تِلِمْسانی، ابواسحاق ابراهیمبن ابیبکر انصاری ، فقیه مالکی، ادیب و شاعر قرن هفتم. او که به ابنالبنا نیز مشهور است، در اول رجب 609 در تلمسان * بهدنیا آمد (ابنمریم تلمسانی، ص 56؛ د. اسلام ، چاپ دوم، ذیل مادّه). در وَشْقَه (اوئسکا، شهری در اندلس؛ یاقوت حموی، ج 4، ص 935) نشوونما یافت (زرکلی، ج 1، ص 34). در نُه سالگی به همراه پدر خود به غَرْناطه (گرانادا) رفت و سه سال در آنجا ماند. سپس به مالَقَه (مالاگا) هجرت کرد و بیشتر تحصیلات خود را در آنجا گذراند و از ابندَحْمان، ابنحَفید و ابنمُحرِز اجازة روایت گرفت (ابنمریم تلمسانی، ص 55 ـ56) و ابندباج و ابوعلی شَلُّوبین نیز کتباً به وی اجازه دادند (ابنفَرْحون، ص 147؛ حفناوی، قسم 1، ص 13). پس از آن در سَبْتَة، شهری در مراکش، مقیم شد. از ابویعقوب محاسنی استماع حدیث نمود و از ابنعصفور هواری و ابنعُمَیره اجازة روایت گرفت (ابنفرحون، همانجا؛ ابنمریم تلمسانی، ص 56) و افراد زیادی، مانند ابوعبداللّهبن عبدالملک، از او نقل روایت کردهاند (ابنفرحون، همانجا). وی در 690 در سبتة وفات یافت (ابنمریم تلمسانی؛ د. اسلام ، همانجاها).تلمسانی را فقیهی آگاه و مبرّز در احکام واجبات و مستحبات، مسلط به شرایط عقود و قراردادها و توانا در سرودن شعر دانستهاند. زیرکی، تواضع، حافظة قوی، سادهزیستی و حُسن خلق را نیز از صفات وی بر شمردهاند (ابنفرحون؛ ابنمریم تلمسانی، همانجاها).معروفترین اثر تلمسانی منظومهای است فقهی با عنوان ارجوزةٌ فیالفرائض که آن را در بیست سالگی سروده و به التلمسانیه نیز معروف است (بغدادی، هدیةالعارفین ، ج 1، ستون 13؛ ابنفرحون؛ د. اسلام ، همانجاها). ابنفرحون (همانجا) آن را در نوع خود کتابی بینظیر دانسته است. نسخة خطی این کتاب در کتابخانة الازهر موجود است ( رجوع کنید به مکتبة الازهریه، ج 2، ص 721) و علیبن یحیی مغیلی در 979 بر آن شرحی نگاشته است (بغدادی، ج 2، ستون 583).دیگر آثـار او عبـارتاند از: اَللُّمَعْ فیالفقه که ابنجَلاّ ب شرح مفصّلی بر آن نوشته است (ابنفرحون، ص 148)؛ نتیجة الخیر و مزیلة الضَیْرْ ؛ مقالةٌفیعلم العروض ؛ و منظومات فیالسّیر و امداح النبی که از جمله بابهای آن «العَشَرات علی اوزان العرب» و «قصیدةٌ فی مولدالکریم» است (بغدادی، ایضاح المکنون ، ج 2، ستون 513، 582، 623؛ حفناوی، قسم 1، ص 14؛ ابنفرحون، همانجا).منابع: ابنفرحون، الدیباج المُذهَّب فی معرفة اعیان علماء المَذهَب ، چاپ مأمونبن محییالدین جنان، بیروت 1417/ 1996؛ ابنمریم تلمسانی، البستان فی ذکر الاولیاء و العلماء بتلمسان ، چاپ محمد ابنابیشنب، الجزایر 1326/ 1908؛ اسماعیل بغدادی، ایضاح المکنون ، ج 2، در حاجیخلیفه، ج 4؛ همو، هدیةالعارفین ، ج 1، در حاجیخلیفه، ج 5؛ محمد حفناوی، تعریف الخلف برجال السلف ، بیروت 1402/ 1982؛ زرکلی؛ مکتبة الازهریه، فهرس الکتب الموجودة بالمکتبة الازهریة ، قاهره 1365ـ 1368/ 1946ـ1949؛ یاقوت حموی؛EI 2 , s.v. "Tilimsa ¦n ¦â. 2: Ibra ¦h ¦âm B. Ab ¦âBakr " (by F. Krenkow and M. Yalaoui).
