حسینی سیدحسن

حسینی، سیدحسن، شاعر و محقق معاصر. وی در فروردین 1335 در تهران در خانواده‌ای متوسط به‌دنیا آمد. تحصیلات ابتدایی و متوسطه خود را در این شهر گذراند و در 1353ش دیپلم طبیعی گرفت. از همین سالها اشعارش در برخی نشریات ادبی آن زمان، نظیر مجله فردوسی، منتشر می‌شد. در 1358ش، در مقطع کارشناسی رشته تغذیه از دانشگاه فردوسی مشهد فارغ‌التحصیل شد (حسن حسینی، 1384ش، ص 12؛ ذوالفقاری، ص 26) و در همان سال وارد حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی شد و به همراه قیصر امین‌پور*، محسن مخملباف و چند تن دیگر، فعالیتهای هنری و ادبی حوزه را راه‌اندازی و ساماندهی کرد (همانجاها).در 1359ش، هم‌زمان با آغاز جنگ عراق با ایران، خدمت سربازی خود را در رادیو ارتش آغاز کرد. در آنجا رباعیهای فی‌البداهه‌ای می‌سرود که بر زبانِ رزمندگان جاری می‌شد (رجوع کنید به حسن حسینی، همانجا؛ نادمی، ص 32).در 1366ش از حوزه هنری کناره گرفت و به تدریسِ دروس ادبی در دانشگاهها پرداخت. وی تا 1369ش دوره دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه آزاد اسلامی تهران تا آخرین مرحله طی کرد (مهدیار حسینی، مصاحبه مورخ 10 بهمن 1387). در 1378ش تدریس را رها کرد و در واحد ویرایش رادیو مشغول به کار شد (حسن حسینی؛ ذوالفقاری، همانجاها).در 1368ش، با همکاری چند تن از دوستانش، به منظور باروری ذوق شاعرانِ جوان، «دفترِ شعر جوان» را تأسیس کرد و در همین سال به همراه قیصر امین‌پور برنده جایزه ادبی نیما یوشیج شد (ذوالفقاری، ص27؛ مهدیار حسینی، همان مصاحبه).حسینی در 9 فروردین 1383، بر اثر سکته قلبی، در بیمارستانِ بوعلی تهران درگذشت و پیکرش، پس از تشییعی باشکوه، در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به‌خاک سپرده شد. رهبر انقلاب، رئیس‌جمهوری وقت (سیدمحمد خاتمی) و بسیاری از مقامات بلندپایه جمهوری اسلامی، در واقعه درگذشت او پیامهای تسلیت دادند (رجوع کنید به اندوهیاد شاعر سحرزاد، ص 5ـ6؛ سیدالشعرای انقلاب، ص 2ـ3؛ مهدیار حسینی، همان مصاحبه). وی از اشخاص برجسته و تأثیرگذارِ ادبیات انقلاب اسلامی به‌شمار می‌آید (ذوالفقاری، همانجا).عمده شهرتِ حسینی در شعر، به سبب دو مجموعه شعرِ هم‌صدا با حلق اسماعیل (تهران 1363ش) و گنجشک و جبرئیل (تهران 1364ش) است (همان، ص 27ـ28). هم صدا با حلق اسماعیل گزیده‌ای از سروده‌های پیش و پس از انقلاب و دفتری از رباعیات شاعر است که عمدتآ محتوای عاشورایی دارند. گنجشک و جبرئیل شامل سی قطعه شعر در قالب نیمایی و شعر سپید است که مضامین آنها عمدتآ بر محور عاشورا و کربلاست. شاید بتوان گفت گنجشک و جبرئیل نقطه عطفی در شعر انقلاب است. بیان حادثه کربلا در قالبهای نو، تخیل و احساس قوی، مضامین و تعابیر تازه، موسیقی بیرونی و درونی مناسب با ساختار شعر، و انسجام عناصر شعری از جمله عوامل موفقیت این مجموعه و نفوذش بر مخاطب محسوب می‌شود. حسینی در این مجموعه کوشیده است با نگاهی تازه به شعر مذهبی، فضایی نو ترسیم کند و از شعارزدگی رایج در حوزه شعر مذهبی دوری جوید (رجوع کنید به شکارسری، ص 17؛ کاظمی، ص 22؛ ذوالفقاری، ص 28).از ویژگیهای شعر و نثر حسینی، طنز ظریف و فاخر اوست. با اینکه در این مجموعه زبان طنزآمیز وی، به سبب انعطاف‌ناپذیری مضامین، فرصت چندانی برای ظهور نیافته است، اما باز این طنز تلخ، خود را نشان می‌دهد (شکارسری، ص19؛ نیز برای نمونه رجوع کنید به حسن حسینی، 1386ش، ص20ـ21).شعرِ «راز رشید» (رجوع کنید به حسن حسینی، 1386ش، ص 37ـ 38) را، از مجموعه گنجشک و جبرئیل، شاید بتوان تبلور اشعار عاشورایی حسینی دانست که بسیاری از ناقدان و خوانندگان شعر، آن را تحسین کرده‌اند. تصاویر چند لایه، همراه با شبکه‌ای از ایهامها و تناسبها و اغراقها و تلمیحات مناسب، شعری عمیق و ناب آفریده است (رجوع کنید به شکارسری، ص 17؛ کاظمی؛ ذوالفقاری، همانجاها).در این دفتر با اینکه حسینی با مهارت توانسته است از صراحت رایج در اشعار مذهبی بپرهیزد، اما اشعار این دفتر از فهم خوانندگان عادی چندان دور نیست و به همین دلیل بارها به‌چاپ رسیده است (رجوع کنید به کاظمی، همانجا).دیگر اثر حسینی، نوشداروی طرح ژنریک (تهران 1383ش) است، مشتمل بر سروده‌هایی مستقل و در عین حال به هم پیوسته، در قالب نیمایی، به زبانی ساده و طنزی تلخ. تناسبهای لفظی و معنوی، ابهام و ایهام، کاربرد هوشمندانه قافیه، ایجاز و بهره‌گیری از واژه‌ها و ترکیبهای عامیانه و روزمره، از ویژگیهای عمده این مجموعه است (رجوع کنید به حسن حسینی، 1383ش، مقدمه سعید یوسف‌نیا، ص 8ـ11). برخی ناقدان، شیوه طنزپردازی، زبان مناسب، شخصیت‌پردازی و شگردهایی را که شاعر برای ملموس‌تر کردن این اشعار به‌کار گرفته است، ستایش کرده‌اند (رجوع کنید به امینی، ص 29ـ30؛ یوسف‌نیا، ص 32ـ33).با توجه به دشواری فهم و قرائتِ اشعار بیدلِ دهلوی، یکی از کارهای ارزشمندِ حسینی، قرائت تمامی غزلیاتِ بیدل است که در چهار لوح فشرده، با نام متن کامل غزلیات بیدل دهلوی، ضبط شده و پس از مرگش، انجمن شاعران ایران آن را در تهران منتشر کرده است.دیگر آثار حسینی عبارت‌اند از: سفرنامه گردباد (تهران 1386ش) که مجموعه اشعار کلاسیک حسینی است و نیز ملکوت سکوت (تهران 1385ش) که مجموعه اشعار سپید و نیمایی اوست (هر دو با مقدمه قیصر امین‌پور). مجموعه شعر از شرابه‌های روسری مادرم (تهران 1385ش) در وصف حضرت فاطمه‌زهرا سلام‌اللّه‌علیها، که پس از درگذشت حسینی با مقدمه قیصر امین‌پور منتشر شد؛ بُراده‌ها (تهران 1365ش)، که مجموعه‌ای است از کلمات قصار و کاریکلماتور که جامعه ادبی از آن استقبال کرده است؛ طلسم سنگ (تهران 1381ش)، که مجموعه‌ای از نثرهای عاشورایی حسینی است؛ بیدل، سپهری و سبک هندی (تهران 1367ش)، که جزو نخستین پژوهشهای بیدل‌شناسی در ایران است و تسلط وی را بر شعر فارسی و خصوصاً سبک هندی نشان می‌دهد؛ مُشت در نمای درشت (تهران 1381ش)، که مقایسه ادبیات و سینما از منظر معانی و بیان است و پژوهشی جدید در این حوزه محسوب می‌شود (رجوع کنید به سعیدی، ص42ـ46)؛ حمام روح (تهران 1363ش)، که ترجمه گزیده‌ای از آثار جبران خلیل جبران* است؛ نگاهی به خویش (تهران 1381ش)، مجموعه گفتگوهای شاعران معاصر عرب، که حسینی آن را با همکاری موسی بیدج ترجمه کرده است؛ و گزیده‌ای از شعر جنگ و دفاع مقدّس (1381ش) با توضیحات.منابع : اسماعیل امینی، «گفتن و نگفتن: نگاهی به طنزآوری دکتر سیدحسن حسینی در نوشداروی طرح ژنریک»، شعر، ش 41 (اردیبهشت 1384)؛ اندوهیاد شاعر سحرزاد، تهران: انجمن شاعران ایران، ]بی‌تا.[؛ حسن حسینی، «سیدحسن حسینی از زبان سیدحسن حسینی»، شعر، همان؛ همو، گنجشک و جبرئیل: مجموعه شعر (1364ـ 1363)، تهران 1386ش؛ همو، نوشداروی طرح ژنریک، به انضمام چند قلم سروده دیگر، تهران 1383ش؛ حسن‌ذوالفقاری، «دکتر سیدحسن حسینی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دوره 18، ش 2 (زمستان 1383)؛ نعمت‌اللّه سعیدی، «شکستن خط با قدم زدن: حاشیه‌هایی بر کتاب مشت در نمای درشت»، شعر، همان؛ سیدالشعرای انقلاب: ویژه‌نامه هفتمین روز کوچ سیدحسن حسینی، به کوشش ابراهیم ترکی، ]تهران[: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ]1383ش[؛ حمیدرضا شکارسری، «التزام سرخ: نگاهی به مجموعه شعر گنجشک و جبرئیل» در همان؛ محمدکاظم کاظمی، «حادثه‌ای در شعر عاشورایی: نگاهی به مجموعه شعر گنجشک و جبرئیل» در همان؛ احمد نادمی، «شهادت‌نامه» در همان؛ سعید یوسف‌نیا، «تأملی در نوشداروی طرح ژنریک»، شعر، همان.