بَنوری ، آدمبن اسماعیل، ملقب بهمعزّالدین از مشایخ ومؤلّفان سلسلة نقشبندیه در قرن یازدهم و از مشهورترین خلفای شیخاحمد سَرهندی * (971ـ1034). نَسَب بنوری را بهامام موسی کاظم علیهالسلام رساندهاند. اجداد وی از ناحیة رَوَه (از نواحی هرات) بودند، اما او در بَنور * به دنیا آمد ( د. اسلام ، چاپ دوم، ذیل مادّه؛ رضوی، ج 2، ص 338؛ حسنی، ج 5، ص 1؛ سرهندی، ص 384).وی مدتی نظامی بود، اما بزودی این شغل را رها کرد؛ نخست مرید حاجیخِضرخان افغانی شد و بعد به توصیة وی در مولتان مرید احمد سَرهندی گردید و از طرف وی مأمور تبلیغ عقاید این سلسله در بنور شد. وی در میان خلفای سَرهندی شهرت بسیار یافت (حسنی، همانجا؛ غلام سرور لاهوری، ج1، ص632؛ رضوی، همانجا).بنوری در 1052، با مریدانش ـ که بیشتر افغانی بودند ـ بهلاهور رفت، اما شاهجهانبن جهانگیر (حک : 1037 ـ 1068) از تعداد کثیر مریدانش بهوحشت افتاد و از او خواست که لاهور را ترک کند. بنوری از آنجا بهبنور بازگشت و سپس بهحجاز سفر کرد (غلام سرور لاهوری، ج1، ص630ـ631؛ سرهندی، ص385؛ رضوی، ج2، ص338ـ339). بنابر بیشتر منابع، وی در 1053 در مدینه درگذشت، و او را در کنار مقبرة عثمانبن عفان به خاک سپردند (سرهندی، همانجا؛ غلام سرور لاهوری، ج1، ص 635؛ حسنی، ج 5، ص 2).از جمله خلفای وی محمدامین بدخشی * مکی است که کرامات آدمیه را دربارة احوال بنوری نگاشته، و همچنین بخش اول کتاب نتایجالحرمین خود را ـ که تفسیر سورة فاتحةالکتاب است ـ از مکتوبات بنوری فراهم آورده است. بخش دوم کتاب در کرامات بنوری و بخش سوم آن در احوال اوست (منزوی، ج 1، ص 92). از دیگر خلفای او علماللّه نقشبندی بریلوی (1033ـ 1096) و حافظ عبداللّه اکبرآبادی، مرشد شاهعبدالرحیم، پدر شاه ولیالله دهلوی، است ( د. اسلام ، همانجا؛ حسنی، ج 5، ص 286).از جمله آثار بنوری است : 1) کلمات المعارف دربارة تعلیمات مجددّیه و نقشبندیه (رضوی، ج2، ص338)؛ 2) خلاصةالمعارف فی اسرارالعقاید ، بهفارسی و در دو مجلد. جلد اول آن در سلوک ظاهری و باطنی و جلد دوم دربارة معارف خواجه بهاءالدین * نقشبند است. این کتاب بهصورت نسخة خطی است (کتابخانة گنجبخش، ج 2، ص 606؛ منزوی، ج 3، ص 1435ـ1436؛ حسنی، ج 5، ص 2)؛ 3) نکاتالاسرار در پاسخ به مسائل غامض تصوف اسلامی. محمد امین بدخشی مطالب این کتاب را در چهار فصل گرد آورده است (برای آگاهی از نسخ خطی آن رجوع کنید به منزوی، ج 3، ص 2078ـ2079؛ د. اسلام ، همانجا)؛ 4) مکتوبات ، شامل 150 نامة بنوری که از مکه بهمریدان و مشایخ نوشته است. این مکتوبات در کتاب نتایجالحرمین نیز آمده است (منزوی، ج 3، ص 1988)؛ 5) وضوح المذاهب ، دربارة عقاید 73 فرقه از مسلمانان که تنها یکی از آنها رستگار است، از نظر اهل سنت بحث کرده است (برای آگاهی از نسخ خطی آن رجوع کنید به منزوی، ج 2، ص 1013)؛ 6) رساله در تحقیق معنی حضور ظهوری و ظهور حضوری ، که موضوع آن مراتب وصول است. از این رساله نسخة خطی ناقصی باقی مانده است (کتابخانة ندوةالعلماء، ص288).منابع: عبدالحی حسنی، نزهةالخواطر و بهجة المسامع والنواظر ، حیدرآباد دکن 1382ـ1410/ 1962ـ1989؛ بدرالدین سرهندی، حضرات القدس ، چاپ محبوب الهی، لاهور 1971؛ غلام سرور لاهوری، خزینة الاصفیاء ، کانپور 1332/1914؛ کتابخانة گنجبخش، فهرست نسخههای خطی کتابخانة گنجبخش ، تألیف احمد منزوی، اسلامآباد 1357ـ1361 ش؛ کتابخانة ندوةالعلماء، فهرست نسخههای خطی فارسی کتابخانة ندوةالعلماء لکهنو ، دهلینو 1365ش؛ احمد منزوی، فهرست مشترک نسخههای خطی فارسی پاکستان ، اسلامآباد 1362ـ1370 ش؛EI 2 , s.v. "AL-Banu ¦ r ¦ â " (by A. S. Bazmee Ansari); Athar Abbas Rizvi, A history of sufism in India, New Delhi 1978-1983.