جمال‌الدین‌تُرکی، ابومحمد عبداللّه، زبان شناس ترک در قرن‌هشتم. درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. از نسبتش بر می‌آید که ترک تباربوده است. وی احتمالاً در سوریه، بخش جنوب شرقی قلمروممالیک، می‌زیسته و شهرتش به‌سبب اثرش، بُلغة‌المشتاق فی‌لغة الترک والقفچاق، است که مأخذ بسیار مهمی برای زبان ترکی قپچاقی به شمار می‌آید.تاریخ نگارش‌این کتاب دقیقاً معلوم نیست. یگانه نسخه خطی آن در کتابخانه ملی فرانسه نگهداری می‌شود. این نسخه با خط نسخ مشکول و خوانا استنساخ شده است. این‌اثر ویژگی واژه‌نامه‌ای‌عربی ـ ترکی را دارد و از دو بخش تشکیل شده است: 1) بخش‌اسامی(گ7 رـ21 ر) که کلمه‌های موجود در آن، دسته بندی موضوعی شده‌اند؛ 2) بخش‌افعال(گ21 رـ 88 پ). واژه‌های‌این بخش با ترتیب‌الفبای‌عربی تنظیم، و صیغه‌های ماضی و مضارع و امر آنها ذکر شده‌است. در این‌اثر، که‌حاوی حدود 1500 مادّه است، تعدادی واژه اُغوزی [= ترکی‌قدیم ] نیز دیده می‌شود.زایاچکوفسکی، ترک شناس لهستانی، بخش اول بلغة المشتاق را در یک جلد (به‌فرانسه) و بخش دوم را در دو قسمت (به لهستانی) با این عناوین و مشخصات چاپ کرده‌است: ) راهنمای‌عربی برای زبانهای‌ترکی و قپچاقی (؛ ) فرهنگ عربی قپچاقی از روزگار پادشاهان ممالیک (. قسمت اول این کتاب در 1337 ش/ 1958 به چاپ دوم رسیده‌است.منابع:Edgard Blochet, Catalogue, des manuscrits turcs- Bibliotheque nationale , Paris 1932-1933, 300-301; Ahmet Caferoglu, Turk dili tarihi , Istanbul 1964, vol.2, 200-201; A. F. Karamanlioglu, "Kipcaklar ve Kipcak Turkcesi", TDED , XII ) 1963( 183-182; O.Pritsak,"Das Kiptschakische A Mamluk Kiptschakische", Philologiae Turcicae fundamenta , I(1959), 75-76; A. Zajaczkowski, Manuel arabe de la langue des Turcs et des Kiptchaks , Warszawa 1938, passim; idem, Slownik Arabsko-Kipczacki z okresu Pan'tswa Mameluckiego , Warszawa 1954, passim.
