حامد بیسارانی

حامد بیسارانی، ملقب به کاتب‌الاسرار، عارف و فقیه شافعی و شاعر کُرد. او بین سالهای 1225 تا 1230 در روستای بیساران (در حوالی سنندج) یا در قریه کَکْلی‌آوا به دنیا آمد و پس از فراگیری مقدمات علوم دینی و ادبی نزد پدرش، ملاعلی، برای ادامه تحصیل به سنندج و دیگر شهرهای کردستان سفر کرد و اجازه تدریس گرفت (رجوع کنید بهمدرّس، ص 147ـ148؛ مردوخ روحانی، ج 1، ص450ـ451).حامد بیسارانی تحت ارشاد محمدصدیق نقشبندی، از خلفای خالدِ شهرزوری، به طریقت مجددیه* نقشبندیه روی آورد و بعد از درگذشت وی به خدمت شیخ‌عثمان سراج‌الدین پیوست (رجوع کنید به حامد بیسارانی، گ 6ـ8) و پس از چندی سلوک، شیخ او را با لقب کاتب‌الاسرار، منشی مخصوص خود کرد (مدرّس، ص 148؛ مردوخ روحانی، ج 1، ص 452). شیخ عثمان در زمان اقامتش در خانقاه مولانا خالد (ح 1250ـ1260) در سلیمانیه، ملاحامد را به همراه داشت (مدرّس، همانجا).حامد بیسارانی، افزون بر استادش، از افکار خالد نقشبندی* و شیخ‌احمد سرهندی*، نیز تأثیر پذیرفته و به عرفان مولوی* و ابن‌عربی* توجهی ویژه داشته است. او پس از مرگ شیخ‌عثمان (1283)، در خدمت فرزندان وی باقی ماند تا اینکه، احتمالاً در 1312، در بیاره درگذشت (مدرّس، ص 149).حامد بیسارانی به استنساخ کتابها (رجوع کنید به حامد بیسارانی، گ 2ـ3؛ مدرّس، ص 148؛ حیرت سجادی، ص 216)، تدریس و وعظ می‌پرداخت و شعر هم می‌سرود (رجوع کنید به حامد بیسارانی، گ 241ـ242؛ مدرّس، ص 148ـ149؛ مردوخ روحانی، ج 1، ص 426، 451ـ452). آثار او عبارت‌اند از: 1) شرح مثنوی مولوی، در سه جلد، که آن را در 1281 به پایان برده و در آن از جواهرالاسرار و زواهر الانوار تاج‌الدین حسین خوارزمی* تأثیر پذیرفته است (برای نسخه‌های آن رجوع کنید به مدرّس، ص 148). 2) ریاض المشتاقین، به فارسی، در مناقب مولانا خالد شهرزوری و شیخ‌عثمان سراج‌الدین و شیخ‌احمد سرهندی، مشتمل بر مقدمه و سه روضه و خاتمه. حامد بیسارانی این اثر را با اجازه شیخ‌عثمان نگاشته است (رجوع کنید به گ 5). 3) عقیده ایمان و اسلام، منظومه‌ای به کُردی اورامانی که عبدالکریم مدرّس آن را به کُردی سورانی ترجمه و منتشر کرده است (مدرّس، همانجا؛ مردوخ روحانی، ج 1، ص 453). 4) شرح منظومه ابن‌رسلان، به فارسی، در فقه و عقاید. 5) حواشی بر منظومه گلشن راز شبستری، به فارسی. 6) شرح منظومه الزبّدة، به فارسی، در فقه شافعی. 7) شرح منظومه رَفْع الخفا فی شرح ذات الشفاء، اثر حاج سردشتی هزارمیردی، در سیرت پیامبر اکرم، به فارسی (رجوع کنید به مدرّس؛ مردوخ روحانی، همانجاها).منابع : حامد بیسارانی، ریاض‌المشتاقین، نسخه عکسی کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ش 34566؛ عبدالحمید حیرت سجادی، شاعران کرد پارسی‌گوی، تهران 1375ش؛ عبدالکریم مدرس، علماؤنا فی خدمةالعلم و الدین، چاپ محمدعلی قره‌داغی، بغداد 1403/1983؛ بابا مردوخ روحانی، تاریخ مشاهیرکرد، ج 1، تهران 1364ش.