حامد اَفَندی، فقیه و شیخالاسلام حنفی قرن دهم. او در سال 900 در قونیه به دنیا آمد. پدرش، محمد افندی، عالم و قاضی بیگشهر* و جدش، دروز افندی، از مشایخ صوفیه بود (تمیمی، ج 3، ص 24؛ عطائی، ص 242ـ243). بغدادی (ج 1، ستون 260)، به اشتباه، نام پدرش را علی ذکر کرده است. حامد در 920 به استانبول رفت و نزد آشجیزاده حسن چلپی، سعدی چلپی، محییالدین محمد چیویزاده و عبدالقادر چلپیافندی درس خواند، سپس ملازم عبدالقادر چلپی شد و در زمانی که عبدالقادر سِمَت قاضی عسکر یافت، حامد منشی وی شد (طاشکوپریزاده، ص 488؛ تمیمی، همانجا؛ د. ا. د. ترک، ذیل مادّه). حامد از 940 در مدارس شهرهایی چون بورسه، مَغنیسا و استانبول به تدریس پرداخت. وی در 948 با دختر چیویزاده ازدواج کرد و به «چیویزاده دامادی» (داماد چیویزاده) شهرت یافت؛ در 954 مفتی مغنیسا و در 955 استاد مدرسه «شاهزاده» در استانبول شد (رجوع کنید به طاشکوپریزاده، همانجا؛ تمیمی، ج 3، ص 24ـ25؛ عطائی، ص 243؛ نیز رجوع کنید به چیویزاده*).حامد افندی در 956 قاضی شام و از 957 تا 959 قاضی مصر بود و سپس به تدریس در مدرسه ایاصوفیه استانبول پرداخت. از 961 تا 963 قضاوت بورسه و استانبول را برعهده داشت و در 964 قاضی عسکر روم ایلی (بخش اروپایی حکومت عثمانی) شد و حدود ده سال در همین سمت بود (ابنطولون، ص 326؛ تمیمی، ج 3، ص 25؛ عطائی، همانجا). به گفته طاشکوپریزاده (همانجا)، حامد بسیار مورد اعتماد سلطان سلیمان قانونی بود و سلطان قصد داشت او را صدراعظم خود کند، اما پس از وفات سلطان در 974، به فرمان سلطان سلیم دوم از مقام قاضی عسکری روم ایلی برکنار گردید و تا اواخر حکومت وی، هیچ سمتی نداشت (تمیمی؛ د. ا. د. ترک، همانجاها).در پی وفات ابوالسعود افندی* (شیخالاسلام عصر سلطان سلیم دوم) در 982، حامد افندی شیخالاسلام شد و تا هنگام وفاتش در 985، در همین سمت بود. وی در استانبول در کنار قبر ابوایوب انصاری، از صحابه پیامبر اکرم، دفن شد (طاشکوپریزاده؛ تمیمی؛ عطائی، همانجاها).حامد را به نیکسیرتی، تدین، کثرت محفوظات و تبحر در علم فقه ستودهاند. وی در استانبول مسجدی بنا کرد که از آن برای آموزش علوم دینی استفاده میشد، ولی اثری از آن باقینمانده است (رجوع کنید به طاشکوپریزاده، ص 489؛ عطائی؛ د. ا. د. ترک، همانجاها).وی مجموعهای از فتواهای فقهی به زبان عربی را گردآوری کرد و پس از تدوین موضوعی بر مواردی از آنها حاشیه نگاشت. برخی عنوان این اثر را الفتاویالحامدیة دانستهاند (رجوع کنید به تمیمی؛ عطائی، همانجاها؛ حاجیخلیفه، ج 2، ستون 1222؛ د.ا.د.ترک، همانجا؛ برای آگاهی از نسخههای خطی و دیگر عناوین آن رجوع کنید به د. ا. د. ترک، همانجا). به گفته تمیمی (همانجا)، این اثر حدود پانزده مجلد بوده است (قس حاجیخلیفه، همانجا).در بعضی منابع، نسب و آثار حامد افندی با نسب و آثار حامدبن علی عمادی* درآمیخته است، بیشتر به سبب همنام بودن اثرشان، الفتاوی الحامدیة (از جمله رجوع کنید به سرکیس، ج 1، ستون 739؛ بروکلمان، ج 9، ص 339؛ شقیرات، ج 1، ص 406، 411).منابع : ابنطولون، قضاة دمشق، چاپ صلاحالدین منجد، دمشق 1956؛ کارل بروکلمان، تاریخ الادبالعربی، ج 9، نقله الیالعربیة عمر صابر عبدالجلیل، ]قاهره[ 1995؛ اسماعیل بغدادی، هدیةالعارفین، ج 1، در حاجیخلیفه، ج 5؛ تقیالدینبن عبدالقادر تمیمی، الطبقات السَنیة فی تراجم الحنفیة، ج 3، چاپ عبدالفتاح محمد حلو، ریاض 1403/1983؛ حاجیخلیفه؛ یوسف الیان سرکیس، معجمالمطبوعات العربیة و المعربة، قاهره 1346/1928، چاپ افست قم 1410؛ احمد صدقی علی شقیرات، تاریخ مؤسسة شیوخ الاسلام فی العهد العثمانی : 828ـ1341ه = 1425ـ 1922، اربد، اردن 1423/2002؛ احمدبن مصطفی طاشکوپریزاده، الشقائق النعمانیة فی علماءالدولة العثمانیة، بیروت 1395/1975؛ محمدبن یحیی عطائی، حدائق الحقائق فی تکملةالشقائق، در شقائق نعمانیه و ذیللری، چاپ عبدالقادر اوزجان، استانبول: دارالدعوة، 1989؛TDVIA, s.v. "Hamid Efendi, Civizade Damadi" (by Cahit Baltaci).