ترینیداد و توباگو، مسلمانان . ترینیداد و توباگو کشوری کوچک در جنوب دریای کارائیب است. سابقة ورود دین اسلام به این کشور به نیمة دوم قرن دوازدهم/ هجدهم میرسد، اما مهمترین گروه مسلمان، در اواسط قرن سیزدهم/ نوزدهم (بعد از 1254/1838) به این کشور وارد شد.در 1191/ 1777، در میان بردگانی که از غرب افریقا برای کار در مزارع نیشکر به ترینیداد و توباگو آورده شدند، عدهای مسلمان نیز وجود داشت. این مسلمانان عموماً از قبیلة ماندینگو ، ساکن در کشور سنگال، بودند که در حدود 1153/ 1740 اسلام را پذیرفته بودند (کسوله ، ص 195ـ196). سالها بعد، هنگام ورود عدة بسیاری هندیِ مسلمان و هندو به ترینیداد ( رجوع کنید به ادامة مقاله) هندوها، مسلمانان را بهتحقیر «مادینگا» ــ برگرفته از نام همین قبیله ــ خطاب میکردند تا نشان بدهند که مسلمانان هندی بیشتر به مسلمانان افریقایی شبیهاند تا هندیها (اهری، ص 448؛ «اسلام در جزایر کارائیب»، ص 147). تا 1217/ 1802 تعداد بردگان افریقایی ساکن در ترینیداد به حدود بیست هزار تن میرسید ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، ذیل مادّه) که معلوم نیست چند تن از آنان مسلمان بودهاند. مسلمانانِ این گروه عموماً در مهمترین شهر ــ که بعدها پایتخت کشور شد ــ یعنی بندر اسپانیا زندگی میکردند و به عربی سخن میگفتند (کسوله، همانجا). در اوایل قرن سیزدهم/ نوزدهم و در پی وضع قوانینی دایر بر لغو بردهداری، صاحبان مزارع نیشکر در ترینیداد و توباگو و سرزمینهای مجاور برای تأمین نیروی کار مزارع خود، هندیان را به مهاجرت به کشورهای حوزة کارائیب تشویق کردند. اگرچه نخستین طرح این کار در 1230/ 1814 ارائه شد، مهاجرت از 1254/ 1838 صورت گرفت. از این زمان تا 1303 ش/ 1924، حدود نیممیلیون هندی به این کشورها مهاجرت کردند که یک ششم آنان مسلمان بودند (اهری، همانجا). نخستین گروه هندیان در 1262/ 1845 به ترینیداد و توباگو وارد شدند و عموماً هندو و مسلمان بودند( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا). از ابتدای ورود مسلمانان هندی به ترینیداد، فشارهای زیادی، چه اقتصادی («اسلام در جزایر کارائیب»، همانجا) چه عقیدتی ــ برای پذیرش مسیحیت ــ به آنان وارد میشد، اما با اعلام استقلال ترینیداد و توباگو از سلطة انگلستان در 1341 ش/ 1962، بتدریج این فشارها کاهش یافت ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا).در بارة تعداد کنونی مسلمانان ترینیداد و توباگو اختلافنظروجود دارد؛ این تعداد از 8ر5% ( ) کتاب سال جهان اروپا 1999 ( ، ج2، ص3482) تا 13% کل جمعیت کشور (کتانی، ص 243) تخمین زده شده است، اما تأثیر مسلمانان در این کشور بسیار بیشتر از تعداد آنان است ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا)؛ از زمان استقلال این کشور تا امروز مسلمانان غالباً در ساختار حکومت و فعالیتهای سیاسی حضور داشتهاند ( رجوع کنید به ادامه مقاله)، اما این قدرت بیشتر در دست مسلمانان افریقاییتبار بوده است (اهری، ص449)، از جمله نورمحمدحسنعلی که از 1366 تا 1376 ش/ 1987ـ1997 رئیس جمهور این کشور بوده است ( ) کتاب سال جهان اروپا 1999 ( ، همانجا). در 1378 ش/ 1999 نیز لااقل سه وزیر مسلمان در هیئت دولت وجود داشت (همان، ج2، ص 3490).اکثر مسلمانان این کشور، که بیشتر هندیتبارند، مذهب حنفی دارند (اهری، ص 448؛ کتانی، همانجا). معدودی شیعة هندیتبار نیز در آنجا زندگی میکنند که تعداد دقیق آنها معلوم نیست (چلکوفسکی ، ص 55 ـ56). مسلمانان هندیتبار عموماً در جنوب کشور و در جزیرة ترینیداد زندگی میکنند (اهری، همانجا؛ ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، ص 243) و مسلمانان افریقاییتبار عموماً در جزیرة توباگو ساکناند. در این کشور تعداد کمی مسلمان چینی نیز هستند (اهری، ص 447 ـ 448). جماعات مختلف مذهبی ترینیداد و توباگو بسیار درهم آمیختهاند، به گونهای که در یک خیابان ممکن است هم مسجد، هم کلیسا و هم معبد هندوها وجود داشته باشد ( ) دایرةالمعارف جهاناسلام آکسفورد ( ، همانجا).در بین جماعات مذهبی مختلف، مسلمانان بخوبی سازماندهی شدهاند، به طوری که میتوان آنها را یکی ازمتشکلترین جماعات مسلمان در قارة امریکا دانست (اهری، ص 448؛ کتانی، همانجا). ظاهراً این سازماندهی منظم، بیشتر به سبب وجود بنیادها و مؤسسات اسلامی مختلف و پرسابقه است. نخستین سازمان اسلامی در ترینیداد و توباگو، انجمن تقویت اسلامی ، در 1306 ش/1927 تأسیس شد. امروزه فعالیت این سازمان به ادارة پنج مدرسه منحصر شده است (اهری، ص 450). بزرگترین مؤسسة اسلامی ترینیداد و توباگو، انجمن سنّةالجماعة نام دارد که در 1314 ش/1935 تأسیس شد. این انجمن در واکنش به نفوذ روزافزون مسلمانان اهل سنّت پیرو فرقة قادیانی (احمدی) در انجمنهای اسلامی، تشکیل شد (کتانی، ص243؛ اهری، همانجا) و بعضی از پیروان این فرقه که تا 1356 ش/1977 به عنوان مهمان عضو انجمن بودند، در این سال از انجمن اخراج شدند (اهری، همانجا). انجمن سنةالجماعة امروزه تقریباً نمایندة تمامی مسلمانان کشور است (کتانی، همانجا) و تقریباً سرپرستی 81 مسجد فعال کشور را به عهده دارد ( ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، ص 245). اکثر اعضای انجمن، حنفی مذهباند. در 1326 ش/ 1947 وهابیانِ این انجمن از آن جدا شدند و اتحادیة مسلمانان ترینیداد را تأسیس کردند (اهری، همانجا).یکی از مهمترین سازمانهای اسلامی ترینیداد و توباگو «جماعةالمسلمین» نام دارد که در 1358 ش/1979 تأسیس شد. رویکرد سیاسی این سازمان از دیگر سازمانهای اسلامیترینیداد بیشتر است. در 1361 ش/1982 گروه کوچکی از اعضای آن ــ که دخالت سازمان را در امور سیاسی درست نمیدانستند ــ از آن جدا شدند و «جماعةالمؤمنین» را پدید آوردند (اهری، ص 451). جماعةالمسلمین عموماً نمایندة مسلمانان افریقاییتبار است ( ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، همانجا) و یاسین ابوبکر، رهبر سازمان، نیز افریقاییتبار است (اهری، همانجا). جماعةالمسلمین ــ که هدفش تشکیل حکومت اسلامی است ( ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، ص 245) ــ از بدو تأسیس تاکنون بارها رویاروی دولت ایستاده و دوبار نیز برای براندازی دولت اقدامات مسلحانه کرده است؛ در 1362 ش/ 1983 (اهری، همانجا) و در 1369 ش/1990 ــ که مهمترین اقدام مسلحانة جماعةالمسلمین از بدو پیدایش آن بود و در آن یاسین ابوبکر و 111 تن ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا: 113 تن) از یارانش به مجلس ترینیداد حمله کردند و عدهای، از جمله نخستوزیر وقت، را گروگان گرفتند و سعی کردند دولت را سرنگون کنند ــ اما به سبب عدم موفقیتشان در جلب حمایت مسلمانان دیگر شکست خورده است. ابوبکر و یارانش که گفته میشد از سوی کشور لیبی حمایت میشوند ( اطلاعات ، ش100 ، 19، 6 مرداد 1369، ش 101 ، 19، 7 مرداد 1369، ش 102 ، 19، 8 مرداد 1369؛ نیز رجوع کنید به ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا)، خود را به نیروهای دولتی تسلیم کردند ( ) کتاب سال جهان اروپا 1999 ( ، ج2، ص3482ـ3483). موضوع چگونگی مجازات کودتاکنندگان و صلاحیت مرجع قضایی، بحثهای زیادی در دولت و ساختار قضایی ترینیداد پدید آورد (همان، ج2، ص 3483؛ ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، ص 244ـ 245) اما یاسین ابوبکر هیچگاه مجازات نشد ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا). ظاهراً اختلافات دیرینة جماعةالمسلمین و دولت ترینیداد بر سر تأسیس مرکزی اسلامی توسط جماعةالمسلمین در زمینهای اهدایی دولت به مسلمانان هندیتبار، از علل این اقدام یاسین ابوبکر بوده است ( ) اسلام و گروههای اسلامی ( ، ص244). همچنین گفته میشود مسلمانانی که از گرانادا به ترینیداد مهاجرت کردند ــ پس از آنکه امریکا در 1363 ش/1984 آنجا را اشغال کرد ــ در تندروی اعضای جماعة بیتأثیر نبودهاند (همانجا). این اقدام به کودتا، بعضی احساسات را بر ضد مسلمانان افریقاییتبار بر انگیخت و ظاهراً سوءقصد به جان پسرخواندة یاسین ابوبکر، چند ماه بعد از وقوع کودتا، به همین علت بوده است (همانجا).در ترینیداد و توباگو سازمانها و گروههای اسلامی دیگری نیز فعالیت دارند، از جمله: مؤسسة خیریة توکل اسلامی، مؤسسة توسل عبدالعزیز، جماعةالتبلیغ (سازمان کوچکی متشکل از گروهی از مسلمانان مهاجر هندی) و شعبهای از اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب (اهری، ص 449ـ 451؛ ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا). بعضی از این گروهها افکارشان را از طریق روزنامه و هفتهنامه و کتاب نشر میدهند. اتحادیة مبلّغان مسلمان امریکای جنوبی و کارائیب برنامة رادیویی نیز دارد (اهری، ص 450).در ترینیداد و توباگو حدود 87 مسجد وجود دارد، از جمله مسجد جناح که به یاد محمدعلیجناح، دولتمرد پاکستانی، در 1333 ش/ 1954 ساخته شده است ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا). از میان اعیاد اسلامی، عید فطر جزو تعطیلات رسمی کشور است ( ) کتاب سال جهان اروپا 1999 ( ، ج 2، ص 3486) و دولت هرسال به این مناسبتمراسمی برپا میدارد ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا). در این کشور با وضع و تصویب برخی قوانین از اوایل دهة 1360 ش/ 1980، برای فعالیتهای مسلمانان، از جمله تأسیس مدرسه و بانک و برخی سازمانهای اسلامی، تسهیلاتی فراهم شده است (اهری، ص451).در میان مسلمانان ترینیداد و توباگو، هندیتبارها از افریقاییتبارها پویاترند. جمعیت نسبتاً کم مسلمانان افریقاییتبار و قطع پیوند آنان با سرزمین مادریشان ( ) دایرةالمعارف جهان اسلام آکسفورد ( ، همانجا) مانع مطرح شدن اندیشههای اسلامی آنان در جامعه شده است، اما مسلمانان هندیتبار بسیاری از نوشتههای اندیشمندان مسلمان شبهقارة هند، همچون ابوالاعلی مودودی، را ترجمه و چاپ کردهاند (اهری، ص 450). مسلمانان افریقاییتبار روش مسلمانان هندیتبار را در اجرای قوانین اسلام نمیپسندند. مسلمانان هندیتبار نیز به سبب بیش از صد سال آزار دیدن در هند، نوعی رفتار دفاعی را که مناسب سرشت آنها برای حفظ اسلام در کشور هند بوده است، در خود پروراندهاند. امروزه گرایش به اسلام در ترینیداد و توباگو بیشتر متأثر از افکار مسلمانان ایالات متحده است تا فعالیتهای مسلمانان ترینیداد (کتانی، ص244) و از 1355 ش/1976 رهبر مسلمانان امریکا، در ترینیداد نماینده (امام) معرفی میکند (اهری، ص449). عربستان سعودی نیز برای جذب مسلمانان، در این کشور فعالیتهایی کرده است (همان، ص451).شیعیان ترینیداد و توباگو هر سال به مناسبت شهادت امام حسین علیهالسلام مراسم عزاداری برپا میدارند. این مراسمِ دو روزه، «هوزیه» یا «هوسای » نامیده میشود که بر گرفته از نام امام حسین علیهالسلام است (ناصرالعلی، ص 62). شیعیان در این مراسم، گلدستهها و علامتهایی از چوب به شکل مسجد میسازند و آنها را در شهر میگردانند و در پایان مراسم در دریا رها میکنند (ناصرالعلی، همانجا). این نمادهای چوبی تجه نامیده میشود که به نظر چلکوفسکی (ص 62) از واژة تعزیه گرفته شده است. علاوه بر مسلمانان و شیعیان، پیروان دیگر ادیان نیز به هوزیه احترام میگذارند (ناصرالعلی، همانجا). عدم ارتباط مناسب این شیعیان با شیعیان نقاط دیگر دنیا و دور بودن آنان از دیگر جوامع شیعی، باعث تحریفهایی در عقاید مذهبی آنان شده است (چلکوفسکی، ص 55)، از جمله اینکه آنها معتقدند امام حسین و امام حسن علیهماالسلام هر دو در واقعة کربلا به شهادت رسیدهاند (همان، ص 60ـ61).منابع: «اسلام در جزایر کارائیب»، ترجمة محمدباقر دهقانزاده، مشکوة ، ش33 (زمستان1370)؛ علی کتانی، اقلیتهای مسلمان در جهان امروز ، ترجمة محمدحسین آریا، تهران1368 ش؛ محمدناصرالعلی، «کارینفال هوزیه فی ترینداد»، العالم ، ش665 (ذیحجّة 1419/ آوریل 1999)؛
