جعفرْچلبی [ تاجیزاده ]، دولتمرد و ادیب عثمانی. او در 864 در آماسیه به دنیا آمد (برای تاریخ رجوع کنید به بلوشه ، ج 2، ص 1ـ2). پدرش، تاجیبیگ، در آماسیه مشاور شاهزاده بایزید (بعدها سلطان) بود. پس از تحصیل در علوم دینی و رسیدن به درجه مدرّسی، بایزید دوم [ حک : 886- 918 ] به جعفر مقام «نشانجی» [ = طُغرایی ] داد (903؛ رجوع کنید به جعفر چلبی، ص 85). جعفر، که مظنون به طرفداری از شاهزاده احمد در کشمکش برسر جانشینی بود، با پافشاری ینیچریها، همراه دیگر طرفداران متعصب احمد از منصب خویش برکنار شد (جمادیالا´خره 917)؛ اما، سلیم، جانشین بایزید، به استعدادهای جعفر پیبرد و او را دوباره به کار گماشت. پس از جنگ چالدران، همسر شاهاسماعیل، تاجلی خانم، را به ازدواج جعفر در آوردند ( رجوع کنید به اوزون چارشیلی، 1959، ص 611 به بعد) و به او مقام قاضیعسکری آناطولی دادند (فریدون بیگپاشا، ج 1، ص 406، 464). سرانجام، جعفر در بازگشت به استانبول، به اتهام تشویق کردن ینیچریهای ناراضی به مبارزه، اعدام گردید (8 رجب 921؛ اوزون چارشیلی، 1988، ج 1، ص 168).آثار شعری او عبارتاند از: دیوان (گلچینی که گیب و سعدالدین نُزهَت منتشر کردهاند)؛ هوسنامه، مثنوی ترکی با مضمونی کاملاً بدیع، شامل توصیف استانبول و شرح ماجرایی عشقی، که در 889 سروده شده است.جعفر منشی زبردستی بود. شرح متکلفانه وی از فتح قسطنطنیه به دست محمد دوم، با عنوان محروسه استانبول فتحنامهسی [ = فتحنامه استانبول محروسه ]، از نسخه خطی متعلق به خالصافندی، به عنوان تکملهای بر تاریخ عثمانی انجمنی مجموعه سی [ مجله انجمن تاریخ عثمانی ]، بخشهای 20ـ21، در 1331/ 1913 منتشر شد (نسخه ساده شده به حروف لاتینی به کوشش شَرَف قایابُغازی، استانبول 1953؛ نسخههای دیگر: دانشگاه استانبول، نسخخطی ترکی، ش2634، وین، ش 1/993 رجوع کنید به لوند، ص 16). جعفر انیسالعارفین فارسی را به ترکی برگرداند (حاجیخلیفه، ج 1، ستون 198؛ نسخخطی ترکی: دانشگاه استانبول، [مجموعه] اسعدافندی، ش 1825، نسخخطی ترکی، ش 834). مجموعه نگارشهای رسمی ( منشآت ) چلبی، که متعلق به خالص افندی بوده، ظاهراً گم شده است (برای نمونه رجوع کنید به فریدون بیگپاشا، ج 1، ص 379 به بعد). جعفر همچنین خطاطی مشهور و حامی شعرا بود.منابع: محمدطاهر بروسهلی، عثمانلی مؤلفلری، استانبول 1333ـ 1342، ج 1، ص 263؛ [ حاجیخلیفه ]؛ ادرنهلی سهی، تذکره سهی، ص 28؛ احمدبن مصطفی طاشکوپریزاده، حدائقالشقائق ، (ترجمه شقائق نعمانیه )، ترجمه مجدی محمدافندی، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، 1989، ص 335 به بعد؛ احمد فریدون بیگپاشا، منشآت السلاطین، [ استانبول ] 1274ـ 1275؛ لطیفی، تذکره لطیفی ، ص 117؛Franz Babinger, Die Geschichtsschreiber der Osmanen und ihre Werke , Leiden 1927, 49 f.; E. Blochet, Catalogue des manuscrits Turcs ; Dja ـ far Celebi [Ta ci-zade], Taci-zade Sa'di Celebi Munseati, ed. N. Lugal & A. Erzi, Istanbul 1956; Sadeddin Nuzhet Ergun, Turk sairleri , vol.2, 882-890; E.J.W. Gibb, A history of Ottoman poetry , London 1900-1909, vol. 2, 263-285; IA, s.v. "Cafer ´elebi" (by M. Tayyib Gokbilgin); A. S. Levend, Gazavatnameler ; Ismail Hakki Uzunµarsili, Belleten , ( XXIII ) 1959; idem, [ Osmanli devleti teskilatindan kapukulu ocaklari, Ankara 1988].
