جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران ، تشکلی با گرایش فرهنگی و بعضاً سیاسی و فعال در زمینه مسائل اجتماعی زنان.این جمعیت در 1365ش به پیشنهاد زهرا مصطفوی، دختر امام خمینی، رسماً تأسیس شد و در تیر 1368 مجوز فعالیت گرفت. شماری از زنان متدین و معتقد به مبانی انقلاب اسلامی به عضویت این جمعیت درآمدند. آنان عموماً پیش از انقلاب، به مبارزات سیاسی میپرداختند، یا پس از پیروزی انقلاب در امور اجتماعی و سیاسی کشور مشارکت میکردند، یا به واسطه مشاغل همسرانشان وارد چنین فعالیتهایی شده‌اند. بیشتر اعضا تحصیلکرده و دارای مشاغل دولتی و دانشگاهیاند (شادلو، ص423ـ424، 428). حضور برخی از آنان در رده‌های شغلی نسبتاً بالای دولتی و اداری، اهمیت خاصی به این تشکل بخشیده است (برای آگاهی از برخی اعضای جمعیت و مشاغل آنان رجوع کنید به مصطفوی، 1378ش، ص4؛ راکعی، ص28؛ مافی، ص28؛ نوری، ص24).این تشکل سه رکن دارد: هیئت رهبری، هیئت اجرایی و شورای داوری. اولین دبیرکل آن زهرا مصطفوی بوده است. نُه واحد به اداره امور آن میپردازند که عبارت‌اند از: تحقیقات، برنامه‌ریزی، بانک اطلاعات، تبلیغات، روابط عمومی، روابط بین‌المللی، اداری ـ مالی، امداد و امور خیریه، و انتشارات. انتشار فصلنامه ندا، ترجمان (ارگان) این جمعیت، از بهار 1369ش شروع شده است (شادلو، ص423، 427؛ ایران. وزارت کشور، ص26).مهم‌ترین اهداف جمعیت در اساسنامه آن به شرح زیر آمده است: اعتلای فکری، فرهنگی، علمی و شخصیتی زن منطبق بر آرمانهای اسلام در داخل و خارج از ایران؛ ارائه الگوی زن مسلمان با خنثا کردن تبلیغات مغرضانه درباره زن مسلمان و زن در جمهوری اسلامی ایران؛ تلاش برای احقاق حقوق زنان با تکیه بر بینش معتبر دینی؛ تثبیت جایگاه زن در نهاد خانواده براساس تعالیم اسلامی؛ تلاش برای اعتلای فرهنگ و بینش جامعه درباره مقام زن؛ ارائه راههایی برای رشد فکری و فرهنگی زنان و افزایش حضور آنان در جامعه؛ حمایت از حرکتهای سالم زنان در جهان و برقراری ارتباط با تشکیلات مربوط به زنان در جهان (ایران. وزارت کشور، ص24ـ26؛ شادلو، ص425).به رغم ثبت جمعیت زنان به عنوان تشکلی سیاسی و تصریح بر سیاسی بودن آن در اساسنامه‌اش، تاکنون بیشتر فعالیتهای آن جنبه فرهنگی داشته و مهم‌ترین فعالیتهای سیاسی آن به صدور بیانیه و اعلام موضع در مناسبتها اختصاص داشته است. شاخص‌ترین فعالیت سیاسی این گروه، عرضه فهرست انتخاباتی در انتخاباتِ مجلس شورای اسلامی و اعلام موضع در انتخابات ریاست جمهوری بوده است (رجوع کنید به جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران، بیانیه مورخ 25/2/1379، کد 5948، بیانیه مورخ 20/4/1378، کد 5944، بیانیه مورخ 22/1/1377، کد 5940، موجود در بایگانی مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ نیز رجوع کنید به شادلو، ص425؛ جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران، 1376ش، ص18).در چند سال اخیر، جمعیت زنان از مباحثات دامنه‌دار درباره حقوق زنان در جامعه، متأثر بوده است. اعضای این تشکل، با اتخاذ رویکردی جدید، به هواخواهان بازنگری قوانین راجع به زنان پیوسته‌اند. طرح مباحثی چون لزوم بازنگری احکام فقهی برای پاسخگویی به مشکلات زن مسلمان معاصر و تسریع در قاعده‌مند کردن قوانین حقوقی زنان، از کارهای این جمعیت است (بروجردی، ص10ـ12؛ مصطفوی، 1378ش، ص4؛ راکعی، ص30؛ اعرابی، ص3).جمعیت زنان تا 1384ش عضوگیری عمومی نکرده و بیشتر فعالیت آن در حوزه فرهنگی، در تهران متمرکز بوده و فقط دو شعبه از این جمعیت در مشهد و اردبیل افتتاح شده است (پیروزنیا، ص88ـ89؛ مصطفوی، 1382ش، ص58). بخش انتشارات جمعیت، افزون بر نشر فصلنامه ندا که حاوی مقالات فرهنگی و سیاسی و اجتماعی و مطالب دیگر است، تاکنون چندین کتاب به زبان فارسی، عربی و انگلیسی منتشر کرده است.منابع: فرشته اعرابی، «حضور زنان در مجلس، ضامن رشد و تعالی نسل آینده است»، ندا، ش8 (زمستان 1370)؛ ایران. وزارت کشور. اداره کل سیاسی، شناسنامه تشکلها و احزاب سیاسی ایران، تهران: کمیل، 1377ش؛ اشرف بروجردی، «در دستیابی به منزلت اجتماعی زن به کجا رسیده‌ایم؟»، ندا ، ش23 (زمستان 1376)؛ فاطمه پیروزنیا، «گزارش مراسم افتتاحیه شعبه جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران در مشهد مقدس»، همان، ش35 (زمستان 1380)؛ جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران، «بیانیه جمعیت زنان به مناسبت هفتمین دوره انتخابات ریاست جمهوری»، همان، ش21 (بهار 1376)؛ فاطمه راکعی، «مصاحبه با خانم دکتر راکعی نماینده منتخب مردم تهران در ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی»، ندا ، ش28 (زمستان 1378)؛ عباس شادلو، اطلاعاتی درباره احزاب و جناحهای سیاسی ایران امروز ، تهران 1379ش؛ فرزانه مافی، «گفتگو با خانم فرزانه مافی مشاور وزیر جهادسازندگی در امور بانوان و مدیر امور زنان روستایی و عشایری»، ندا، ش30 (پاییز 1379)؛ زهرا مصطفوی، «دیدار زنان عضو شوراهای سراسر کشور با دبیرکل جمعیت زنان جمهوری اسلامی ایران»، همان، ش27 (بهار 1378)؛ همو، «گزارش مراسم افتتاح شعبه جمعیت زنان جمهوری اسلامی: سخنرانی سرکار خانم دکتر زهرا مصطفوی در برنامه افتتاحیه دفتر جمعیت در استان اردبیل»، همان، ش 39ـ40 (پاییز و زمستان 1382)؛ اعظم نوری، «مصاحبه با سرکار خانم اعظم نوری معاون پارلمانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی»، همان، ش31 (زمستان 1379).
