلحی‌ است‌ که‌ در آنجا میان‌ دولت‌ عثمانی‌ و دولتهای‌ ونیز و اتریش‌ منعقد شده‌ است‌.«پاساروفچه‌» ضبط‌ ترکی‌ عثمانی‌ برای‌ نام‌ محلی‌ شهر، پژارواک‌ (برگرفته‌ از واژة‌ صربی‌ ـ کرواتی‌ پُژار به‌ معنای‌ آتش‌)، است‌. این‌ شهر که‌ در اروپا به‌ نام‌ آلمانیِ پاساروویتس‌ معروف‌ است‌، در حدود شصت‌ کیلومتری‌ جنوب‌ شرقی‌ بلگراد، در دشت‌ حاصلخیزی‌ در صربستان‌، در کنار دانوب‌ قرار دارد. پاساروفچه‌ گاه‌ در اشغال‌ دولت‌ عثمانی‌ و گاه‌ در اختیار صربها بود تا اینکه‌ در 1230/ 1815 به‌ صربها واگذار و جزو جمهوری‌ فدرال‌ یوگسلاوی‌ شد. پاساروفچه‌ شهر تجاری‌ پررونقی‌ محسوب‌ می‌شود ( د.اسلام‌ ، چاپ‌ دوم‌، ذیل‌ مادّه‌).عهدنامة‌ پاساروفچه‌ پس‌ از جنگ‌ عثمانی‌ با جمهوری‌ ونیز (1126ـ1130/ 1714ـ 1718) و اتریش‌ (1128ـ 1130/ 1716ـ 1718)، در شهر پاساروفچه‌ منعقد شد و بر طبق‌ آن‌ باب‌عالی‌ * سرزمینهای‌ بسیاری‌ را از دست‌ داد. در 1126/ 1714، سلطان‌ احمد سوم‌ به‌ بهانة‌ تعدیات‌ ونیزیها در دریا به‌ عثمانیان‌ و نیز شوراندن‌ اهالی‌ مونته‌نگرو بر دولت‌ عثمانی‌، به‌ جمهوری‌ ونیز اعلان‌ جنگ‌ داد. پس‌ از آن‌ دولت‌ عثمانی‌ مورئا (بخش‌ جنوبی‌ یونان‌) را که‌ طبق‌ عهدنامة‌ کارلوویتس‌ (1111/1699) به‌ ونیز تعلق‌ داشت‌، محاصره‌ و تسخیر کرد (هامر ـ پورگشتال‌، ج‌4، ص‌ 2994؛ بریتانیکا ، ذیل‌ "Passarowitz, Treaty of" ) و از امپراتوری‌ اتریش‌ خواست‌ تا بیطرفی‌ خود را در این‌ جنگ‌ اعلام‌ کند. اما اتریشیها به‌ دلیل‌ پیمان‌ اتحاد با جمهوری‌ ونیز و به‌ بهانة‌ تخطی‌ باب‌ عالی‌ از مواد عهدنامة‌ کارلوویتس‌، وارد جنگ‌ شدند (هامر ـ پورگشتال‌، ج‌ 4، ص‌ 3011ـ3013؛ ) مجموعة‌ عهدنامه‌های‌ منعقده‌ ( ، ج‌27، ص‌361ـ 368). نیروهای‌ اتریشی‌ به‌ فرماندهی‌ شاهزاده‌ اوژن‌ در پترواردین‌ نیروهای‌ عثمانی‌ را بسختی‌ شکست‌ دادند (لاموش‌، ص‌135) و در 1128/1716 طمشوار که‌ آخرین‌ سنگر دولت‌ عثمانی‌ در مجارستان‌ بود به‌ تسخیر شاهزاده‌ اوژن‌ درآمد (هامر ـ پورگشتال‌، ج‌4، ص‌3028). این‌ رخداد سرآغاز ناکامیهای‌ پیاپی‌ نیروهای‌ عثمانی‌ در بالکان‌ بود. دولت‌ عثمانی‌ با از دست‌ دادن‌ بلگراد در همان‌ سال‌ ناگزیر به‌ سازش‌ شد (برای‌ تفصیل‌ این‌ جنگ‌ رجوع کنید به هامر ـ پورگشتال‌، ج‌4، ص‌2994ـ3042). شاهزاده‌ اوژن‌ محل‌ مذاکره‌ را در پاساروفچه‌ تعیین‌ کرد و دولتهای‌ انگلیس‌ و هلند به‌ عنوان‌ میانجی‌ در این‌ مذاکره‌ شرکت‌ جستند (شاو، ج‌1، ص‌232). قرارداد صلح‌ عاقبت‌ در 4 رمضان‌ 1130/ 21 ژوئیة‌ 1718 برای‌ مدت‌ 24 سال‌ و در بیست‌ ماده‌ بسته‌ شد. براساس‌ این‌ پیمان‌، دولت‌ عثمانی‌ بلگراد، قسمتی‌ از صربستان‌ و طمشوار را به‌ اتریش‌ واگذار کرد. ونیزیها قلاعی‌ را که‌ در آلبانی‌، هرزگوین‌ و دالماسی‌ به‌ دست‌ آورده‌ بودند، در اختیار گرفتند و مورئا همچنان‌ در اختیار دولت‌ عثمانی‌ باقی‌ ماند (برای‌ مواد عهدنامه‌ رجوع کنید به ) مجموعة‌ عهدنامه‌های‌ منعقده‌ ( ، ج‌ 27، ص‌ 360ـ367). در 10 رمضان‌/ 27 ژوئیة‌ همان‌ سال‌ نیز قراردادی‌ تجاری‌ و دریانوردی‌، بر اساس‌ پیمان‌ کارلوویتس‌، در بیست‌ ماده‌ میان‌ عثمانی‌ و اتریش‌ به‌ امضا رسید. در این‌ قرارداد، تجارت‌ در داخل‌ خاک‌ عثمانی‌ برای‌ اتباع‌ اتریش‌ آزاد شد و بازرگانان‌ ایرانی‌ اجازه‌ یافتند که‌ از خاک‌ عثمانی‌ با اتریش‌ مناسبات‌ تجاری‌ برقرار کنند (هامر ـ پورگشتال‌، ج‌ 4، ص‌ 3050ـ 3052؛ نیز رجوع کنید به ) مجموعة‌ عهدنامه‌های‌ منعقده‌ ( ، ج‌ 27، ص‌ 395، 409ـ414).پس‌ از امضای‌ عهدنامة‌ پاساروفچه‌ در زمان‌ صدارت‌ ابراهیم‌ پاشا داماد (1130ـ1142)، دربار عثمانی‌ در درگیری‌ با دولتهای‌ اروپایی‌ محتاط‌تر شد و بیشتر به‌ برقراری‌ آرامش‌ و صلح‌ و اصلاح‌ امور داخلی‌ همت‌ گماشت‌. این‌ عهدنامه‌ نشان‌دهندة‌ ضعف‌ دولت‌ عثمانی‌ در حال‌ زوال‌ و پیشرفت‌ نظامی‌ دول‌ اروپایی‌ بود (شاو، ج‌1، ص‌233). بعلاوه‌، دولت‌ عثمانی‌ با از دست‌ دادن‌ طمشوار بکلی‌ از اروپای‌ مرکزی‌ جدا ماند و اتریش‌ نسبت‌ به‌ ونیز از منافع‌ بیشتری‌ برخوردار شد ( د.ترک‌ ، ذیل‌ مادّه‌).منابع‌: لئون‌ لاموش‌، تاریخ‌ ترکیه‌ ، ترجمة‌ سعید نفیسی‌، تهران‌ 1316 ش‌؛ یوزف‌ فون‌ هامر ـ پورگشتال‌، تاریخ‌ امپراطوری‌ عثمانی‌ ، ترجمة‌ میرزا زکی‌ علی‌آبادی‌، چاپ‌ جمشید کیان‌فر، تهران‌ 1367ـ 1369 ش‌؛The Consolidated treaty series , edited and annotated by Clive Parry, vol. 27, New York; EI 2 , s.v. "Pasarofc § a" (by F. Bajraktarevic ¨ ) The New Encyclopaedia Britannica , Chicago 1985, Micropaedia ; Stanford Shaw, History of the Ottoman empire and modern Turkey , Cambridge 1985; TA , s.v. "Pasarof µ a" (by O. Yدksel).
نظر شما
مولفان
گروه
رده موضوعی
جلد 5
تاریخ
وضعیت چاپ
  • چاپ نشده